W Ameryce Południowej, w celu zwiększenia wydolności organizmu, używano stymulantów, od nieszkodliwej herbaty i kawy po strychninę i kokainę. Inkowie, aby usunąć zmęczenie, głód i pragnienie, wykorzystywali krzew kokainowy, czyli krasnodrzew pospolity (Erythroxylon coca). Według kronikarzy hiszpańskich Inkowie żuli liście koki, dzięki czemu w ciągu pięciu dni potrafili pokonać trasę między Cuzco a Quito, leżących na terenie dzisiejszego Ekwadoru. Jednak mając na uwadze, że jest to dystans ok. 1750 km, nawet przy wspomaganiu kokainą wydaje się to nieprawdopodobne. Mieszkańcy tego regionu używali także rośliny z rodzaju goryczka (Gentiana), której nazwa cashpa china-yugo w języku kiczua oznacza ‛ziele, które pozwala biegać’. W tradycji ludu Tarahumara, zamieszkującego w północnej części Meksyku, słynącego z niezwykłej wytrzymałości w biegach długodystansowych, wykorzystywano roślinę z rodziny kaktusowatych – pejotl (Lophophora williamsii), która jest źródłem wielu alkaloidów, pochodnych fenyloetyloaminy (głównie meskaliny). Ludy wschodniej Afryki i Półwyspu Arabskiego od dawna mieli zwyczaj żucia liści czuwaliczki jadalnej, zwanej także katą jadalną (Catha edulis), której czynnym składnikiem jest katyna (norpseudoefedryna). W zachodniej Afryce od niepamiętnych czasów przy długich marszach i biegach używano nasion koli zaostrzonej (Cola accuminata) i koli błyszczącej (Cola nitida). Ich głównym składnikiem czynnym jest kofeina. Aborygeni (mieszkańcy Australii) w celu pobudzenia żuli pituri, czyli mieszankę liści różnych roślin (m.in. Duboisia hopwoodii, Nicotiana suaveolens) i popiołu drzewnego. Z kolei w Styrii i Tyrolu w Austrii, aby zwiększyć swoją wytrzymałość, drwale spożywali duże ilości arsenu.
1.3. CZASY WSPÓŁCZESNE
Era dopingu w sporcie na dobre rozpoczęła się w XIX w., kiedy to alkohol, kofeinę, nitroglicerynę, opium i strychninę zaczęto wykorzystywać w sportach wymagających długotrwałego wysiłku. Na pierwszy przypadek śmiertelny związany ze stosowaniem dopingu dość często wskazywany jest zgon w 1896 r. walijskiego kolarza Arthura Lintona, uczestnika wyścigu Bordeaux–Paryż. Jego przyczyną miało być przedawkowanie stymulantów. Nie wszyscy się z tym zgadzają, dowodząc, że Linton po tym wyścigu uczestniczył jeszcze w dwóch kolejnych, w Londynie i Paryżu, a zmarł z powodu komplikacji wywołanych przez dur brzuszny. Niezależnie od rozbieżności dotyczących przyczyn śmierci Lintona faktem jest, że to z kolarstwem związane są kluczowe wydarzenia w dziejach walki z dopingiem.
Zgon Duńczyka Knuta Jensena podczas drużynowego wyścigu kolarskiego na 100 km podczas igrzysk olimpijskich w Rzymie (1960), w następstwie zażycia ronikolu i amfetaminy, stał się sygnałem do rozpoczęcia działań przeciwko dopingowi w sporcie. Temu problemowi poświęcono sesję MKOl w Atenach w 1961 r., na której podjęto stosowne uchwały dotyczące karania za stosowanie dopingu. Powołano także Komisję Medyczną, na której czele stanął Nowozelandczyk Arthur Porritt. Komitet Wykonawczy MKOl, w 1962 r. w Lozannie, postanowił utworzyć nawet w jej strukturach specjalną podkomisję do walki z dopingiem. Jednak w latach 1963–1966 jej członkowie prawdopodobnie ani razu się nie spotkali, mimo że w tym okresie przedstawiciel podkomisji regularnie składał sprawozdania podczas kolejnych sesji MKOl. Ostatecznie, na 66. sesji w Teheranie, w maju 1967 r., MKOl zdecydował o powołaniu Komisji Medycznej w nowym składzie, pod przewodnictwem belgijskiego księcia Alexandra de Mérode. Przedstawił on podstawowe cele komisji, którymi były:
■ ochrona zdrowia sportowców;
■ obrona etyki sportowej;
■ zapewnienie równych szans wszystkim zawodnikom rywalizującym w myśl zasady fair play.
W lipcu 1967 r. doszło do kolejnej tragedii w środowisku kolarskim – na 13. etapie wyścigu Tour de France, z Marsylii do Carpentras, w trakcie wspinaczki na wzniesienie Mont Ventoux, zmarł jeden z najsłynniejszych ówczesnych cyklistów, Anglik Tommy Simpson. W jego organizmie wykryto amfetaminę. Zgony Jensena i Simpsona były powszechnie komentowane w środowisku sportowo-medycznym lat 60. XX w. Ale nie były to zdarzenia odosobnione. W tym okresie, wśród sportowców różnych dyscyplin, odnotowano ponad 30 przypadków śmiertelnych w następstwie korzystania ze wspomagania farmakologicznego.
Komisja Medyczna MKOl w 1967 r., na potrzeby igrzysk w Grenoble i Meksyku (1968), spisała pierwszą listę substancji zabronionych. Od tego czasu kontrola dopingu nieprzerwanie towarzyszy sportowej rywalizacji. Jednak regulacje antydopingowe Komisji Medycznej MKOl nie były jedynymi obowiązującymi w świecie sportu. Poszczególne międzynarodowe federacje sportowe od lat 60. XX w. tworzyły własne przepisy. W 1994 r. na kongresie MKOl w Paryżu podjęto próbę ich unifikacji, przyjmując Kodeks Medyczny, stanowiący zestaw wymagań i przepisów regulujących zwalczanie dopingu w sporcie olimpijskim. Jednak trudności w jego wdrożeniu przez federacje sportowe i liczne afery dopingowe w ostatniej dekadzie XX w., w tym słynna akcja policji francuskiej podczas kolarskiego wyścigu Tour de France w 1998 r., zakończona m.in. ujawnieniem systematycznych praktyk dopingowych w grupie Festina, doprowadziły do zorganizowania w lutym 1999 r. w Lozannie Światowej Konferencji Antydopingowej. Spotkanie zaowocowało m.in. pomysłem powołania niezależnej agencji, której podstawowymi celami miały być promocja i koordynacja walki z dopingiem w sporcie. Jej finansowania podjęły się wspólnie MKOl i rządy zainteresowanych krajów. Do walki z dopingiem zaangażowano takie organy państwa, jak policja, służby celne oraz aparat finansowy i sądowy. W konsekwencji, 10 listopada 1999 r., powstała Światowa Agencja Antydopingowa (ang. World Anti-Doping Agency – WADA), która 1 stycznia 2004 r. przejęła od Komisji Medycznej MKOl rolę głównego koordynatora walki z dopingiem w sporcie na całym świecie.
1.4. DOPING NA IGRZYSKACH OLIMPIJSKICH
Wraz z rozwojem nowożytnych igrzysk olimpijskich (IO) ewoluował także doping i metody jego zwalczania. W historii olimpijskich zmagań odnotowano wiele spektakularnych przypadków niedozwolonego wspomagania. Długą listę sportowców stosujących doping farmakologiczny podczas igrzysk otwiera amerykański maratończyk Thomas Hicks. Jego zwycięstwo odniesione w St. Louis (1904) było możliwe m.in. dzięki wspomaganiu organizmu w trakcie biegu mieszaniną strychniny z alkoholem. Cztery lata później Włoch Dorando Pietri również stosował strychninę w trakcie maratonu. Jednak mimo że pierwszy przekroczył linię mety, został ostatecznie zdyskwalifikowany. Był tak osłabiony w końcówce, że ostatnie metry dystansu pokonał podtrzymywany przez porządkowych. Stymulanty najprawdopodobniej były używane także przez uczestników igrzysk w Berlinie (1936), choć skala pozostaje w sferze domysłów. Stosowano wówczas amfetaminę, w postaci benzedryny, leku przyjmowanego za pośrednictwem inhalatora. W 1937 r. główny chemik firmy farmaceutycznej Temmler, Fritz Hauschild, odkrył nową metodę syntetyzowania metamfetaminy, którą wprowadzono do powszechnej konsumpcji pod nazwą perwityna. Była ona wykorzystywana m.in. podczas działań wojennych przez żołnierzy Wehrmachtu. Znamienny jest fakt, że po II wojnie światowej Hauschild został czołowym fizjologiem sportowym w NRD i w latach 50. XX w. zainicjował na Uniwersytecie w Lipsku enerdowski pogram dopingowy. Mniej więcej w tym samym czasie do sportu wkroczyły steroidy anaboliczno-androgenne (SAA). O ich używanie podejrzewano