Optymalizacja mózgowego „oprogramowania”. Umiejętności związane z rezyliencją można porównać do oprogramowania lub aplikacji, które pomagają nam radzić sobie z przeciwnościami losu. Umiejętności te można podzielić na pięć głównych kategorii – według funkcji, jakie pełnią:
1. Regulacja pobudzenia (czyli reakcji ciała na stres).
2. Kontrolowanie silnych negatywnych emocji.
3. Zwiększanie poczucia szczęścia.
4. Rozkwit: funkcjonowanie na najwyższym poziomie i radzenie sobie w sposób adaptacyjny.
5. Przygotowywanie się emocjonalnie na ciężkie czasy.
Jak długo trwa budowanie rezyliencji?
Daj sobie tyle czasu, ile potrzebujesz, aby rozwijać rezyliencję w tempie odpowiednim dla siebie. Możesz wybrać umiejętności, które ci odpowiadają, i każdą z nich ćwiczyć przez kilka dni, by dobrze ją przetestować. Możesz pracować nad nimi indywidualnie, w grupie lub wraz z terapeutą. Po przeczytaniu tej książki opracuj plan kontynuacji swoich ulubionych ćwiczeń, aby utrzymywać umiejętności na odpowiednim poziomie.
Każdy człowiek jest ważny
Osoby cechujące się dużą rezyliencją można spotkać wszędzie. Czasami są to postaci znane, takie jak Christopher Reeve, Matka Teresa czy Arthur Ashe. Czasami są to zwykli ludzie z sąsiedztwa.
Mało kto jednak słyszał o Ricku Rescorli (Stewart, 2002). W czasie II wojny światowej Rescorla, który miał wtedy kilka lat i mieszkał w Anglii, zakochał się w Ameryce. Kiedy był starszy, zgłosił się do służby w amerykańskich oddziałach walczących w Wietnamie. Wykazał się tam nie tylko niezwykłą kompetencją taktyczną, ale także inteligencją społeczną. Intuicyjnie wiedział, jak poprawić nastrój kolegom z oddziału, czy to piosenką, żartem, czy słowami zachęty.
Przejdźmy jednak do wydarzeń z 11 września 2001 roku. Rescorla był wówczas szefem ochrony w firmie Morgan Stanley Dean Witter, mającej siedzibę w budynku World Trade Center. Wcześniej przewidział zamach terrorystyczny na samolot pasażerski linii Pan American nad Lockerbie w Szkocji, który miał miejsce w 1988 roku, oraz zamach bombowy na World Trade Center w 1993 roku, więc kierownictwo firmy Morgan Stanley Dean Witter wykorzystało jego zalecenia do stworzenia planu działań na wypadek ataku terrorystycznego. Rescorla założył, że przeciętni ludzie, jeśli odpowiednio nimi pokierować, potrafią zatroszczyć się o siebie nawzajem i dobrze zrealizować taki plan. Przełamując opór pracowników, którzy niechętnie odrywali się od swoich codziennych obowiązków, realizował niepopularne zadanie szkolenia wszystkich osób zatrudnionych we wspomnianej firmie – często i bez uprzedzenia przeprowadzał ćwiczenia ewakuacyjne i nie odpuszczał, dopóki ewakuacja nie szła sprawnie.
Po ataku na pierwszą wieżę widziano Rescorlę, jak z megafonem, krótkofalówką i telefonem komórkowym w ręku pilnował wdrożenia planu ewakuacji – tym razem naprawdę, a nie w ramach ćwiczeń. Gdy zaatakowany został drugi budynek, Rescorla instruował innych: „Zachowaj ciszę. Zachowaj spokój... obserwuj swojego partnera” (Stewart, 2002, s. 257–258). Śpiewał przez megafon te same kornijskie piosenki, które śpiewał swoim kolegom w Wietnamie. Spośród niemal dwóch tysięcy siedmiuset pracowników jego firmy tylko siedmiu osobom nie udało się bezpiecznie opuścić zaatakowanych budynków. Jedną z tych osób był sam Rescorla, który zginął, do końca dbając o bezpieczeństwo ludzi powierzonych jego opiece. Podobnie było w 1993 roku – wtedy też nie opuścił budynku World Trade Center. Jako ostatnia rozmawiała z nim żona. Rescorla zadzwonił do niej i powiedział: „Gdyby miało mi się coś stać, chcę, abyś wiedziała, że nigdy nie byłem szczęśliwszy. Zmieniłaś moje życie” (s. 259).
Zakładamy, że Rescorla w dzieciństwie nie był jeszcze mistrzem rezyliencji, lecz – podobnie jak może to zrobić każdy z nas – wzmocnił rezyliencję wraz z nabywaniem kolejnych doświadczeń.
Zanim zaczniesz
Dwie kwestie warto rozważyć, aby lektura tej książki przyniosła większą satysfakcję. Po pierwsze, sprawdź, czy nie cierpisz na jakieś zaburzenie psychiczne, a jeśli to konieczne, rozpocznij terapię. Bardzo trudno jest na przykład odczuwać szczęście, jeśli wciąż dotkliwie przeżywa się jakąś traumę. Nierozwiązane problemy emocjonalne mogą skutkować różnego rodzaju zaburzeniami psychicznymi, chorobami somatycznymi czy upośledzeniem funkcjonowania. Na szczęście wiemy, że traumę i inne zaburzenia zależne od stresu można skutecznie leczyć, korzystając z różnych modeli terapii.
Po drugie, uniezależnij się od rodzinnych dysfunkcji. Wsparcie rodziny jest bezcenne w procesie dochodzenia do zdrowia i równowagi. Ludzie cechujący się dużą rezyliencją wiedzą jednak, jak się odseparować – w sensie przenośnym i dosłownym – od destrukcyjnych wzorców rodzinnych. Niektórzy uznają i akceptują to, że ich matka zmaga się z depresją. Inni uświadamiają sobie, że nie muszą znosić ciągłej krytyki ze strony ojca, a nie są w stanie ani tegoż ojca zmienić, ani zyskać jego aprobaty. Jeszcze inni – żeby uwolnić się od dysfunkcyjnej rodziny – przeprowadzają się, by zamieszkać w odległości co najmniej dziewięćdziesięciu minut drogi od bliskich (Wolin i Wolin, 1993).
Znaleźć motywację
Umiejętności związanych z rezyliencją nie da się opanować z dnia na dzień – to wymaga pewnego wysiłku. Zanim zdecydujesz się poświęcić czas i energię na realizację programu opisanego w tej książce, postaraj się dokonać analizy kosztów i korzyści – dokładnie takiej, jaką przeprowadza menedżer przed wdrożeniem nowego planu. Wypisz w poniższej tabeli wady i zalety rozpoczęcia treningu rezyliencji. Dla ułatwienia wpisałem już kilka przykładowych argumentów.
| Wady rozpoczęcia treningu rezyliencjicji | Zalety rozpoczęcia treningu rezylien |
| • Regularne ćwiczenia pochłaniają czas. • Ludzie będą oczekiwać, że stanę się liderem. • Będę musiał/musiała być odpowiedzialny/ /odpowiedzialna. • Będę musiał/musiała skończyć z bezradnością i usprawiedliwianiem swojej bierności. • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ | • Będę lepiej radzić sobie z emocjami. • Poczuję się lepiej fizycznie i psychicznie. • Będę bardziej cieszyć się życiem, rodziną i pracą. • Będę czerpać satysfakcję z tego, że daję z siebie wszystko. • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ • ____________________________________ |
Inna strategia motywacyjna polega na dokończeniu zamieszczonego poniżej zdania na jak najwięcej sposobów.
Do pozytywnych skutków wzmocnienia rezyliencji należy...
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________