Baka W. (2007), Zmagania o reformę, Iskry, Warszawa.
Barr N., Diamond P. (2009), Reforming pensions: Principles, Analytical Errors and Policy Directions, „International Social Security Review”, Vol. 62, No. 2, 2009.
Barr N., Diamond P. (2010), Pension Reform: A Short Guide, Oxford University Press, New York.
Barr N., Diamond P. (2016), Reforming Pensions in Chile, „Social Policy”, No. 1.
Kolodko G.W. (1989), Reform, Stabilization Policies and Economic Adjustment in Poland, United Nations University World Institute for Development Economics Research (WIDER), Helsinki.
Kolodko G.W. (2000), From Shock to Therapy. Economy of Post-Socialist Transformation, Oxford University Press, New York.
Kołodko G.W. (2004), Wykorzystać rezerwę, by nie marnować okazji, w: Kołodko Grzegorz W., O naprawie naszych finansów, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, Toruń.
Kolodko G.W. (2011), Truth, Errors and Lies. Politics and Economics in a Volatile World, Columbia University Press, New York.
Kolodko G.W. (2016), Economics and Politics of the Currency Convergence: the Case of Poland, „Communist and Post-Communist Studies”, Vol. 50, No. 3.
Kolodko G.W., Nuti D.M. (1997), The Polish Alternative: Old Myths, Hard Facts and New Strategies in the Successful Polish Transformation, „UN-WIDER Research for Action”, No. 33, Helsinki, 1997. Enlarged Polish version, Polska Alternatywa: stary mity, twarde fakty, nowe strategie, Poltext, Warsaw.
Kołodko G.W. (1993), Strategia dla Polski, Poltext, Warszawa.
Kołodko G.W. (1997), Euro 2006, „Życie Gospodarcze”, nr 5 (31 stycznia).
Laski K. (1990), The Stabilisation Plan for Poland, „Wirtschaftpolitische Blatter”, 5(37).
Montes M., Riesco M. (2018), Pensions: Risking the twentieth century’s biggest social gain, DOC-RI, Berlin, https://doc-research.org/en/chile-pensions/.
Nuti D.M. (2013a), Austerity versus Development, International Conference on Management and Economic Policy for Development, Kozminski University, Warsaw, 10–11 października, https://files.acrobat.com/a/preview/27a856d0-aeb8-4869-a952-7f5793b4738d.
Nuti D.M. (2013b), Did We Go about Transition in the Right Way?, w: The Economics and Political Economy of the Transition, P. Hare, G. Turley (red.), Routledge Handbooks, London–New York, Ch. 3.
Ustawa – Prawo bankowe, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19890040021/O/D19890021.pdf.
Ustawa z 31 stycznia 1989 roku o Narodowym Banku Polskim, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19890040022/O/D19890022.pdf.
Rozdział 5
Pomiędzy obserwacją a uczestnictwem
Jerzy Hausner
Wprowadzenie
Praca w zespole „Strategii dla Polski” Grzegorza W. Kołodki była ważnym momentem w mojej aktywności publicznej i zawodowej32. Dzięki temu zdobyłem doświadczenie, które kształtowało moje spojrzenie na sprawy państwa i gospodarki. W zespole pełniłem rolę szefa zespołu doradców. Miałem kierować liczną grupą doradców ekonomicznych, którzy pracowali w ówczesnym Urzędzie Rady Ministrów od lat i zajmowali się szczegółowo różnymi wycinkami bieżącej polityki gospodarczej.
Natychmiast zorientowałem się, że zespół, który mi powierzono, działał w bardzo schematyczny i od lat utrwalony sposób. Jego zadaniem było przedstawianie wicepremierowi odpowiedzialnemu za sprawy gospodarcze – za moim pośrednictwem – szczegółowego opisu każdej sprawy, która miała być przedmiotem posiedzenia Rady Ministrów lub jej Komitetu Ekonomicznego. Porządek obrad tych gremiów obejmował zwykle 20–30 punktów, wicepremier otrzymywał więc od współpracowników kilka teczek obszernej dokumentacji z syntetyczną notatką na wierzchu, omawiającą każdą sprawę i opatrzoną uwagami do proponowanego przez wnioskodawcę rozwiązania. Ten typ doradztwa, który przypomina opisywanie historii choroby i opiniowanie proponowanej kuracji, nazywam responsywnym, gdyż jest on reakcją na działania podjęte i prowadzone przez innych. W dodatku jest to doradztwo fragmentaryczne i nastawione na przeszłość.
Wynikająca z tego utrwalonego już schematu rola koordynatora pracy kilkudziesięciu doradców-urzędników nie odpowiadała mi. Zaproponowałem, aby utworzyć równoległy zespół. Miał on zajmować się doradztwem strategicznym, czyli zorientowanym na przyszłość, polegającym na definiowaniu głównych problemów społeczno-gospodarczych oraz proponowaniu sposobów ich rozwiązywania. Byłoby to doradztwo prospektywne, prowadzące do nowych, długofalowych inicjatyw.
Nowy zespół doradców, który tworzyli świeżo upieczeni absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, działał jak „wolny elektron”. W zasadzie nie wykonywaliśmy żadnych rutynowych zadań. Monitorowaliśmy sytuację gospodarczą i realizację „Strategii dla Polski” i na tej podstawie formułowaliśmy konkluzje dotyczące narastających problemów i możliwych sposobów ich rozwiązywania. Rezultaty naszej pracy przekazywałem bezpośrednio G.W. Kołodce, który z racji swej aktywności i formalnego usytuowania był kluczowym graczem na scenie politycznej.
Co kwartał uczestniczyliśmy w trzydniowych spotkaniach zespołu „Strategii dla Polski”, na które G.W. Kołodko zapraszał wiceministrów z poszczególnych ministerstw gospodarczych, których na ogół sam rekomendował. Podczas tych zjazdów dyskutowaliśmy i lepiej poznawaliśmy ścisłe kierownictwo partii politycznych tworzących koalicję rządową – SLD i PSL. Zwyczajowo G.W. Kołodko prosił mnie na końcu o skomentowanie tego, co liderzy polityczni nam przekazali: tłumaczyłem z partyjnego na publiczny i formułowałem wynikające z tego wnioski, co potem stanowiło konkretną agendę mojego działania.
Jako badacz społeczny przez cały czas pracy akademickiej interesowałem się związkami polityki i gospodarki. Określając siebie jako polityka, powiedziałbym, że jestem politykiem gospodarczym czy też – jak kto woli – społeczno-gospodarczym, takim, który odpowiadał na różnych stanowiskach rządowych za politykę społeczno-gospodarczą i jej określone obszary. To znaczy, że zajmowałem się projektowaniem i prowadzeniem polityk publicznych. Taką obecność w polityce odróżniam od polityki partyjnej. Zadaniem polityka publicznego jest rozwiązywanie określonych problemów, rola polityka partyjnego polega zaś na zabiegach o uzyskanie władzy i jej utrzymanie. Obydwa rodzaje uczestnictwa politycznego się zazębiają: nie może być jednego bez drugiego. Ale są to wyraźnie odrębne typy ról politycznych.
Obserwator i uczestnik
Jako polityk publiczny trudniłem się w praktyce tym, co poznaję i opisuję jako badacz i dydaktyk. Moje specyficzne i długoletnie doświadczenie oznacza, że różnymi zagadnieniami rozwoju społeczno-gospodarczego zajmowałem się raz z perspektywy obserwatora (badacza), innym razem z pozycji uczestnika (polityka). Świadomość tych dwóch odmiennych perspektyw towarzyszyła mi od momentu objęcia roli strategicznego doradcy. Na swój użytek opracowałem charakterystykę obu tych ról.
Obserwatora cechuje: (1) niezależność, (2) dystans, (3) fizyczna bariera dostępu do informacji, (4) brak środków działania, (5) kompleksowość spojrzenia oraz (6) umiejętność uogólnienia