148
wascin a. wasciny — nalezacy do waszej milosci; dzis: pana, panski.
149
oprymowac (z lac.) — napasc.
150
Zaporozcy — Kozacy z Zaporoza.
151
ekonomia — dobra ziemskie, z ktorych dochod przeznaczony byl na osobiste potrzeby krola i dworu; tu: dzierzawiony przez Czaplinskiego majatek.
152
rarog — ptak drapiezny z rodziny sokolowatych, ceniony w sokolnictwie, zwany dawniej sokolem polskim a. sokolem podolskim.
153
barwa — umundurowanie lub element stroju, swiadczacy o przynaleznosci noszacego.
154
wasze — tu: pan; skrot od: wasza milosc.
155
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary.
156
cyga a. fryga — wirujaca zabawka dziecieca, podobna do baka.
157
rogal (pogard.) — rogacz, zdradzony malzonek.
158
Vivant — niech zyja.
159
wisniowiecczyk — zolnierz ksiecia Wisniowieckiego.
160
oblan — dzis: oblany.
161
gonic w pietke — coraz gorzej sobie radzic, tracic zdolnosc logicznego myslenia i dzialania.
162
ogar — pies gonczy, tu pogard. o krewkim Czaplinskim.
163
kundys — kundel.
164
Galata — dzis dzielnica Stambulu, polozona po europejskiej stronie ciesniny Bosfor, dawniej osobne miasto tureckie.
165
A taki breszesz i breszesz (ukr.) — No wlasnie klamiesz i klamiesz a. No wlasnie szczekasz i szczekasz; ukr. brechaty — klamac (o czlowieku); szczekac (o psie).
166
Szelma jestem bez uszu — aluzja do zwyczaju obcinania uszu skazancom.
167
sloboda — nowa osada, ktorej mieszkancy sa poczatkowo zwolnieni od oplat na rzecz wlasciciela.
168
ekonomia — dobra ziemskie, z ktorych dochod przeznaczony byl na osobiste potrzeby krola i dworu.
169
znosic sie z kims (daw.) — spotykac sie z kims.
170
duchowienstwa obydwoch obrzadkow — tj. ksiezy katolickich i prawoslawnych.
171
wisniowiecczyk — zolnierz ksiecia Wisniowieckiego.
172
Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).
173
nad hetmany — dzis popr. forma N. lm: nad hetmanami.
174
Wladyslaw IV Waza (1595–1648) — krol Polski w latach 1632–1648.
175
Quatuor articuli judicii castrensis: stuprum, incendium, latrocinium et vis armata alienis aedibus illata (lac.) — Cztery artykuly sadu polowego: gwalt, podpalenie, rozboj i napasc zbrojna sila na czyjs dom.
176
vis armata (lac.) — sila zbrojna.
177
gluszec — duzy ptak z rodziny kurowatych, przyslowiowy ze wzgledu na swoje obyczaje godowe, kiedy to puszy sie i spiewa piesn godowa, nie zwracajac uwagi na zadne niebezpieczenstwo, nawet na zblizanie sie mysliwego.
178
wasze — tu: pan; skrot od: wasza milosc.
179
kondemnata (z lac.) — wyrok skazujacy.
180
infamis (z lac.) — czlowiek pozbawiony honoru.
181
z czupryny a. z glowy sie mu kurzy — zartobliwie o pijanym.
182
pludry — krotkie, bufiaste spodnie dworskie lub zolnierskie.
183
nescio (lac.) — nie wiem.
184
to pewna, ze — dzis: to pewne, ze.
185
osiedziec sie — zadomowic sie.
186
hadko (z bialorus.) — przykro, obrzydliwie.
187
Swiebodzin — miasto w dzisiejszym wojewodztwie lubuskim, w XVII w. pod wladza Habsburgow, jeszcze od sredniowiecza slynne z wyrobu i eksportu sukna.
188
moderunek (daw.) — ekwipunek, wyposazenie.
189
A czy by nie mozna do niego pod znak? — tj. czy mozna wstapic do jego wojska, sluzyc pod jego choragwia.
190
mistrz — tu: kat.
191