Die straatrestaurant is besig, meestal mense wat in die verbystap stop vir iets warms teen die see se ingewaaide koue. Of iets ligs vir middagete. Waarskynlik personeellede van die vele verskepingsmaatskappye met kantore en pakhuise in die Warnowufer.
’n Blonde kelnerin bring sy koffie en soetgebak. Sy talm om hom, neem haar tyd om alles mooi rond te skuif op sy tafel. Hy knik ingedagte, ignoreer die mooi glimlag.
Twee mans ’n paar tafels weg volg haar met die oë toe sy skinkbord teen die bors terugstap kombuis toe. Lig flits op een se pols en Jos merk die duikhorlosie op. Dieselfde aan die ander man se pols. Die twee leun na mekaar toe en praat sag, die mooi kelnerin duidelik die saak onder bespreking.
Hy keer homself om langer na die twee te kyk, sy instinkte meteens opgeskerp. Daardie tipe horlosie is skaars. ’n Benrus, wat net aan Spesmagte uitgereik word. En spesifiek aan Amerikaanse Navy Seals.
Toevallig? Nie eens amper nie. Hy voel sy spiere saambondel in reaksie. Jos gooi suiker in sy koffie en sorg dat hy nonchalant voorkom. Ontspan jou skouers, het die instrukteurs gesê. “Laat dit hang. Anders sien mense jy’s gespanne.” Hy lig die koppie tot by sy mond, blaas oor die inhoud en staar ongefokus, asof hy diep dink. Maar aan die rand van sy visie probeer hy die twee mans se buitelyne ontleed.
Gespierd, fiks. Albei in praktiese civvies: noupassend, niks wat kan haak nie, onopvallend grys en ligbruin. Beslis ’n militêre houding.
Maar dis die vermyding van oogkontak wat alles bevestig. Presies soos wat hy geleer is. Kyk na alles en almal behalwe die teiken. Amateurs! Byna glimlag hy wrang oor die ironie van sy eie onlangse taktiese geskiedenis.
Hulle het na hom hier kom sit, onthou hy. Miskien het hulle hom vanoggend by die Vesta ingewag toe hy sy bagasie gaan stoor het? Toe hierheen gevolg? Wat sou beteken hulle het geweet hy’s op pad. En waarheen.
Wat nou? Hy kan dit nie net rapporteer nie. Hy sal moet seker maak en intel versamel: getalle en oorsprong, as hy kan.
Hy kyk gemaak verveeld rond, laat sy blik ook oor die twee dwaal. Hulle sit by ’n tafel teen die restaurant se muur. Goed gekies. Geen manier om hulle van agter te nader nie.
Hy sien die klein vensters hoog bokant hulle. Die restaurant se toilette? Hy kry ’n plan, staan op en stap oor na waar die blonde kelnerin tafel skoonmaak.
“Waar is julle badkamers? Hier binne?”
“Ja, daar,” beduie sy.
Jos voel die twee se oë op sy rug. Hy knik asof hy dankie sê, en sis onderlangs: “Gaan wys my!”
Sy lyk vir ’n oomblik onseker, maar dan draai sy om en wys die pad aan.
Buite sig van die mans vat hy haar arm, draai haar terug. Haar oë is nou groot.
“Die twee mans by die tafel teen die muur, onthou jy hulle? Ek is seker hulle hou my dop. Seker al weer my eksvrou se nonsens. Ek wil seker maak. Kan jy my help?”
Hy hou ’n klompie Deutschmarks na haar toe uit. Sy knik, vat die geld onseker.
“Gaan uit, vra of hulle nog iets nodig het. Gesels sommer. Vra hulle uit oor waar hulle vandaan kom. Enige iets. Ek sal vir jou wag by die toilette om te hoor wat hulle gesê het.”
Sy knik, sit die skinkbord met borde neer en stap uit.
Jos glip in die gang af, sien onmiddellik die twee deure: Damen en Herren. Die mans se deur is gesluit en hy stoot sonder versuim die een aan die vrouekant oop, sluit dit agter hom en kyk vir die klein venster wat hy van buite gesien het. Dis hoog. Daar’s nie tyd vir staanplek soek nie – hy spring, gryp die vensterbank en trek homself op.
Met sy kop dwars gedraai, is die kelnerin se stem duidelik hoorbaar. Ook die Amerikaanse aksente van die twee klante.
“Net die gewone toeristegoed,” antwoord een op haar vraag. “Miskien kan jy ons vanaand bietjie die dorp wys?”
Jos luister na die res van die gesprek, die manne se ligte flirtasie met die kelnerin. Sy doen haar bes om uit te vis, maar hulle hou haar bedrewe op ’n afstand. Die professionaliteit sou dit vir Jos beklink het as hy nie reeds seker was nie.
Hy glip uit die vrouetoilet en soek in die restaurant ’n telefoon. Sien een teen die muur langs die kombuis se swaaideure, en stap traag soontoe. Hy sien nie uit na die verslag aan kolonel Beetge nie.
18
Kantoor van die staatspresident, Pretoria
14 Desember 1987
“Meneer, die minister is hier.”
“Stuur hom in asseblief, Greta.”
Minister Mike Rautenbach stoot die swaar deur oop en stap binne. Die president se kantoor is ruim, die vloer bedek met ’n Persies tapyt wat die klank van sy voetstappe demp.
Die staatspresident sit agter ’n breë lessenaar, sy bril laag op sy neus. Hy kyk op oor die bril en wuif na ’n bank en stoele om ’n lae tafeltjie waar koppies tee gereed staan.
“Sit solank en skink vir jou.”
Die minister maak so.
Die staatspresident skuif sy stoel terug en stap bril in die hand om die lessenaar. Rautenbach het ’n ekstra koppie geskink, en hou dit na die president uit. Die twee staan vir ’n oomblik woordeloos en roer.
Rautenbach ken sy president. Daardie stilte beteken hy het iets swaars op die hart.
Die president gaan sit in die middel van ’n bank met ’n roosmotief, sy oë afgeslaan.
“Mike, die Veiligheidsraad sit volgende Maandag. Na aanleiding van Finansies se jongste syfers gaan ek ’n voorstel indien. Ek wou jou eerste inlig.”
Die minister van verdediging knik moeg. Hy het dit verwag. Die koste van die Angolese oorlog, nou aangeblaas deur die moeilikheid by Cuito Cuanavale, die lewensverlies en slegte publisiteit. Die Finansies-mense is oplaas besig om hul aptyt daarvoor te verloor. Dit raak daagliks moeiliker om die Bosoorlog aan die kabinet te regverdig, en die druk neem toe om te onttrek. Hy skud sy kop.
“Dinge lyk sleg, Mike. Ons kan nie verder bedel by die belastingbetalers nie. Nie so na aan die volgende verkiesing nie.”
Tipies. Politiek wat altyd oor strategie moet seëvier.
“Meneer, ons het ’n jaar nodig, miskien twee, dan’s ons daar. Ons is besig om die suide van Angola skoon te maak. Ons behoort binnekort die lugruim te beheer. Dán gaan ons hulle regtig rook.”
“Mike, ons het hierdie ding al soveel keer heen en weer geredeneer. Ons kan nie aanhou lewens verloor nie. Die politieke koste is net eenvoudig te hoog. Ons moet realisties wees en plan maak. Ons kan nie die oorlog vir ewig volhou nie.”
“Daar’s altyd die taktiese kernopsie vir Angola, meneer, as ons dinge bietjie wil aanjaag.”
“Ja, en dan? Ons vee Luanda plat, en die week daarna is Pretoria én Kaapstad moer toe? Met beide die VSA en USSR wat ons onder skoot het? Nee, Mike, ons het die kernprogram geërf, ek en jy, maar ek het nog nooit geglo jy onderhandel met ’n loop teen iemand se kop nie. Dis ’n kortsigtige strategie.”
Rautenbach kook. “Is dit waarvoor ons al daai bloed vergiet het, meneer?”
“Mike, ons het bloed vergiet om Suidwes sy onafhanklikheid met ’n vrye en regverdige verkiesing te kan gee. Dis waar ons nou is. Daardie verkiesing gaan moet plaasvind, en Swapo gaan daaraan deelneem, en gaan dit waarskynlik wen. Dis onvermydelik. Of ons dit nou wil hê of nie.
“Dis die realiteit, my vriend. Die Kavango en die Kunene is lankal nie meer ons grens nie. Dis nou die Oranje, en dis hoekom ons alternatiewe móét oorweeg. Al wen ons in die loopgrawe, gaan ons die oorlog verloor.
“Dis hoekom ek direkteur Roelf Vermaak en sy mense by Nasionale Intelligensie so ’n ruk gelede toestemming gegee het om met die ANC te begin gesels. Met die