Die derde oog. Etienne Leroux

is miskien ’n sekere ooreenkoms, afgesien van voorkoms, tussen die twee …”

      Hope se oë rek groot en die Brigadier knyp haar saggies maar vol daar waar haar aandrok meegewend oor haar been gly.

      “Só, dan het jy Boris Gudenov al tevore gesien?” Hy bring ’n sigaret na sy lippe, maar spring sy manne self vinnig met ’n Ronson-aansteker voor. “Demosthenes de Goede is groot en sterk; Boris Gudenov is groot en sterk, maar in ’n ander opsig.” Hy blaas die rook uit. “Ek het al dikwels gewonder: is daar miskien ’n affiniteit tussen die intellektueel en die atleet?” Hy skud sy kop en beweeg sy hande soos iemand wat nie kan besluit nie. “Is Boris Gudenov en Demosthenes de Goede nie ook al twee slagoffers van iets wat sterker as hulle is nie? Die tycoon, in die empire wat hy skep, word vasgevang deur eensaamheid; die held word vereensaam deur die aanhoudende eise van sy taak.”

      Hy wys na Demosthenes de Goede wat, danksy die bevel van die Brigadier, die blonde meisie nou maklik tot oorgawe dwing. “Mens kan hom nie as baie veelsydig beskou nie. Hy bly mens by uitnemendheid, ten spyte van sy krag en sy vermoë om lyding te ervaar. Is daar nie by hom miskien ietsie van alles wat ons in onsself sien nie? – ’n liriese held van Pindaros; ’n tragiese figuur ten spyte van die komiese kant; ’n Stoïsynse geduld en ’n natuurlike, ingebore wysheid?” Een van die meisies wat té na aan die Brigadier kom, word behendig deur Hope versper.

      In die verte is ’n samedromming van kelners, deftig in uniforms, maar met ’n ander soort elegansie as die here van die Diens. Soos almal in hulle beroep word hulle die ewebeeld van die mense wat hulle bedien, maar onderhewig aan die tekortkomings wat inherent is aan die nabootsel – die beweging sonder persoonlikheid, die gebaar sonder anker. Brigadier Ornassis E. roep die hoofkelner nader en fluister iets in sy oor.

      Die meisietjies van die Diens se taak van drankbediening het nou oor­gegaan in die hande van die kelners en hulle gaan op die vloer sit, hulle rokkies soos blomblare gesprei, hulle houdinkies bedees, en hulle armpies gereed om een ná die ander die jongmans van die Diens te ontvang wat langs hulle gaan lê, hulle gesigte opgehef na brigadier Ornassis E.

      “Daar word gesê,” gaan die Brigadier voort, “dat ons in die tydperk leef van die antitragiese, die metafisika van die Christendom en die Marxisme, die twee mites wat slegs ’n aspek van die tragiese in die verbygaan noteer, in ’n wêreld wat hiernamaals dáár en materialisties hiér slegs oorwinning ken. Maar is dit waar?”

      Hy wend hom tot Hope, wat daardie uitdrukking op haar gesig het van alle verliefde vrouens wat selfs in ’n onverstaanbare woordspel ’n vóórspel sien, of van vrouens wat ’n ouderdom bereik het waar hulle vry word van die irritasie van ’n enkele, bepaalde liefde, waar alle vrouens nimfomane word, waar die eensame nimfomaan, soos Hope, haar meteens een voel met alle vroue, en dan stil en diensbaar word.

      “Is dit waar?” vra brigadier Ornassis E. “Is daar nie in die mens se psige onbeheerbare magte, demoniese verskynsels, wat hom tot raserny kan dwing nie?”

      Hy rig hom nou tot Demosthenes de Goede, wat die blonde meisie soos klei bewerk en hopeloos verstrik raak in haar oorgewillige toege­wendheid.

      “Is dit nie waar nie,” vra die Brigadier, “dat ons ’n stadium bereik het waar beide die geestelike en materialistiese mite verval het en die mens in staat is om ankerloos van voor af die tragiese te ervaar nie?” Hy kyk na die personeelafdeling van die D-diens, wat hom aandagtig volg. “Het ons nie weer ’n prerasionele stadium bereik nie?”

      Die Brigadier raak ’n oomblik in gedagte versonke terwyl die meisies, gestreel deur sy stem en die musiek, in die arms van die jongmans te­rugleun – en dan kom hy orent en lig sy hand vir die tafelbediendes wat meteens uit hulle eie frustrasie daar by die swaaideure losbars. Hulle borrel uit die kombuis agter die bamboesmatte en abstrakte tekeninge en dra op silwerskinkborde die gebraaide diere van die baarmoeder, die bruin, blink speenvarke met glasige oë – ry op ry, hulle aandpakke onberispelik, verby die Brigadier en sy volgelinge, déúr ’n tweede swaaideur in die rigting van die binnekamer langsaan.

      Die Brigadier staan op, en met Hope aan sy arm begelei hy almal na die Coronet Room, ’n causerie ontwerp in neo-klassieke styl, onderworpe aan lugreëling, opgeluister met ’n kontinentale orkes wat strelend musiek vir die etensuur speel. Hy sit bo-aan die tafel met sy gas­te aan weerskante, hy wag met geboë hoof totdat die kelner ’n paar druppels Veuve Clicquot (Extra Sec) in ’n Steubenglas gooi, hy bestudeer die etiket, laat die wyn toe om te vonkel op sy tong, en verklaar hom tevrede. Hy wag swyend vir al die glasies om gevul te word, en dan kom hy langsaam orent. Die saal word stil, die orkes hou op met speel, die kelners staan ry op ry en die Brigadier lig sy glasie omhoog en sê: “Op die Geliefde Maagd!”

      Die fier jongmanne van die Diens kom flink op hulle voete en van orals dreun dit deur die saal, met jong, sterk stemme, die refrein vir die aand: “Die Koré! Die Koré!”

      Hope vind dit “fantasties” en wil weet wie die Koré is. Die Brigadier verduidelik vir haar dat dit die legendariese maagd is. Demosthenes de Goede, effens beneweld, maar propvol energie, bulder dat alle maagde ge­doem is om in die een of ander stadium verkrag te word. Die Brigadier knik en verduidelik dat dit sielkundig heeltemal korrek is: dat die een wat verkrag word net so aandadig is, dat deflorasie ’n wet van die natuur is, dat maagdelikheid op sigself die grootste uitlokking tot ontering inhou. Daarna val hulle weg aan die sagte speenvark, die brose vleis wat sinnelik wegsmelt in hulle monde, wat wesentlik ’n soort simboliese verkragting is en die eerste stap van selfbevrediging vorm in die nouerwordende kring van selfverwenning.

      Nadat die sagte speenvark verorber is en die nagereg soos ’n nabetragting die tempo van oorgawe getemper het, kom die Brigadier weer stadig orent om die toespraak van die aand ter wille van sy geëerde, benewelde gas te hou.

      Hy verwys na die roerende taak van iemand soos Demosthenes de Goede wat nie namens homself handel nie, maar namens die gemeenskap, wat homself opoffer om die probleem te ontrafel, wat homself objektief en onpersoonlik op die altaar plaas om ons gesamentlike deelname te verteenwoordig, wat in ons verwarde tydsgees as argetipiese held daar is om betekenis te gee aan die angsdrome van ons gewone mense en die onverstaanbare visioene van ons skeppende geeste.

      Hy wei roerend uit oor iemand soos Hope, die moeder van ons tyd, wat dikwels huislike geluk moet ontbeer, wat sonder die bystand en hulp van haar man die verantwoordelikheid van haar vryheid moet dra, wat haar heilige reg op emansipasie moet versoen met die afwesigheid van haar man.

      Dan word brigadier Ornassis E. esoteries filosofies en moeilik om te volg. Met gevleuelde woordrykheid beskryf hy die taak van Demosthenes H. de Goede as ’n poging tot éénwording van ons wêreld met ’n universele wêreld, waar elke skepsel sy ware aard moet ontdek in alles wat verborge en vir die rede onbegryplik is. Dis die weg van die minnaar, die weg van die kunstenaar – die weg van elkeen van ons.

      “En sien ons nie daar,” vra die Brigadier, “die beeld van ons vriend, Demosthenes de Goede, ’n soort kunstenaar van die daad nie? En sien ons nie Boris Gudenov, gehate vyand, want só ken ék hom, ook die ge­perverteerde minnaar nie? En sien ek nie ons almal saam, die minnaar en die kunstenaar, in elkeen van hulle nie?”

      Almal is stil in die saal. Elke meisietjie kyk onder groen ooglede strak, gewyd en diensbaar na die hoof van die D-diens. Die manskappe, versoen met die misterie van abstraksies, uit die aard van hulle beroep, is ewe stil, hulle aandag as personeellid en aksiefrontlid gevestig op hulle leier, die Brigadier, en gerig op die moontlike implikasie van sy woorde.

      “U gaan,” sê die Brigadier vir Demosthenes de Goede, “waar menige van ons bevrees is om te gaan.” Almal wend hulle nou tot Demosthenes de Goede, wat roerloos sit en luister, ’n frons op sy voorkop, effens ongeduldig oor al die woordrykheid, maar gevlei deur die aandag wat hy kry. “U gaan, kaptein De Goede, nie ter wille van blote kragvertoon in naam van die Diens nie, maar om die wêreld te bevry van die verderflike monster wat uit die duister gekom en ons rede in sy kloue het; u gaan om die mens self te bevry.”

      Hy tel weer sy glasie op.

      “U het op die Maagd gedrink,” sê die Brigadier. “Menere, nou