“Deborah?” roep Kurt op ’n afstand uit.
“Ek kom,” stel sy hom gerus en dwing haarself om die swymelende gevoel te onderdruk deur dieper asem te haal, maar die klam, muwwe lug in die ondergrondse tonnel doen min om haar toestand te verbeter. Ten minste is dit vandag nog net hierdie myngang, dan behoort hulle klaar te wees vir die dag, moedig sy haarself aan terwyl sy die mans tegemoetloop.
Rheed oorhandig die nuutste ertsmonsters aan Kurt en verduidelik dat dit getrek is uit ’n nuwe vertikale skag wat hulle op Kurt se bevel gesink het. Die resultaat is ooglopend. Kurt kyk daarna, maar hy sê niks nie, want ’n gevoel van magteloosheid oorweldig hom. Dis dieselfde as die res. Hierdie skag sal ook maar net soos die ander skag wat hulle gesink het ton vir ton onreduseerbare gemors oplewer. Hy oorhandig wrewelig die driltoetsmonster aan Deborah. Hy merk nou eers hoe bleek sy is, en dat haar gesig nat is van sweet.
“Is alles in orde met jou?” vra hy onrustig.
Sy knik, vee haar gesig af en draai dan na Rheed. “Wat ek nie kan verstaan nie, meneer Rheed, is dat u gesê het dat daar sedert twee weke gelede kopers is.” Sy hou die drilmonster omhoog. “Mense wat belangstel om die uitskotslik, ons sandhope, op te koop?”
Rheed knik. “Dit het my ook dronkgeslaan, maar nou ja, as hulle wil geld mors …” Hy wend hom weer na Kurt. “Ek dink u sou saamstem dat ek hulle dit in die toekoms maar moet laat kry, meneer Mannheim. Die berge sand hoop op by die myne en lê die hele wêreld vol. As hulle gek genoeg is om daarvoor te betaal, kry ons ten minste iets daarvoor in.”
Kurt knik. Sy gedagtes is duidelik nie by wat Rheed sê nie. “Maak soos jy goeddink,” sê hy kortaf. “Maar hulle moet hul eie vervoerreëlings tref.”
“Hoeveel?” klink Deborah se stem weer links van Rheed op. Sy vee haar gesig weer af, maar sy voel darem beter. Rheed se mededeling interesseer haar en dit lei haar gedagtes af. Indien iemand bereid is om te betaal, al is dit ook hoe min, moet die artikel wat gekoop word tog vir hulle van waarde wees. Watter waarde kan geheg word aan daardie berge onverwerkbare mynsand?
“Twintig pond ses sjielings per ton.”
“Hoekom? Wat wil hulle daarmee maak?” vra sy fronsend.
“Wat kán hulle daarmee maak?” vra Kurt kortaf. “Dooie sand! Mens kan nie eens iets daarin plant nie.”
“Maar dis gouddraend! Ons weet dit almal. Daardie kopers is bereid om te betaal, koste aan te gaan om die sand weg te ry iewers heen. Daar moet ’n rede voor wees,” hou sy koppig vol. “Sê my …” Sy wend haar na Rheed. “Koop hulle ook by die ander myne op?”
Rheed knik bevestigend, maar voor hy kans kry om te antwoord, spring Kurt hom iesegrimmig voor.
“Dis waarskynlik weer daardie opportunis J.B. Robinson! Asof die sot nie sy kop hard genoeg gestamp het met die chloreringsdebakel nie.”
“Robinson?” roep Deborah uit, haar nuuskierigheid nou éérs geprikkel.
Kurt knik nukkerig. “Ja, ek verstaan daar is ’n nuwe gewerskaf by sy Salisbury-myn –”
“Weet u wie die mense is wat kom opkoop het … Ek bedoel, was dit van meneer Robinson se manne?” vra Deborah aan Rheed.
Hy skud sy kop. “Vreemdelinge, mense wat ek nog nooit tevore gesien het nie.”
“Genoeg!” onderbreek Kurt hulle kortaf. “Vir watter geklike rede ook al die spul die sand opkoop, dit traak ons nie … Ons het genoeg probleme van ons eie.” Hy kyk weer na Deborah, haar bleekheid verontrus hom. “Kom, laat ons boontoe gaan.”
Die oorpak en spesiale onderklere wat sy ondergronds gebruik, is so deurweek van die sweet dat sy dit sal kan uitwring. Naak loop sy onder die stort in, en die bytende koue water is lawend op haar warm, beswete lyf. Sy mag die bestuurders se ablusieblok eerste gebruik op die dae wanneer sy Kurt vergesel, en sy maak altyd ’n punt daarvan om nie te lank te draai nie, sodat die mans ook ’n kans het om skoon te kom.
Gewas en afgekoel maak sy die kraan toe en begin haarself energiek afdroog. Sy voel steeds onverklaarbaar benoud. Sy haal diep asem om vars lug in haar longe te kry. Sy was nog nooit vantevore ondergronds benoud nie. Wat sou vandag met haar aangaan? wonder sy terwyl sy haastig haar gewone klere aantrek.
Haar gedagtes steek vas by dit wat Rheed vertel het. Waar berg hierdie geheimsinnige kopers die massas sand? Sy maak haastig haar vlegsel los en probeer die nat hare uitkam en vleg, maar besluit dan om dit maar net losweg op te steek, uit haar nek uit, waar die sweet weer ten spyte van die koue stort begin uitslaan. Sy moet uitkom buitentoe! Sy moet meer vars lug hê, skiet ’n laaste paniekerige gedagte haar te binne voordat ’n swart newelrigheid haar soos ’n verstikkende kombers oorweldig en sy afgetrek word in ’n donker tonnel.
“Deborah! Deborah!” Vaagweg is sy bewus van stemme wat praat, iemand wat na haar roep. Asof sy iemand anders is, voel sy hoe daar aan haar geraak word, hoe iemand haar wange liggies tik.
“Hier, ek het die medisynekissie gebring …” praat ’n uitasem manstem. Die stem behoort aan Rheed, besef sy, haar verstand nou helderder. Die skerp reuk van vlugsout brand skielik in haar neus en laat haar stik.
Sy maak haar oë oop en kyk vas in haar skoonpa se bekommerde gesig. Wat het gebeur? wonder sy. Waarom lê sy op die vloer van die washuis, terwyl Rheed en Kurt by haar hurk? Haastig dwing sy haarself om regop te sit, en dan voel sy hoe die newels om haar brein verdwyn. Sy moes flou geword het, besef sy met ’n gevoel van irritasie. Die verleentheid daarvan dryf bloed na haar wange.
“Jammer, meneer Mannheim, ek weet nie wat my oorgekom het nie,” mompel sy verleë.
“Sit doodstil,” beveel haar skoonpa. “Ek het gevra dat hulle die koets nader bring. Ons sal jou dra en …”
“Goeiste, nee!” roep Deborah uit. Die skande dat sy soos die een of ander porseleinpop flou geword het, is al erg genoeg om te verduur! Sy druk Kurt se beskermende arms beslis uit die pad uit en staan op. “Ek makeer niks nie, dit was net die bedompigheid onder in die myn wat my effens gevang het. Dis al.”
Hulle hoor die koets aankom. Die twee mans kyk betekenisvol na mekaar, dan na haar.
“Ek neem mevrou Mannheim huis toe. Ons sal môre verder praat,” sê Kurt sonder verdere omhaal.
“Ma-Fytjie …” Kurt keer die groot vrou in die gang voor, sy stem growwer en dieper as gewoonlik.
Sy kyk hom ondersoekend aan; iets skort beslis. Uit respek wag sy vir hom om te praat, maar dit duur ’n hele paar oomblikke.
“Gaan na Deborah … mevrou Mannheim toe, sy het jou nodig. Sy is … ’m … ongesteld, glo ek …”
“Siek? My missie Deborah?” vra Ma-Fytjie in ongeloof. Afgesien van die gewone kindersiektes soos masels en pampoene was Deborah nog nooit in haar hele lewe siek nie. Angs wel in haar op. Kurt Mannheim sou nie sommer so iets in die wind sê nie!
Kurt sien die onrus in Ma-Fytjie se donker oë raak. “Dis dalk niks nie, maar sy het flou geword in die aantrekkamers by Jutta’s Rand … Dis miskien maar net die spanning van die laaste paar weke.”
Die ou dame se gesig word skielik onleesbaar. Sy maak ’n effense kniebuiging. “As mister Mannheim my sal verskoon …” Sy wag nie op ’n antwoord nie, draai haar net so in die buiging om en haas haar in volle vaart in die lang, donker gang af na die spaarkamer.
Die kamer is in donkerte gehul, maar die bleek winterlig syfer tog in helder strepe deur die luike. Deborah se figuur is swart afgeëts teen die venster waar sy met opgetrekte bene op die vensterbank sit.
“Missie?” roep Ma-Fytjie uit nadat sy die deur agter haar toegetrek het. Sy kom nader toe die roerlose figuur geen reaksie toon nie.
Die afgelope twee en ’n half weke se onmin hang nou hinderlik soos slegte asem tussen haar en haar geliefde grootmaakkind, dink sy spytig. Om haar eie ongemak te oorbrug, loop sy na die ronde tafel waarop die koperlamp staan en steek dit aan. Sy tel