“H’m …” sê Ma-Fytjie betekenisvol en sit die lamp op die vensterbank neer. Sy draai Deborah onseremonieel om, sodat sy met haar rug na haar gekeer staan. Ma-Fytjie vee die vag blonde hare weg en begin om die bostuk van Deborah se uitrusting los te knoop. Haar tong werk nou so ywerig soos haar hande.
“Ek was nog nooit daarvoor dat jy soos ’n mol in daardie gate onder die aarde loop rondkruip nie! As ons Liewe Heretjie dit so bedoel het, sou hy vir ons knypers gegee het om onder die aarde in te woel, maar in sy wysheid het Hy nie. Weet jy hoekom nie, missie?”
Sy gee Deborah kans om haar vraag te oorweeg terwyl sy die losgeknoopte bostuk vir haar uittrek. Haar oë kyk spekulerend na die slanke jong liggaam. Tensy ouderdom haar oordeel aangetas het, glo sy sy weet maar te goed wat met Deborah skort. Tog, daar is nog geen teken te bespeur nie. Maar dan was die kind van meet af aan so lenig soos ’n jong duikertjie.
Deborah glip uit die romp en kardoesbroek, aanvaar die japon wat Ma-Fytjie na haar uithou en trek dit aan. “Ek wil net ’n rukkie rus, dan is ek weer reg en –”
“Ja, dié kan jy … Maar laat ek nou vir jou sê, missie, jy sal moet uitsny … Die gekerjakkery met ouseur, die gerondkruipery in die myne, is sonde soek, sê ek jou nou. In daai diep en donker gate soek jy vir die ou duiwel, dis altevol gemaklik vir hom want sy nes is net onderkant!”
Ten spyte van haar bedruktheid kan Deborah haar glimlag nie bedwing nie. Sy slaan haar arms om Ma-Fytjie se groot skouers en druk haar vas. “Toemaar. Hy sal hom morsdood skrik vir die geraas van die drilmasjiene en die dinamiet. Ma-Fytjie, dis goed dat ons weer praat! Glo my, ek wou jou nie seermaak nie, maar ek kon daardie Maandag …”
“Missie Deborah …” Ma-Fytjie se verrimpelde bruin hand sluit oor dié van haar lieflingsversie, dan lei sy haar oor na die koperbed waar sy haar laat sit voordat sy versigtig begin voorbrand maak.
“Jy kan spot soos jy wil, kind, maar noudat jy só is – jy sal moet begin inkort, missie.” Sy sien die onbegrip op Deborah se gesig. “Jy is nou meer as drie weke oor jou tyd, of het dit jou nie opgeval nie?”
“Wat daarvan?” vra Deborah fronsend. Wat Ma-Fytjie sê is waar, maar sy was so verwikkel in ander probleme dat sy haar nie veel daaraan gesteur het nie. Drie weke? Maar wat beteken dit, waarom lyk Ma-Fytjie so ernstig?
Ma-Fytjie sug swaar en wens dat sy vroeërjare met die kind oor dié dinge gepraat het. Sy wis maar te goed dat miss Lisha – ladytjie soos wat dié was – nooit met haar dogter oor so iets sou praat nie. Tog, Deborah het deur haar pa soos ’n jongetjie op die plaas opgegroei, op haar eie manier weet sy tog seker genoeg van dié dinge. Hoekom is sy dan nou so dikkop om die kloutjie en die oor te paar? Sy moet tog self weet wanneer die inlê tussen haar en mister Karl gebeur het?
“Waarom so ’n bohaai maak? Dis seker maar ’n koue. Mamma het altyd –”
“Nee, dis nie ’n koue nie, jy’t oorgeslaan oor daar ’n kindjie by jou aan’ t kom is … Jy gaan ’n mamma word, missie Deborah, so by Maart, April reken ek, as ek dit nou nie mis het nie. ’n Ou Paaskindjie –”
“Nou is jy skoon gek, Ma-Fytjie!” Deborah ruk haar hande los uit Ma-Fytjie s’n en spring onthuts orent. “Dis twak! Verstaan jy my? Dit kan en sal nie gebeur nie!” Sy loop driftig weg, maar die engte van die kamer perk haar in.
Sy swaai om. Op die bed sit Ma-Fytjie nog net soos vantevore, maar in haar toestand van skok ervaar Deborah haar as die een of ander dreigende orakel. Hoe durf sy haar kom bangpraat met sulke snert? Dis ondenkbaar dat sy swanger is, dit kan nie! Kit is die enigste man met wie sy ooit liefde gedeel het, en dis agt maande gelede. Dit ís tog onmoontlik? Karl en sy het niks meer in gemeen nie, hy was weke lank weg ná die nag toe … Skielik dring ’n verlammende besef tot haar deur … daardie nag toe Karl weerwraak geneem het op die vernedering wat hy verduur het deur Kit se toedoen. Die herinnering daaraan laat die mislikheid weer in haar keel opstoot.
Haastig draai sy weg van Ma-Fytjie om haar ontsetting te verberg. Hoe kan so iets gebeur? Dit was nie ’n normale samesyn nie, nie soos wat dit was tussen haar en Kit die dag by die fontein nie. As hulle dááruit ’n kindjie verwek het, sou haar hart oorgeloop het van geluk. Maar tussen haar en Karl, soos dit daardie nag was? Dit was onnatuurlik en wreed. Sy sidder toe haar brein flitse daarvan oproep, dit sny deur die dun lagie vergetelheid wat sy daaroor probeer vorm het. Die minagtende en vernederende manier waarop hy haar liggaam misbruik het. Dit was nie normaal nie. Hoe kan sy swanger wees ná daardie verskriklike verkragting?
“Missie?” Ma-Fytjie raak aan haar skouer.
Toe Deborah uiteindelik omdraai, eien sy simpatie in die ouer vrou se donker oë.
“Dis wat ek vir jou probeer sê het die dag toe jy agter mister Kit aan is Onderkopjes toe. Ek wou hê jy moes verstaan dat jy nie meer vry is nie.”
“Hoe kan dit wees, Ma-Fytjie …” prewel Deborah deur stram lippe, haar gesig bleek.
Ma-Fytjie trek die verwese meisie teen haar bors aan, sy sus haar teen haar groot boesem soos sy kleintyd gemaak het.
“Missie, as ek nie verkeerd is nie, dan was dit die nag ná die konsert gewees. Daai aand toe Sam Naudies vir my kom sê het ek moet bed toe, dat jy my nie nodig het nie … Is dit nie so nie, missie?”
Deborah kyk op, sy skud haar kop. “Dit kán nie wees nie … nie soos dit gebeur het nie! Asseblief, Ma-Fytjie, dis nie soos jy dink nie!” Daar is ’n noot van histerie in haar stem.
Fytjie knik simpatiek. “Ek het daardie môre van ek my ou oë op jou gelê het, geweet dat daar fout was, jy was al aangetrek. Van toe af, tot knap die begin van die nuwe maand, wou jy nie dat jou ou Ma-Fytjie vir jou help nie … Jy wou wegsteek, missie, maar die ou vrou is al te oud. Hy … mister Karl … Dié het vir jou liederlik bygekom daardie nag … En toe hy eers soek was, het ek, wat ’n goeie Christenmens behoort te wees, geloop en wens dat hy moet dood. Maar toe begin ek die tekens sien by jou, missie, en ek gaan knieë toe en ek sê askies vir ons Liewe Heer, want ek weet dat ek jou kindjie se pappa dood wou dink. Is dié wat ek toe ook vir mister Kit gesê het dat hy moet vergeet en ander pad loop soek, dat dit verby is.”
“Ek kan Kit nie afstaan nie, Ma-Fytjie! Ek kán nie!” roep Deborah uit. “Hoe kan ek swanger wees?” Skaam en aanvanklik hortend verduidelik sy die afgryslike klimaks ná die aanranding en voel haar wange brand. Sy vee die trane van vernedering weg wat ten spyte van haar woede opwel. “Dit kán nie wees dat ek swanger is ná die manier waarop Karl …”
“Missie …” Ma-Fytjie sug swaar, dan lei sy die bewende meisie na die hoëruggemakstoel waar sy haar sit maak voor sy praat.
“Dit kán so gebeur, my missie Deborah. Dis soos die saaier, missie, die saad val met die groot uitstrooi, maar soos hy ’n handvol hou en hy sy hand laat kroptrek vir die groot strooi, dan val daar tog van die sade uit en hy weet nie eens daarvan nie. Dis soos dit is met die manne ook. Die ding kom nie net by die fyndraai nie, nooientjie, dit kom sonder dat jy weet. Dink nou so, my missie, dit was die wil van ons Liewe Heretjie laat dit so moes gebeur het …”
“Ek weier om dit te aanvaar! Hoor jy my, Ma-Fytjie?” roep Deborah hees, en trane stroom nou vryelik oor haar wange. “Watter regverdigheid is daar dan as ék die nagevolge moet dra van so iets afskuweliks? Loop! Ek wil niks meer hoor nie … ek wil alleen wees.”
Fytjie knik woordeloos. Sy self is nou te gedaan om verder te probeer praat. Sy sal later vir Deborah iets ligs bring om te eet, en haar dan iets gee teen die ontsteltenis, maar nou moet die kind op haar eie manier vrede maak met die waarheid, dink sy toe sy uitstap en die deur agter haar toemaak.
Deborah loop na die wastafeltjie waarop die porseleinwaskom en -beker staan. Sy skink water in en begin haar gesig driftig was asof sy daarmee ook Ma-Fytjie se boodskap kan afskrop. Sy droog haar gesig nie af nie maar loop na die venster waar sy eers die luike en daarna die venster oopmaak. Die winterlug slaan koud en rokerig teen haar nat gesig aan. Sy dwing haar gedagtes