“’n Vuurpyl!” Ek is verras.
Koekepan staan ’n entjie weg, neem twee klippe, prakseer die vuurpyl so dat dit reg vir lansering is. Dan haal hy ’n boksie Lions uit, skraap ’n vuurhoutjie, hou sy hand bak en buk laag. Daar gaat die vuurpyl die lug in op. Dit klink nes papier wat skeur. Die pyl vlieg direk die son in en jy sien skaars die silwer streep en die rook wat uitdryf oor die werf. Maar jy ruik swawel en die honde tjank saggies.
Ver weg sien ek die pyl weifel en dan uitgebrand grond toe tuimel.
Ek hol oor die voetbruggie oor die voor, melkstal se kant toe, waar ek tussen die oliebome en brandnetels by die pisvoortjie die smeulende pyl sien lê. Swartgebrand. ’n Heerlike reuk van swawel.
Die draak is weggebrand, meestal, maar jy kan nog sy krulstert en agterpoot, sy hotklou, sien.
Koekepan staan trots terug en kyk na my.
“Guy Fawkes,” sê hy toe ek terug by hom is. “Net drie rand en vyftig sent. Beste Mandarynse vuurwerk.” Hy skud die boksie Lions. “Mêtjies,” sê hy. En herhaal in Hollands: “Lucifer.” Hy struikel bietjie oor sy woorde. Soms herhaal hy ’n woord wat te Hollands klink. Witkant, dink ek. Witkant die albino het Koekepan mooi Afrikaans geleer.
“Verkoop jy vuurwerk?” vra ek.
Maar Koekepan skud sy kop. “Fokkol winkel. Ek skou. Ek bring. Ek steek aan. Ek hou konsert.” Koekepan gee met sy een been ’n maer hikstappie. “Konsert,” herhaal hy.
Ek begryp eers nie. Dan verstaan ek. “Jy wil op Guy Fawkes vuurwerk skiet?”
Stadig knik Koekepan. “Konsert. Drie rand vyftig. Vuurwiele. Bomme. Pyle.”
Hy hou sy vinger oor sy lippe. Dan: “Sjooeiiii,” beduie hy in die lug in op. “Pof,” plof sy lippe en sy vingers waaier oop soos vonke.
Sy vingers is rooi soos die sout hulle gevreet het.
“Ek sal my pa gaan vra.”
Ek draf terug kombuis toe waar ouma Ogies doodstil op die kombuistrappies staan, haar gesig effe na bo gedraai. Helder is die vier papegaaivere in haar linkerhand. Ek skuur by haar verby en gaan na die eetkamer. Pa het steeds die verkyker voor sy oë.
“Kan jy glo,” sê hy toe hy my storie hoor.
“Kan jy dit glo,” sê Ma. “Chinees wil smous met firecrackers!”
“Het hy ooit ’n liksens daarvoor?” vra Pa.
“Asseblief, Pa!” Ek trek aan Pa se hemp.
“Nee, dis darem ’n mors van goeie geld.”
Ma skud ook haar kop. “En sê nou dit reën die aand? Of sy vuurpyle wil nie opstyg nie? Sê nou hy kom net met drie of vier goetertjies hier aan?”
“Asseblief-asseblief, Ma! Hy’s mos Chinees, hy ken crackers.”
“Dit het nie waffers gelyk nie, dit was maar ’n flou strepie rook. Ek kon skaars vuur sien. En dit moet mos fireworks wees!”
“Maar dis helder oordag, Pa! In die aand sal dit heeltemal anders wees.”
Pa sit die verkyker neer. “Gaan sê vir hom drie rand kontant, die aand na sy konsert,” beveel hy. “En hy moet ons ’n halfuur lank aanmekaar vermaak.”
“Ons soek verskeidenheid,” sê Ma. “Nie sommer net daardie knalletjies wat so in die stof rondspring nie.”
“Maar sê vir hom ons wil vooraf eers sy fireworks sien. Help nie dis net ’n klomp bomme nie.”
“Ja!” Ma knik instemmend. “Ons soek firewheels.”
“Nie boereverneukery nie.”
Ek hol by die agterdeur uit. By Koekepan herhaal ek die teenaanbod. Koekepan knik. “Guy Fawkes-dag, ek kom sewe-uur op die klok. Aand.”
“Mooi, Koekepan!” roep ek. “Maar onthou, jy moet eers wys wat jy het!”
“Baie mense?” vra Koekepan.
“Ons sal mense nooi, ja!”
“Vuurwerke jaag bose geeste weg.” Hy kyk my stip aan, en ek skrik vir sy oë.
“Ja?” Ek draai my kop skeef.
Maar Koekepan verander die onderwerp, asof hy ’n fout begaan het: “Mandarynse skou,” sê hy, draai om en stap hek toe, die koffertjie onder sy arm. Sodra hy ’n ent weg is, gaan staan ek versigtig binne die toorwiel. Hoendervleis slaan oor my arms uit. Ek sien iets, iets kom op, soos ’n wind of ’n swerm. Iets is om my en dis asof ek ’n galm hoor, ’n geluid sonder geraas. ’n Fluistering wat dawer.
My asem slaan weg. Dit voel of ek alle krag verloor; my hart fladder dun, so dun soos ’n skoenlapper se vlerke.
Ek gril, ruk my reg en spring gou diékant toe, gaan terug na my ouers, wat by die eetkamertafel sit met die verkoopsyfers van Ma se boekwinkel op die dorp oopgeslaan voor hulle.
“Hy gaan ook nêrens sonder daardie koffertjie nie,” sê Ma ingedagte.
“Hy bêre seker al sy papiere daarin,” antwoord Pa. “Of sy kontantgeld.”
“Lyk vir my daar’s veel meer as kleingeld daar binne-in.”
Ek luister hoe my ouers bespiegel. Ek is onrustig oor wat met my in die toorwiel gebeur het. Wat het oor my gekom?
“Het jy hom al ooit sonder die koffertjie gesien sit?” vra Ma.
“Nee, hy’t die ding altyd onder sy arm. Daar in die velskuur bêre hy hom bo-op ’n dakbalk.”
“Wat sal mens nou so kan ronddra?”
“Ek het geen idee nie.”
“As ek weer saamry om ’n sak bene te gaan aflaai, sal ek hom vra,” sê Ma.
“Dit sal die dag wees,” sê Pa. “Ek verbied dit. Moenie jy praatjies gaan staan en maak met Chinaman nie.”
“Hulle eet honde,” voeg ek by.
“Nou goed, nou goed,” keer Ma en vee ’n krul van haar voorkop weg. “Wat dit ook al is, laat hom maar met sy koffertjie loop.”
“Guy Fawkes!” roep ek.
“Jy bly ver weg van die crackers daardie aand,” sê Ma. “Mens kan ’n oog verloor, of ’n toon.”
Agter ons hoor ons skielik ouma Ogies se stem. Sy kom nooit verder binne die opstal as die kombuis nie, maar nou staan sy hier in die eetkamerdeur. Sy kom nader, skuifelend, tot by my. Sy doen ’n vreemde ding. Sy ruik aan my kop. “Die jongeheer stink na swawel.
“Dit gaan nie help nie,” sê sy dan. “Dis uit. En dis gedaan.”
* * *
’n Mens moet begin by dae soos hierdie ene. Want gister het die man wat ook die soutchinees genoem word, onverwags op die werf kom hurk.
Op sulke dae sien ouma Ogies dinge wat niemand anders sien nie. Sy’s sedert geboorte geseën met voorsienigheid, wat ’n sware las is om te dra.
Sulke dae trek sy vroegoggend haar huisie se deur agter haar toe en stap Sandsloot toe. Dis die diep erosiesloot wat ’n ent agter haar huis water uit die bovlakte trek. Die Sloot voer die water tot verder af in die bodem van die vallei, waar die rivier tussen donker doringbome en plate riet kronkel.
Hoe sy haar weg vind tot by die Sloot, en erger nog, in die Sloot af, verstaan niemand mooi nie, maar mense dink die koelte van die Sloot se mure rig haar. Die wande word al hoër hoe nader jy aan die rivier kom – later staan hulle so hoog soos ’n drieverdiepinggebou. Ma sê altyd dis ons eie Grand Canyon, hierdie sny in die aarde met sy katedraalpilare modder met ’n klossie gras of ’n doringboompie of ’n hamerkopnes bo-op elke pilaar waar die weerligvoëls onverstoord sit en onweer voorspel.
Die