Maar dis Lammert wat ’n sug van verligting slaak toe hy die vol rivier sien. Swartpiet vat sy eie span deur, terwyl Lammert en Adam saam met die vrouens op die vlot klim om na die oorkantste wal getrek te word.
’n Dag later lê Tafelberg in die verte en die volgende dag sien Lammert die see. Nou weet hy waar die dreuning sonder wolke en die vreemde reuk vandaan kom. Oopmond staar hy en Adam na die blou watermassa wat tot aan die einders strek. Net ’n klein stukkie land is sigbaar. “Robbeneiland,” sê Ben. “Opskud nou, die ander wa ry vir ons weg. Alleen kry ons dalk nie die pad Boereplein toe nie. Ek was dertig jaar laas hier.”
Soos hulle die dorp nader, raak die waens en perdekarre al meer. Ben vat die leitou by Adam. “Maak toe jou mond. Hier’s brommers,” terg hy. “Die Kasteel, die kerk,” wys hy plekke uit.
Soveel mense, diere en rytuie het Lammert in sy sewentien lewensjare nog nie gesien nie. En die geraas. Dit klink erger as ’n hele trop bobbejane in die berg en die vinke in die rietbos saam. Hy gryp Adam se hand toe die kerkklok lui, maar los dit net so vinnig toe Aletta se skel lag bo die geraas weerklink. Maak of hy net vir Adam iets wou wys. “Die huise is sowaar twee-twee op mekaar.”
“Ryk mense s’n. Hulle bly onder en slaap bo,” verduidelik Ben. “Ek het by so een gewerk,” sê hy ergerlik toe Lammert frons asof hy hom nie glo nie.
Daar is meer waens op die Boereplein as wat Lammert kan tel. Die plek stink na beesmis. Die Van der Merwes by wie nôi Elsie-hulle tuisgaan, stuur ’n kapkar om hulle te haal, maar Lammert en Adam moet agternakom met die klerekiste. Swartpiet beloof om ’n oog oor die wa te hou terwyl oompie Ben vir hulle gaan wys waar die Heerengracht is. Die spierwit tweeverdiepinghuise met hulle plat dakke en hoë voorstoepe lyk vir Lammert almal eenders. Gelukkig wag Aletta reeds op die stoep.
“Lammert, uiteindelik! Waar draai julle so?” Op vyftien is Aletta ’n regte klein juffer wat glad nie na haar ma aard nie. Sy stamp haar voet ongeduldig toe hulle voor die hek bly staan en hulle aan die huis met sy blink vensters vergaap. “Ek en my ma soek ons klere. Ons wil bad en mooi aantrek.”
Vanuit die huis roep ’n ander stem: “Klara, kry die nôi se bagasie en gooi nog warm water in die balie. Dis seker klaar koud.”
En toe sien Lammert haar. Hy snak na asem toe Klara om die huis se hoek kom. Dis hoe Meester se engele moet lyk. Swart duikeroë, haar vel die kleur van sederhout. Die rok span oor haar rondings en verraai dat sy nie meer ’n kind is nie. Toe sy buk om die kis op te tel, glip ’n sliert blinkswart hare onder die kopdoek uit.
Lammert keer: “Wag, dis te swaar vir jou. Ek dra dit binnekant toe.”
Haar lag stuur ’n tinteling deur Lammert se lyf. Dit klink soos die kabbeling van water oor die spoelklippe. Nee, soos die roep van ’n rooiborsduif. Dit borrel uit net om skielik ingesluk te word.
“Die nôi sal ons al twee met die besem bykom, maar jy kan dit tot by die agterdeur dra.” Die rok swiep om haar kuite toe sy vooruit loop.
Lammert en Adam moet vier keer loop om al die bagasie by die huis te kry. Met die afgee van elke stuk bagasie raak Klara net al hoe mooier en Lammert al hoe stadiger.
“A nee a, vat meer goed op ’n slag,” raas oompie Ben later.
Lammert het ’n verskoning gereed. “Oompie het mos gesien hoe woes ry die mense met die toe pêrewaens en die pêre skyt sommer oralster. Jy moet mooi kyk of jy gly daarin en ons wil nie nôi Elsie se goed bemors nie.”
Dit laat oompie Ben lag. “Dis koetse, Lammert. Opskud nou.”
Met die afgee van die laaste stuk bagasie kom sy tong los: “Wat maak jy as jy klaar gewerk het?” fluister hy vir Klara.
“Slaap,” antwoord sy kortaf. Hy moet seker vreeslik afgehaal gelyk het, want toe hy omdraai, lag sy weer. “Sondagmiddae gaan ons see toe.”
Vroegmiddag die Sondag is hy al by die see. Loop op en af, te bang hy mis haar tussen die mengelmoes van mense. Laatmiddag eers kom sy saam met ’n groep slawe strand toe. Sy breek weg van hulle en draf ligvoets oor die nat sand nader. Pluk haar rok tot bo haar knieë op toe die inkomende brander teen haar bene opspat. Meester het oor meer as sy naam gelieg, besef Lammert toe hy sy lyf voel roer. Mens voel dit g’n in jou ribbekas as jy weet ’n vrou is vir jou gemaak nie.
“Klara, ek dog jy kom nie meer nie,” raas hy met die gaan sit in die sand om sy verleentheid weg te steek.
“Eers as al die werk klaar is, mag ons loop,” verduidelik sy toe sy langs hom plat val. Haar stem nou troebel: “Ek is bly jy’s hier. Sondae verlang ek vreeslik na my ma. Ons het altyd hier in die water kom speel.”
“Waar’s sy dan nou? Dood,” besluit Lammert toe Klara nie dadelik antwoord nie.
“Nee, hulle het haar verkoop.”
“Wanneer?”
“Amper vyf jaar al. As ek net kon weet waar sy is en of sy nog leef.”
“Nou hoe kry jy dit dan nog reg om so vrolik te lag?”
“Ek het gou-gou geleer, lag is beter as huil. Eers het ek oor als gehuil. Dan kry ek sommer ’n klap teen die oor by die nôi of een van die slavinne raas: ‘Watse snotneusgeit is dit hier met jou by die kos?’ As ek lag, dan sê die kuiermense: ‘So ’n pragtige kind.’ En die oubase gee skelmpies vir my klontjies om te suig. Mens moet net vinnig gryp en hol voor hulle jou in die hande kry.”
Lammert wil liewer nie weet wat hulle sou doen nie en vra: “Kom jy ook van Bengale af, want my oompie Ben het ook sulke swart hare en oë soos jy?”
“Nee, my ma kom van Indië af, maar ek is hier gebore. ’n Slaaf oor my ma ’n slaaf is.” Vir ’n oomblik lê sy haar kop op sy skouer asof sy troos soek en Lammert se hart swel saam met sy lyf.
Die volgende Sondag kom Klara nie see toe nie. Lammert brand om haar weer te sien. Hy drentel in die straat voor die Van der Merwes se huis rond in die hoop dat sy hom sal sien en uitkom. Skrik toe ’n swart slavin een van die groot vensters ratelend opskuif.
“Wat soek jy hier?” vra sy kwaai.
Lammert pluk sy hoed af. “Is Klara miskien hier?”
“Waar anners sal sy nou wees? Sy’s besig. Hier’s ’n berg skottelgoed. Daar was mos aanneming by die kerk vandag en toe die feesmaal.”
“Ek wil haar mos net ’n klein rukkie sien, asseblief, Tannie.”
“Het jy nou wragtag nie ore aan jou kop nie? Wil jy hê haar ore moet warm geklap word oor jy lus is vir ginnegaap?” Haar woorde is nog kwaai, maar haar mond en oë lag nou.
“Ek is jammer. Sê tog asseblief vir haar Lammert was hier.” Hy sit sy hoed op en draai traag om. Oompie Ben gaan ook raas oor hy nog nie by die wa is om te help laai nie.
“Jy klink nie net soos ’n Duusman nie, van agter af lyk jy ook soos een,” roep die slavin agter hom aan.
“Ek’s ’n Oorlam,” antwoord hy, maar die slavin het die venster klaar met ’n slag laat toe val.
Maandagmiddag vat hulle die lang pad terug Holkrans toe. Lammert dryf die osse omkyk, omkyk. Die plat berg is nou met ’n wit wolk bedek. Dis die berg wat Klara elke dag sien, dink hy. Die verlange wat oor hom spoel, raak al swaarder met elke draai in die pad, met elke sweepslag, met elke kraak van die wa.
By die huis wil Meester weet wat fout is met hom, maar Lammert hou die verlange na Klara vir homself. Toe Meester aanhou por, vra hy: “Hoeveel kos ’n slaaf, Meester?”
“Wat broei in jou kop?” skiet Meester ’n teenvraag.
“Ek het ’n mooi meisie in die Kaap gesien, maar sy’s ’n slaaf. Ek wil haar loskoop.”
“Sit die muisneste uit jou kop. Mooi vrouens is slange