Almal het hul gode. Ons gode moet liefs nie gedefinieer word nie, lees hy anderdag in Henry James, aangesien hul blote bestaan hul verdediging is. Wie of wat die god van ’n magnaat is, weet hy nie; as skrywer is hy ’n man wat storie as god gekies het. Storie het gesag. Almag. Storie vergewe. Deel straf en seëning uit. Hy is beslis voorbereid daarop dat die antwoord kan wees dat die magnaat se god uiteindelik tog wel geld is! Maar ’n mens weet nooit. Soms lê verrassing in die mees voor die hand liggende dinge – bloot omdat hulle só voor die hand liggend is dat hulle natuurlik en daarom onsigbaar is.
Die arme magnaat, die ou Doktor, dink hy. Dat hy langs mý moet beland, en juis nou terwyl ek op soek is na ’n nuwe verhaal.
Die skrywer dink dikwels aan homself as ’n dier op jag. ’n Skuins, maer hond aan ’t drawwe deur tye van groot honger – ’n hongerte vir andersheid en storie, ’n groot, onblusbare aptyt vir dit wat onverwags en gevaarlik is.
Hy weet wat hierdie oerdrang genoem word. Talent. En talent is, in die laaste instansie, die kompulsie om met die oë en die ore te vreet.
Hy leun terug en dink: Hoe totaal onverras is ek om ’n man met internasionale sakebelange hier aan te tref, een van die rykstes in ons land, tewens, in die wêreld. ’n Man wat die eienaar is van handelsmerke wat daagliks op die lippe, aan die oorlobbe en om die liggame sit van mense van Tokio tot New York tot Parys.
Natuurlik sal die ou man hierheen kom, dink hy. ’n Man wat saam met konings kuier, smag na die vertroostende aanraking van die gewone.
Hy lê terug en maak sy oë toe.
Maria het ’n eenvoudige resep vir moeë oë.
Dié behandeling word gebêre vir spesiale kliënte – of so word dit aan hulle verduidelik. Maar die skrywer kan wel dink dat Jan Alleman, wat hier opdaag vir ’n haarsny en ’n blow-dry, nie juis lou-warm teesakkies op die ooglede sal waardeer nie. Dis ’n gebaartjie van gekheid, ’n totaal onpraktiese kuurtjie vir Giuseppe en Maria se rykes en beroemdes.
En inderdaad, die gaste waardeer die behandeling: hyself, die romansier, asook die lang argitek van kunsmuseums, boetiekhotels en gerestoureerde geboue. Ook die blinde vrou van die wynlandgoedeienaar en die afgetrede sakeman met die piano nobile met sy ongeëwenaarde uitsig oor ’n uitsonderlike kanaal in nooit volprese Venesië.
En ja, ook die magnaat.
Jy lê terug en die doek word om jou keel gebind. Jy word gevra of jy gemaklik is. Indien nodig, word ’n voetbankie nadergetrek. Jou geliefkoosde musiek word uitgesoek. Hulle ken almal die beperkte repertoire van Giuseppe se diskoteek en neem vir lief daarmee. Elke twee of drie maande word ’n nuwe CD egter juigend opgetower. Dis spotgoedkoop by die een of ander uitverkoping aangeskaf, en word met groot gebaar menige keer op dieselfde dag ingewy en gedurende die eerste maand gespeel, totdat al die gereelde kliënte deeglik op hoogte daarvan is.
Terwyl die CD draai, word die temperatuur van die water versigtig op die kroon van jou hoof getoets. Die eerste stroom tref jou soos die onverwagte gaan lê van ’n swart suidooster en die skrywer dink dan onwillekeurig aan die doop met die Gees wat deur die juigkerk in die arkade skuins oorkant die salon bemark word. ’n Vredige gevoel aai oor jou kopvel. ’n Narkotiese aroma van sjampoe vul jou neus.
Ná hierdie aanvanklike stroom plesier word jy gevra om jou oë te sluit. Warm teesakkies, wat intussen in die ketel langs die stapel handdoeke gebrou het, word teer op jou ooglede geplaas. Jy sit daar, in al jou gekke eksentrisiteit, en om jou styg en daal die kletsery saggies.
En dis op so ’n dag – die dag van die skrywer se eerste blik op die biljoenêr – dat die magnaat se bui vertroebel word deur die voormalige Bata-verkoopsdametjie se verhaal van haar oupa se kankerlong. Maar dit hoor die skrywer eers later. Dit het waarskynlik gebeur terwyl hy nog besig was om te parkeer, of sy hand met kleingeld uitgehou het na die swaar vrou met die afgemete voetstappe. Dalk terwyl hy afgestap het na die steeg en verby die Nokiawinkel gekom het, of toe hy gedraal het by die bergfietse in die fietswinkel se venster.
Alhoewel die pers die magnaat deur die jare met afstandelike respek gehanteer het, het ’n blog onlangs verskyn soos ’n rot wat vanuit ’n rioolpyp die helder daglig binneskarrel. Daarna het nog ’n blog die snoet uitgesteek. En gou was daar ’n swetterjoel opinies verstrooi oor die internet. Só gaan dit maar in hierdie tye dat nuus met ’n groot N aan die sterf is – jy is in die hande van enigeen wat ’n rekenaar besit. En dit help nie jy sê hulle moet koek kry as die brood gedaan is nie.
Die rotbloggers se tema was die magnaat se geskiedenis van asbesmynbedrywighede. Sy aftakelaars (en dalk was daardie BEE-opgepompte Jong Turke daaragter, wie sal ooit weet?) het aangevoer dat sy ryk, al het dit deur die jare vertak tot ’n groot empire wat baie industrieë en handelsmerke huisves, gebou is op die beskadigde longe van vele dooie en sterwende mans. Sy lojaliste (en in hierdie dorp is daar baie van hulle) het geargumenteer dat die kankerwekkende effek van asbes in sy dae as asbeskoning haas onbekend was.
Hoe ook al, toe die voormalige skoenwinkelassistent met plebejiese onskuld begin klets het oor haar sterwende oupa wat eens in ’n asbesmyn in die noorde gewerk het, het die magnaat skynbaar geïrriteerd gesê: “Vandag wil ek stilte hê.”
Natuurlik was sy heeltemal onskuldig; sy is maar ’n eenvoudige jong vrou uit die township. Al wat sy weet, is dat hy ’n man van onmeetlike rykdom is, ’n waardige ou gentleman wat weekliks deur ’n chauffeur gebring word vir sy afspraak met seep en water.
Dit alles het die skrywer eers agterna gehoor, nadat die ou magnaat daardie middag die salon verlaat het. Toe sou hy die hande op die stoel onthou: verknot en woedend.
Dit was ’n slegte oomblik vir ’n ou man wat al teenoor Giuseppe opgemerk het dat hy jaloers is op diegene wat eendag sy rykdom gaan erf. ’n Vreemde gevoel, het hy gesê: afguns teenoor diegene vir wie jy die hardste gewerk het.
En toe kom hy, die skrywer, boonop die salon binne. ’n Skrywer wat bekend is daarvoor dat fiksie en werklikheid ’n sluierdans in sy werk uitvoer. Die Doktor, dink hy agterna, het presies geweet wat die nering is van die man wat langs hom kom sit het. En hoe die woord niks minder as knaagdier is nie.
Gedagtig aan daardie hande moet hy dink aan sy eie treurige tiere. Die vernaamste is sy obsessie met sy kuns, wat sy gees aan die verskeur is – en dit aan ’n universiteit wat in die nuwe republiek moet oorleef. Hy is, nes sy kollegas, gewikkel in onophoudelike gevegte waarin hulle hul navorsingsgebiede moet motiveer, hul doseermodules moet verdedig, hul kantoorure opsom, hul dosent-student-ratio bereken. Helaas moet hy ook die verkoopsyfers en inkomste uit sy boeke aan die dekaanskantoor verklaar.
Sy ander tiere hou hy voorlopig geheim. Laat hulle vir eers in hul bamboeswoude bly. En gloei, soos dit tiere betaam.
En so het dit gekom dat die skrywer besef het dat hy en die magnaat al twee skuiling soek teen die wêreld in Giuseppe se salon. Die ou Doktor het ook ’n neiging na die minderes, nes hy – hy herken dit aan die manier waarop die magnaat Maria en Sylvia met vrae peper, aan sy nuuskierigheid.
Hulle is albei, vermoed hy, besonder weerlose mans. Hy is in die woud van sy keuse ’n papiertier – hy gebruik dié term in sy swakste oomblikke helaas nie ironies nie. Die magnaat is ’n roofdier in ’n wêreld waarvan hy as skrywer geen snars weet nie.
Maar nou het ’n wens in hom begin groei. En dis om daardie groot hand vol lewervlekke te sien oopvou in die sweterige vingers van die dubieuse Indiese fortuinverteller – die man wat deesdae, so hoor hy, motors was in die parkeerarea langs die sentrum om sy skamele inkomste aan te vul sodat hy sy swierige tulbande kan bekostig.
Die geur van teeblare is kalmerend, so het die skrywer agtergekom in die salon. Daar is iets in die klamte op die ooglede wat die gees sus. Laat hy hom verstout met die goedkoopste van alle metafore: Miskien onthou jy, onbewustelik, die baarmoeder. Dalk is dit weens die gedwonge duisternis van ’n vogtige en strelende wêreld waarbinne daar geen sig is nie.
Jy kan na binne luister.
Hy