Sy wink vir hom en hy klim af. “Julle twee bly staan nét waar julle staan, gehoor?” Hy hoef niks te gesê het nie, weet hy, want Asjas en Hierlangs het klaar hulle koppe laat sak; lus vir kar trek, het hulle nie.
Nog voor hy weer by die winkel is, begin ’ant Jopie praat: “Kom help my gou hier agter met ’n klompie bokste, Sagrys. Vandat oom Henry dood is, sukkel ek maar om als gedoen te kry wat gedaan moet kom.”
Sagie volg haar na die pakkamer en haal die kartondose wat sy uitwys van die hoë rakke af.
“Oppas, party van hulle is swaar. Hoekom oom Henry só gepak het, sal net hy geweet het; julle van die adamsgeslag is partymaals maar onnoselrig, weet jy? Ai, hoe verlang ek skielik na my ou man.”
Sagie hoor ’ant Jopie se stem, maar sy aandag is nie meer by haar nie. In een hoek van die vertrek staan ’n Dover-stoof. Splinternuut, lyk dit vir hom, al is dit vol stof. Hy staan daarna en staar.
“Pak sommer die hele spul af, ou seun, dan hoef ek jou nie weer te pla nie. Sit maar neer net waar jy plek kry.”
Toe al die kartonne op die vloer staan, beduie Sagie na die Dover. “Wat kos daai stoof, antie?”
“Staan hoe lank al daar. Gedag ons sou hom gou verkoop gekry het, maar dit lyk my hy is te duur vir die vallei se mense, en dié wat dit kan bekostig, trek hulle neuse vir hom op.”
“Ek het hom nooit in die winkel gesien nie.”
Sy trek haar skouers op. “Seker maar oor julle een het. Vir wat sal mens nou iets staan en raaksien wat jy nie nodig het nie? Ek het oom Henry vooraf gewaarsku, maar hy wis mos altyd van beter. Meesal reg gewees ook, maar nie oor die stofie nie. Die De Wets het hom amper gevat destyds toe hulle hier kom bly het – ’n lelike kraak in die Bollinger in Kopland se kombuis. Effense rokie glo as mens hom opsteek. Skaf toe eerder ’n elektriese ding aan. De Wet het gesê hy bly nie in ’n huis wat na stroois ruik nie. Nou sit ek met die Dover.”
“Is hoekom ek vra wat hy kos, antie.”
Sy skud haar kop. “Nee, hy’s nie meer te koop nie, ou seun, ek wil hom voor die winter by my laat inbou; dis maar koud snags vandat oom Henry nie meer daar is nie.”
“Dan gaan ek maar aan, antie.”
“Wag, vat vir jou ’n handvol lekkergoed.”
Hy hou ’n oop hand na haar uit.
“Steek maar in jou sak, dit sal nie alles in jou kieste kan in nie.”
“Dankie vir die swiets, antie. Sê maar as antie anders besluit oor die stoof – hy sal tog te mooi lyk in Ansie se huis.”
“Ek sal, Sagrys. Sê groete vir jou pa.”
Barend en die werkers is aan ’t water lei in die blok fransdruiwe toe Sagie daar aankom.
“Toe darem die trein gehaal gekry?” vra Barend.
“Ja, Pa.”
September lig sy hoed en vee sweet af. “En sy’s veilig op?”
“Sy’s op, September.”
“Niks gesê nie?”
“Hoe sal Mieta dan niks gesê het nie – jy weet hoe graag sy praat.”
“Nee, ek bedoel vir my, het sy nie koebaai gelaat weet of niks nie?”
“Jirrrr, September,” terg Hennerik, “julle twee het seker voor brekfis al genoeg gekoebaai?”
Sagie trek sy waterstewels aan en vat ’n graaf.
“Lekker om so rond te flenter terwyl ons moet werk, nè,” brom Jan Julies.
En Hubert las by: “Mens sal sweer jy was tot by Vensterkrans, so lank bly jy weg.”
“Is jou donkies wat so gevrek is – ene Makkadas.”
“Goed genoeg vir jou om hulle by my te huur vir huis bou, maar nou’s hulle skielik gevrek.”
Sagie antwoord nie. Hy gooi wal waar die water wil deurbreek.
“Toe nou, julle, die son trek water,” grom Barend. “Maar Hennerik is reg, jy was lank weg.”
“Mieta het nie kans gehad vir brood bak ook nie, Pa, met al die kos wat sy moes maak om vir ons te vries, toe moes ek by ’ant Jopie aan.”
“En daar raak jy toe natuurlik aan die gesels. Haar man in die graf in gepraat as jy my vra.”
“Sy stuur groete vir Pa.”
“Hennerik,” sê Barend, “gaan keer maar af daar bo – ons sal deurkom met dié water.”
Gebukkend oor sy graaf vertel Sagie van die bokste wat hy van die rakke moes afhaal en hoe die antie na oorle’ oom Henry verlang en van die swartstoof wat hy gesien het wat ’ant Jopie nie wil verkoop nie.
Die grawe steek hier ’n voortjie oop en maak daar ’n walletjie vir die water wat kabbel en oor die droë land sis.
“So, ja,” sê Barend, “ons kan maar los hier.” En vir Hennerik skreeu hy: “Loop steek maar oop by die barlinkas!”
Terwyl hulle graaf oor die skouer aanstap, sê Sagie: “Ek wonder vir wat Mieta so ’n klomp kos gestaan en gaarmaak het as sy net ’n paar dae gaan weg wees, Pa?”
“Seker maar vir die wis en die onwis.”
“En as sy nie t’rugkom nie?”
September staan nader. “Jy moenie als kom staan en praat nie, jong – is dit iets wat sy gesê het? Jy weet …”
Barend frons na September en dié laat sak sy oë. “Ons het woorde gehad, meneer.”
“Jy was weer gedrink?”
“Die Kaap is ver, meneer, en hy’s groot, en daar is baie ander mans daar.”
Barend skud sy kop. “Solank jy in die tyd wat Mieta weg is nugter bly om ’n oog oor Sofiatjie te hou. Kom, laat staan die praatjies, ons moet die water by die stokke kry.”
Sagie sien Oubaas huiwer toe hy hom roep.
“Wil jy hê ek moet Lammie laat uitkom?” vra hy, en dis vir hom of die hond elke woord verstaan. Vandat Lucas Steenekamp vir Willou doodgery het, het Oubaas by ’n ieder en ’n elk aandag gesoek, tot hy op Lammie besluit het. Van toe af lê hy meer en waghou voor die bok se kampie as op die werf waar hy hoort. “Nou goed, kom ons gaan haal hom.”
Soms laat Sagie die twee saam met hom bultuit na die kleidam toe stap. Hulle weet dan waarnatoe hy op pad is, en hol vooruit. Lammie het sommer yslik groot geword en hy is so hans as kan kom. Stout soos ’n duiwelskind, sê Mieta, en sy waarsku Sagie gereeld dat hy die bok uit die moeilikheid moet hou, vóór sy pa se geduld opraak. Maar dit is amper ’n saak van onmoontlikheid, want as Lammie ’n nuwe manier kry om uit sy kamp te kom, is hy en Oubaas op die kwaaddoen uit.
Sagie onthou toe Lammie ’n klein bokkie was en hoe hy op ’n dag duike in Ansie se borste getrap het. Sy het op haar rug met hom lê en speel en hy het staan en kyk, en gewens haar bloesknope gaan per ongeluk los. Dit was lank gelede.
Voor Ansie was dit net Louise van oom Truter wat met hom vriendelik was. Hy het hom altyd aan haar verkyk as hy by die poskantoor gekom het. Sy was mooi. En sy’t nie vir hom gelag nie. Maar toe hy weer hoor, het sy en Lucas Steenekamp gebooie laat loop. Toe kom Ansie Dwarsrivier toe, en sy het nét van hom gehou, van hom wat Sagrys van Greunen is.
By die kleidammetjie gaan hulle staan: die bok en die hond kyk na Sagie en Sagie na die halfgeboude kliphuis. Ansie se huis. Almal in Dwarsrivier noem dit so, al het haar pa en ma haar wie weet waarnatoe weggevat.
Oubaas gaan lê in die sonnetjie en Lammie vaar die kop in. Sagie bly kyk na sy handewerk – ’n huis wat al vensterbankhoogte staan.