Is weer Sagie
’n Roman
Jan van Tonder
Human & Rousseau
Vir Meiring en Tineke
Een
“Ons gaan sukkel sonder jou, Mieta, ek en Sagrys,” sê Barend.
Sagie het Mieta se tas klaar agterop die bakkie gesit. Die groetery in die halfskemer voorhuis voel vir hom byna soos begrafnis.
“Daar’s ’n klomp gevriesde kos, meneer; bredie en bobotie en kerriehoender en vaalafval en hoefel ander goed wat op dié plaas grootgemaak is. Maak net seker daar is genoeg paraffien in die tenk dat die spulletjie nie ontdooi nie.”
“Die tenk is vol,” sê Sagie.
“En onthou om groente gaar te maak saam met die vriesgoed – meneer moet maar sorg, want as dit van Sagrys afhang, eet julle van die môre tot die aand net vleis.”
“Toe, toe, Mieta,” knor Barend, “los nou die gekloek en kom tot ry.”
Sagie maak die voordeur oop. Oubaas swaai sy stert en staan teen hom op. “Nee, jy kan nie saam nie, pas liewer die werf op. Kom nou, Mieta, anders loop jou trein vandag skoon onder ons uit.” Op die stoep steek hy vas. “Aitsa, wat soek Hubert se kar hier?”
In die doringboom se skadu staan Asjas en Hierlangs voor die donkiekarretjie ingespan.
“Het ek dan nie gesê Sagrys moet jou met die bakkie vat nie?”
“Dankie, meneer, maar as ons met die bakkie ry, is ons sommer netnoumaar by Winkelplaas, dan het ek Dwarsrivier nie behoorlik gegroet kon kry nie. Toe vra ek maar vir Hubert of hy nie sy kar sal bring nie.”
Barend kyk op sy horlosie. “Nou ja, dan sal julle moet wikkel.”
“Daar’s nog een ding, meneer.”
“Ja?”
“Sal meneer asseblief tog sorg dat September goed agter Sofiatjie kyk? Ek weet nie wat ek maak as sy weer iets moet oorkom nie.”
Barend knik. Hy stap pad se kant toe en maak die hek oop.
Sagie gaan haal Mieta se tas van die bakkie af. Hy wil haar nog ophelp, toe sit sy klaar. “Klim, Sagrys, laat ons ry.”
Hy klap die swepie, sommer windmakerigheid, want die donkies ken hom goed – hy hoef nie te slaan nie.
Toe die kar by die hek uitry, sê Barend: “Moet nou nie heeldag wegbly nie, Sagrys, dis ons leibeurt en die water gaan nie vir jou wag nie.”
“Tot siens, meneer,” sê Mieta.
Barend maak die hek toe. “Ek sal sorg,” antwoord hy.
Oubaas draf ’n ent saam voor hy gaan staan en die kar agterna kyk.
Sagie sit Mieta uit die hoek van sy oog en dophou. Sy sê nie ’n woord nie, kyk net om haar rond; na die helder lug en die aalwyne en klapperbos en wingerde en boorde. Hy sien hoe sy haar oë toemaak en hy sê: “Mammie het ook altyd die bossies so gesnuif.”
Toe hulle van Dwarsrivier se grondpad afry en die teerpad vat, kyk sy oor haar skouer. “In dié vallei wil ek doodgaan, Sagrys.”
Hy skud sy kop. “Jy kan nie op een dag Kaap toe wil foeter én praat van doodgaan nie.”
“Kyk jy maar net dat ek op Greundal begrawe word as die tyd kom. Sê jy sal.”
“Ek sal, Mieta.”
“Onthou, die goeie Vader hoor vir jou.”
“Is.”
’n Ent verder, by Dankoord, draai hy links. Weer grondpad.
Dorp se kant toe slaan rook uit. Dofweg klink die lokomotief se fluit. Dis nie meer lank nie, dan sal die kort treintjie teen die koppe langs aangestoom kom.
“Jittetjie, Sagrys, ja aan die diere!”
Hy lag. “Ons sal voor hom op Winkelplaas wees, kyk maar.” Hy klap weer die sweep en die donkies draf vinniger. ’n Ent padaf wil-wil Hierlangs dwars trek. “Los nou jou nukke,” waarsku Sagie voor hy die donkie op die boud raps. “Ditsit.”
Woep, woep, woep, maak Asjas se binnegoed. Hy poep ’n paar keer.
“Hoekom kan jy nie maar net vir Freek geskryf het hy moet huis toe kom nie, Mieta?”
“Hy wil nie.”
“Hoekom?”
Sy trek haar skouers op. “Méns, hou tog nou op met die vraery.”
Die trein fluit weer.
“Rý, Sagrys, ek moet in die Kaap kom! Én daar’s ’n ding waaroor ek nog wil praat voor ek vandag op Makkadas klim: Ansie se huis.”
“Wat van hom?”
“Gaan hy ooit klaarkom?”
Hy knik.
“Wanneer? Hoe lank bou jy al aan die ding? Ek sal jou sê, Sagrys: meer as vier jaar. En waar bly Ansie? Jy moor jouself en jy moor die donkies. ‘As ek klaar is met die huis, sal sy kom,’ sê jy altyd. Maar bel sy jou? Skryf sy?”
“Haar huis moet eers staan. Sy wag lat daar rook by die ‘koorsteen uit trek, soos by daai lokomotief van Makkadas.”
“Genade tog,” sê Mieta en hou haar hand na Sagie uit. “Gee die sweep vir my, Sagrys, dan wys ek jou hoe dryf mens ’n donkie.”
Hulle ry oor die treinspoor en hou by die stasie stil. Mieta vee die sweet van haar voorkop af. “Bring my soetkys, ek wag solank op die platform.”
Die trein stoom stadig nader.
“Darem maar mooi,” sê Sagie.
“Vandag sal hy vir my mooier lyk van binne as van buite,” antwoord Mieta.
Asjas en Hierlangs se koppe ruk eenkant toe toe die lokomotief verby hulle stoom.
“Dagsê, Sagrys,” roep die drywer.
“Middag, oom. Oom moet maar ooptrek vandag, Mieta is haastig om in die Kaap te kom.”
Die enjin loop verby, en agter dié ’n waterkar, ’n klompie oop trokke en ’n paar met seile oor, en, heel laaste, twee passasierswaens.
Voor Mieta opklim, steek Sagie sy hand na haar uit. “Jy moet jou oppas daar in die Kaap. En kom gou t’rug, hoor.”
“Ek vat net die enkelte soetkys, Sagrys; lyk dit soos die pakkasie van een wat lank wil wegbly?” Sy hou sy hand in albei hare vas. “Julle twee sal regkom, nè? Onthou nou om op pad huis toe eers by antie Jopie aan te gaan, hoor, anders sit julle sonder brood.”
Hy maak vir haar die swaar deur oop en gee haar tas deur ’n gangvenster aan. Toe klim hy agterna.
“Jittetjie, tog, Sagrys, uit hier, sê nou net …”
Hy grinnik. “Ek sien Makkadas drie dae ’n week as hy doer anderkant teen die koppe verbygedraf kom, Mieta, en ek het hom nog nooit gery nie. Eendag sal ek nog, hou my dop. Dalk as ek en Ansie op honeymoon gaan.”
“Ai, Sagrys.”
Hy klim af. En weer op. “Amper vergeet ek,” sê hy en gee vir Mieta ’n bruin koevert.
“Wat is dit?”
“Geld.”
“Vir wat?”
“Pa sê dis vir die wis en die onwis.”
Die trein fluit en trek stadig weg.
“Af is jy, Sagrys!”
Toe Sagie terug is op die perron, draai Mieta haar kop weg.
“Moenie vorentoe kyk nie – daar sal roet in jou oë waai.”
Sy haal haar sakdoek uit en druk dit teen haar ooghoeke.
“Sien jy nou,” sê Sagie, “daar het jy dit.” Hy hardloop