KLIMTOL
Etienne van Heerden
TAFELBERG
Vir Kaia
TRIEK EEN
Die Spinner
Die Spinner is die eerste triek. Begin jou konsert so: Jou elmboog is gebuig en jou gooihand wag gereed en digby jou skouer. Die rugkant van jou hand is buitentoe gedraai. Gooi vinnig met die hand wat aan die pols skarnier in ’n tuimelaksie. Gewoonlik draai jy daarna jou pols na onder vir wanneer die yo-yo terugkom, maar met die Spinner hou jy jou hand stil en die klimtol spin aan die tou. Die skuurgeluid teen die grond klink nes ’n vinnige kar op die stofpad na Garies. Gee ’n plukkie wanneer jy hom terug in jou palm wil hê.
’n Hotel.
Een met kalkklippe wat die motors se stilhouplekke uitgemerk het, en ’n string geverfde gloeilampe in die peperbome. Ook ’n kragopwekker, wat op diesel geklop het, en saans om elfuur afgeskakel is.
Hy het vroeg gaan slaap, want die volgende oggend moes hy in die hoërskool se saal optree.
Die skoolsaal het gedruis terwyl hy agter die skoolhoof binnestap, soos ’n korf vol bye.
Toe hy op die verhoog verskyn, was die applous oorverdowend.
Hy het sy flannels met die omslaanpype gedra, daar was ’n streep lipstick op sy smoking jacket, sy hare was teruggekam in wat sy pa “die eendstert” genoem het, want dit was die sixties en sy skoene was blink gepoets.
Hy het Around the globe gedoen, sy oë was stip op die yo-yo, en die kinders se gesigte aan ’t roteer. Toe Walking the dog met sy skoenpunt wat ritme op die skoolverhoog se plankvloer uitklop.
Applous het hom oorweldig.
Toe’s dit Rockin’ the cradle se beurt, die ingewikkelde triek van tou en spinbal en swaartekrag, hy balanseer als met ’n paar armbewegings en laat met die draai van sy hand die klimtol op sy tou uitspring en dit spin ver weg van sy lyf, onbeheerbaar en tog onder beheer – en dan bons dit terug en met die volgende triek swaai hy hom om die aardbol, ’n wye sirkel met sy oë op die skoolkinders en hul elektrisiteit wat syne word, en hul staande applous wat hom die saal uitdra tot buite voor die stil skool met die adjunkhoof wat hom uithaas met sy wange hoogrooi en die wit koevertjie in sy hand: “U fooi.”
Hy was op sy allerbeste, en die gehoor was mét hom. Hulle was aan sy toutjie, asof hulle self ’n klimtol was, hier teen sy bors.
Toe hy buite die saal kom, was daar ’n bruin seuntjie, hy mog nie die saal inkom nie, hy was seker van die skool in die lokasie en hy’t na Ludo gekom met ’n yo-yo in sy hand en hy’t gesê: “Baas Ludo.”
Maar Ludo was haastig en het hom ’n sikspens in die hand gedruk want hy was in ’n goeie bui en gesê: “Hierdie baas moet nou in die pad val”, en toe is hy in die Opel en weg na die volgende dorpie nie ver weg nie, hy skat nou as hy terugdink so twintig kilometer, hulle lê naby aan mekaar en daar was ’n fontein in elk en soms word die twee dorpe in een asem genoem: Tweefontein.
Dis in daardie tweede dorp dat sy die aand inkom met die kamera en hom afneem. Sy was net skielik daar, ’n pragtige vrou, onverwags in ’n Karoodorpie. Uit die selfvertroue kon jy met eerste oogopslag aflei: ’n stadsmens. Geen terughoudende skaamte en niks van die gedemptheid van die plattelanders nie. Sy gasvrou, ’n statige tante wat besluit het om hom te nooi omdat die mense hier so min vermaak het, het die kameravrou bekommerd dopgehou terwyl hy sy trieks uitgevoer het.
Nadat sy rondgekruip het tydens die fotonemery en die hele dorp op hul hoede gehad het, het hy die tjekkie (Bybelversie inkluis) in ontvangs geneem, die tante bedank en die hoop uitgespreek om die dorpsmense op ’n keer weer te kom vermaak.
Die tante het gesê sy is jammer oor die vyf volkies – haar term – wat om die deur gestaan en loer het en sy hoop nie dit het die aand bederf nie. Hy het hulle ook gesien skaam omloer die saal in en daardie jare was dit nog Hoog-Apartheid en hulle was buite orde om so om te loer maar die voorsitter het hulle almal by name geken en het hulle seker maar laat begaan.
Terwyl hy speel, kon hy die seuntjie sien, in daardie jare sou hulle klonkie sê, wat die vorige dag op Tweefontein Nommer Een na hom gekom het en vir wie hy die sikspens gegee het en Ludo dag, jinne maar die kind slaan nou weer hier uit, hy moet ernstig wees oor die klimtol, maar toe vat die konsert vlam en hy dink nie weer daaraan nie.
Agterna is die kameravrou vinnig vort en die voorsitter vroetel met haar sakdoekie en verseker Ludo hulle het nie die fotograaf gereël nie, sy is jammer oor die woerwar-vrou, kennelik uit die stad en totaal uit haar plek hier met haar kamera gewees, weer eens apologie.
Iets het hom ontstel, onthou Ludo. Haar teenwoordigheid in die saal en haar vertrek – daardie swart oë van haar ’n oomblik magneetvas op syne – dit het hom ontstel. Hy het gevoel sy’t hom gekoggel.
Hy het kroeg toe gestap en miskien een te veel gedrink. Te vinnig. Hy hét te vinnig gedrink, ja, wees maar eerlik, boonop op ’n leë maag.
Hy sou die nag op die dorp deurbring, maar terug in sy kamer het die bedompigheid hom vasgedruk. Hy was opgejaag en daar was vuur in hom. Die herinnering aan die vrou se lang bene en haar oë wat syne gryp. Die prente teen die mure, die meubels en die doilies, die kleefpapier vir vlieë en die gepiep van die waaier – hy moes ry.
Die kombuis was al toe, die hotel skemer.
Hy moes weg.
Buite was dit ’n pragtige aand. Op Tweefontein – albei dorpies – is die sterre befaamd digby.
Hy het aanvanklik rustig uitgery, vir ’n enkele dwalende gewuif, en toe was dit die oop donker pad voor hom.
Mens gee vet in daardie geweste. Daar is wel koedoes by ente pad waar die some bebos is, maar padtekens waarsku jou gewoonlik, en in ieder geval onthou Ludo hoe hy was toe hy op volspoed was. Op daardie ouderdom glo ’n man mos niks kan hom grond toe bring nie. Dis die illusie wat applous skep. Hy het oor een so ’n bloedkol op die teer gery, byna die hele pad was bedek met die swart plas droë bloed, en agterna het hy gehoor twee mense het daardie seisoen op daardie pad gesterf in twee koedoe-ongelukke, net ’n week uitmekaar. Die koedoes kom oor voordat jy hulle kan sien, want die ligte van die kar trek hulle aan soos motte na ’n kers en hulle’s geboei en verblind en van skrik spring hulle en beland op die kar se enjinkap.
Mense sterf nie weens die impak nie maar omdat die koedoe deur die voorruit bars, en dan is hy binne-in die kar en sy stuiptrekkings en sy horings soos hy sy groot kop swaai en sy hoewe se getrappery is wat die dood van almal in die kar veroorsaak, ’n koedoe is so groot soos ’n bees, net sterker, en hy vrek nie maklik nie, hy gaffel en trap daardie kar maalvleis binne.
Daar was maanlig, so hoe dit so skielik gebeur het, weet Ludo nie, hy het immers geweet van die koedoes en hy moes stadig ry, maar tog.
Miskien was hy moeg ná die vertoning. Miskien het hy agter die stuur aan die slaap geraak. Waarskynlik was dit die vrou wat so vinnig weggery het met die laaste blik op hom wat sy konsentrasie verbreek het. Ja, dit was sy.
Maar dit is geen verskoning nie en dat hy nie sy gedagtes van haar af kon wegkry nie, is ook geen ekskuus nie.
Skielik, helder in die kopligte om ’n donker draai en te laat, hopeloos te laat, die bruin seuntjie op ’n fiets, vir ’n oomblik die gesig na Ludo omgedraai. Hy was kennelik op pad huis toe ná Ludo se konsert, terug Tweefontein Een toe waar Ludo hom die vorige dag gesien het by die skoolsaal, op pad in die stil donker en net die sterre bo hom en toe kom Ludo van agter.
Aan die seuntjie se regterhand was ’n yo-yo, wat hy lomp probeer speel het terwyl hy die fiets trap met sy linkerhand op die stuurstang.
Het hy gewankel toe Ludo so skielik op hom afkom; het hy op die laaste oomblik balans verloor omdat hy die onvermydelike gesien kom het?
Dit was ’n verskriklike slag.
*
’n Jaar voor die kreefinspekteur se dood op Paternoster is dit ’n woelige nag in