“Wat makeer, Ma?” Edna staan in die deur, half deur die slaap. “Hoekom slaap Ma nie?”
“O, ek … ek het sommer lus gekry vir ’n bietjie warm melk. Wil jy nie ook hê nie?”
“Nee, dankie.” Die jong oë is skerp. Sy ken haar ma. Sy ken daardie uitdrukking in haar oë, daardie stem wat so half gejaag klink, net té nonchalant. Dis weer een van dáárdie tye wanneer haar ma uit die bed opstaan en begin huis skoonmaak, of kaste regpak, of ontelbare koppies tee of glase warm melk drink. Sy het met sulke tye grootgeword. Eers nie verstaan nie, later geweet waaroor dit gaan. “Ma, hoekom gaan ons nie hier weg nie? Weg van Sonop nie?”
Rita kyk vinnig op van die glas melk, eerlik verbaas. “Hoekom? Is … is jy nie gelukkig hier nie? Ek het dan gedink …”
“Ek is gelukkig hier, Ma. Ma weet dit. Dis beter as dat ons … net ons twee alleen in ’n huis bly. Maar ek weet nie of dit so goed is vir Ma nie.”
Rita sit die glas stadig neer. Haar dogter het ongemerk grootgeword. Sy is amper sestien, ’n klein grootmensie wat dinge begin raaksien en bevraagteken. Sy het nog altyd geglo dat dit tot Edna se voordeel was toe hulle twee jaar gelede hierheen gekom het. Edna het die kans gekry om in te sien dat hoewel sy sonder ’n pa grootgeword het, daar erger dinge in die lewe kan wees.
“Vir my? Wat bedoel jy?”
“Hou Sonop nie die verlede te lewendig nie, Ma?” kom die reguit vraag en met die ondeurdagte roekeloosheid van die jeug vervolg sy: “Oom Reino … Elke keer dat Ma hom sien, onthou Ma. Dis waar, nè? Ma kom nooit los van wat destyds gebeur het nie. Dis altyd dáár. Ek is seker Ma sal weer ’n goeie huwelik kan doen, as Ma nie gedurig herinner word aan wat destyds gebeur het nie.”
Rita staan verslae. Dit was nie sy wat haar kind in detail vertel het wat destyds gebeur het nie. Teen die tyd dat sy gedink het dis tyd dat sy Edna oor die besonderhede behoort in te lig, het Edna dit reeds by die skool gehoor. Sy onthou daar was trane in haar kind se oë toe sy haar vertel het van ’n misverstand tussen haar en ’n skoolmaat wat haar hou ingekry het: “Wie is jý om jou te wip? Jou pa wat met die dominee se vrou weggeloop het!” Rita wou die ergste seerkry afweer, maar het nie geweet hoe nie. “Is dit waar, Ma?” het haar kind gevra.
“Ja, my kind. Dis … waar.”
Edna wou daarna nooit weer daaroor praat nie, maar die moeder het geweet êrens in haar kind is ’n pen ingeslaan wat vir die res van haar lewe sou seermaak. Sy sien nou daardie seerkry in haar kind se oë.
“Ma weet dat oom Gerrie baie van Ma gehou het, maar toe gee Ma pad Sonop toe. As ons daar gebly het, was Ma en oom Gerrie al getroud teen hierdie tyd.”
“Maar ek wíl nie weer trou nie!” Sy klap haar mond vinnig toe. Dis nie heeltemal waar nie. Sy het die afgelope tyd weer in daardie rigting begin dink, maar nie aan Gerrie Jonk nie …
“Hoekom nie? Op oom Gerrie se jare loop ’n mens nie so maklik weg met elke mooi gesig wat jy sien nie.”
“Edna …” Rita soek ’n stoel. Die gesprek het totaal hand uitgeruk.
Maar haar dogter het besluit vanaand is die aand vir reguit praat. Dit is vir Rita ’n skok om te ontdek wat haar dogter al raakgesien het. “Dis oom Reino, Ma. Dis hý wat Ma weghou van ’n verhouding met ’n goeie man.”
“Is nie …” Sy swyg weer vinnig. Is dit nie?
“Oom Reino sal nie weer trou nie, Ma.”
“O?” Sy kyk na haar dogter, wonder: Hierdie kind van haar se oë is skerp … of weet sy iets wat haar ma nie weet nie?
“Nee. Anders sou hy dit al lankal gedoen het. Hoekom wag tot hy stokoud is?”
Rita swyg. Ja, vir ’n tiener is hy seker stokoud. Maar sy glimlag nie. Edna kan gelyk hê. As Reino Vos weer wou trou, kon hy dit lankal gedoen het. Die teenoorgestelde geslag vind hom gaaf en aantreklik … en daar sou beslis al genoeg kandidate gewees het wat flikkers gooi. Maar hy het nog nooit getoon dat hy sulke aspirasies het nie. Tog … hy het haar vanaand gesoen … Dit beteken niks, vertel sy haarself heftig. Hy kon al hoeveel ander vroue ook gesoen het. Dit beteken geensins dat hy nou aan trou dink nie.
“Ma, kom ons gaan kuier vir ’n naweek op ons dorp.”
“Ag, nee, my kind, wat sal ons nou daar gaan soek?”
“Sommer net. Daar is nog baie van my ou maats en …” Oom Gerrie is nog daar, wou sy byvoeg maar laat dit daar. “Ek verlang nogal soms. Alles was darem nie sleg daar nie. Daar was lekker tye ook.”
Rita kyk weg. Ja. Dis waar. “Ons kan maar sien. Nou moet ons eers gaan slaap. Môre is ’n besige dag. Ek wil daardie kamertjie langs joune môre regmaak vir ons nuwe intrekker. Jy kan gerus aan idees dink om dit op te vrolik.”
“Wie kom daar in?”
“Madelyn le Roux. Sy is dertien.” Sy druk haar dogter skielik teen haar vas. “Dankie, skat.”
“Waarvoor?”
“Sommer net omdat … jy jy is. Jy was nog al die jare ’n wonderlike dogter vir my en jy help my so geweldig baie met die ander kinders. Jy sal eendag ’n baie goeie moedertjie uitmaak.”
Edna glimlag op na haar ma, sê kordaat: “Natuurlik! Ek is mos Ma se kind!”
Toe Rita in die bed klim, voel sy rustig, weet sy dat sy nou aan die slaap sal raak. Haar gedagtes is nou besig met haar dogter en vir die hoeveelste keer dank sy die Here vir haar. As Edna nie daar was nie … Hoe maklik sou sy die spoor destyds kon byster geraak het. Baie dae weet sy dis haar kind wat haar op die regte pad gehou het, nie die verbittering in haar hart nie. Want as jy ’n kind het, moet jy aangaan, voortgaan en ter wille van haar of hom reg trap, maak nie saak hoe jy hier binne voel nie. As sy heeltemal alleen gelaat was, sou die spore agter haar miskien nie so reguit gelê het soos wat dit wel die geval is nie. Daar is darem een ding waarvoor sy Flip Venter dankbaar moet wees. Hy het haar ’n kind gegee voordat hy geloop het.
Net vir ’n oomblik talm haar gedagtes nog by gister, kom die vrae wat in die verlede al in haar opgekom het weer na vore. Sou Flip en Chrisma die geluk smaak waarop hulle gehoop het? Wat was hulle lewe die afgelope dertien, veertien jaar? Is hulle toe getroud? Is hulle nog bymekaar? Is hulle gelukkig? Het hulle miskien kinders gehad?
Hul egskeiding is baie gou afgehandel en daar was nooit weer enige kontak nie. Die eerste twee jaar is Edna se onderhoudsgeld direk deur ’n debietorder aan haar betaal. Toe het dit skielik opgehou en sy het nie die moeite gedoen om hom te gaan verkla of om hom te probeer opspoor nie. Sy sou self vir haar kind sorg. Nie sy of Edna het iets van Flip Venter nodig nie.
Van sy kant af was daar nooit enige poging tot kontak nie, nie eens met sy kind nie. Die eerste jaar het daar darem ’n kaartjie met haar verjaarsdag aangekom. Daarna niks nie. Nie ’n telefoonoproep nie, nie ’n brief nie, nie ’n wens om haar vir ’n naweek of vakansie op te eis nie … waarvoor sy baie dankbaar was.
Dit was eers toe sy reeds in Sonop was en sy en Reino weer een aand rustig sit en tee drink het, dat die onderwerp wat sedert haar koms na Sonop nooit tussen hulle te berde gebring is nie, baie kortliks aangeraak is.
Dit was Reino wat skielik gevra het: “Het jy nooit weer enige kontak met Flip gehad nie?”
“Nee. Niks. Ek weet nie waar hy is of wat hy doen nie. Ek verkies dit natuurlik so.” Daar was ’n rukkie stilte. “En jy?”
“Nee. Ek het probeer …” Hy het vinnig geswyg, vervolg: “Ek kon haar nie opspoor nie. Sy het net verdwyn.”
Ná ’n lang stilte het Rita sag gesê: “Dis beter so, Reino. As daar dan gebreek moet word, maak dit ’n skoon breuk. Dit help nie om met gister se dinge voort te ploeter terwyl jy weet daar is geen toekoms nie.”
“Ja. Dis … seker … die beste.”
Tog het sy die gevoel