“Reino.” Net so. Nie “liewe Reino” nie. Die brief begin sommer net: “Reino.” En dan herlees sy oë die woorde waarvan elke letter reeds in sy verstand gebrand is … “Ek gaan weg. Ek verlaat jou vir goed.” Here … Here? Hoekom? Hoekom, Chrisma? “Ek gebruik die weg van ’n lafaard omdat ek nie die moed het om jou in die oë te kyk nie. Ek is jammer, maar ek kan nie so voortgaan nie. Ek is nie die regte vrou vir jou nie. Ek is nie ’n pastoriemoeder of predikantsvrou nie. Ek het probeer, die Here weet ek het, maar dit werk nie uit nie.” Hoe kan jy so iets sê, Chrisma? Jy is ’n wonderlike vrou vir my, vir die gemeente …
En dan die laaste paar reëls … en elke keer sterf sy hart ’n bietjie meer wanneer die woorde soos vlamme uit die papier na hom opspring: “Wat in die tussentyd gebeur het, dra ek volle skuld voor, hoewel ek nie daarna gesoek het nie. Glo my, Reino, ek het nie daarna gesoek nie! Maar dit het gebeur en ek kan dit nie langer ignoreer nie. Ek gaan saam met Flip Venter weg.” Flip Venter … Flip, sy hoofdiaken, die man wat hy as vriend gewaan het … Chrisma is saam met Flip weg … Maar Flip is getroud! Flip het ’n vrou en ’n dogtertjie! Chrisma …? Chrisma! Nee! Néé, my vrou! Moenie dit vir my vertel nie! As jy my nie meer liefhet nie … nie meer kans sien om saam met my in Gods wingerd te werk nie … Goed. Goed. Ek kan dit nog aanvaar, maar … wegloop met ’n getroude man … Néé! Néé, Here, nie dít nie! Asseblief, net nie dít nie!
Maar dit is wat gebeur het.
Hy knyp sy oë styf toe, maak hulle weer oop, sien die sterre helderder as netnou. Hoe het hy deur hierdie tyd van sy lewe gekom? Hoe is dit moontlik dat hy nie net geknak en gebreek het nie, sommer net totaal en al ten gronde gegaan het nie? Mens alleen sou hy dit nooit kon oorleef nie … maar hy was nie alleen nie. God was daar, hoewel dit nie vir hom so gevoel het nie. In daardie eerste weke het dit vir hom gevoel dit was nie net sy vrou wat hom verlaat het nie. God het hom ook verlaat. Hy onthou hy het gebid, soms letterlik huilend op sy knieë, maar dit was versmaaide woorde, woorde wat nie wou opstyg na ’n genadetroon nie. Woorde wat, die oomblik dat hulle geuiter is, voor sy lippe weggewaai het na nêrens. Woorde wat soos gloeiende kole in sy rou hart gebrand het, tot dit later vir hom gevoel het daar word gate deur hom gebrand en dat die woorde tot as gesmoor het.
Hy het na ander se gebede vir hom geluister. Gebede om raad en leiding, om genade, om vertroosting. Maar dit was vir hom soos blare wat val – ’n oomblik daar en dan het die winde dit verstrooi.
Sy oë priem verby die sterre. Maar U wás daar, my Vader. Toe ek laat los het, het U nie gelos nie. U het my vasgehou hoewel ek dit nie gevoel het nie. U het my opgetel en in u Vaderarms gedra toe ek wou vergaan van smart. Dankie. Dankie dat U my toe gedra het … vanaand nog dra … vanaand ook noudat die smart van gister weer so vars in my lê.
Die smart wat skielik weer so fel en verterend in hom gebrand het, gaan lê; word getemper soos telkens in die verlede en hy weet hy kan nou bedwaarts keer. Miskien nie om dadelik aan die slaap te raak nie, maar met berustende kalmte. Die beker moes gedrink word, die pad moes geloop word.
In die bed, arms gevou agter sy kop, lê en kyk hy na die ligte speling van die nagwind teen die kantgordyn. Destyds het een voldonge feit bo alle ander dinge vir hom uitgestaan. Hy het besef dat sy predikantsdae verby is. Nooit weer sou hy die selfvertroue hê om voor ’n gemeente op die kansel te verskyn nie. Nooit weer sou hy met gloed en oortuiging die Boodskap kon uitdra nie. Geen mag ter wêreld sou sy voete toelaat om weer die trap na ’n kansel te klim nie.
Sy kollegas in die Ring het dit so maklik moontlik vir hom gemaak, maar daar was ’n prosedure wat gevolg moes word. Geen vrou loop sommer sonder rede van haar man af weg nie, veral nie ’n predikantsvrou nie …?
Hy het daar voor die Ringskommissie gestaan en eerlik op die reguit vraag geantwoord: “Ek wens in hierdie oomblik ek kon sê dit en dat is die rede, of dit en dat kon die rede wees, maar … ek weet nie. Ek weet voor God nie hoekom my vrou my verlaat het nie. Ek wens ek het.”
En tog was die gemeente nie werklik so verbaas as wat hul dominee was nie. Oom Frikkie was verplig om die sluier te lig oor iets wat hy tot dusver geweier het om as die waarheid te aanvaar.
“Hier was stories, dominee Spies,” moes hy teenoor die Ringsvoorsitter bieg.
“Watse stories, oom Frikkie?”
“Dat Flip Venter te veel by die pastorie kom, al was hy hoofdiaken. En …”
“Ja, oom?”
“Ek moet liewer swyg, dominee. Ek het hulle nie self gesien nie. Dis skinderstories wat die afgelope tyd die rondte gedoen het. Ek wou dit nie glo nie, wíl dit nog nie glo nie … Tag, dominee, mevrou was ’n liewe mens. Ons was lief vir haar …”
“Wat was die stories, oom?”
“Nee, dominee, sien, mevrou het graag gaan stap. Almal op die dorp het geweet sy gaan stap graag saans so teen skemeraand. En toe begin sy die afgelope tyd dorpuit stap. Ek het self een aand by haar stilgehou op die grootpad, haar vriendelik gewaarsku dat dit gevaarlik kan wees, maar sy het net gelag en gesê sulke dinge sal nie op ons klein dorpie gebeur nie! Daar was ander wat Flip se motor soms ook in dieselfde rigting sien ry het … En mevrou het die afgelope tyd nie altyd die weeklikse gemeentebiduur bygewoon nie. Dominee het gesê sy is bietjie moeg of ’n bietjie besig, maar … daar was oë wat gesien het hoe sy by die pastorie se agterhekkie uitkom en in ’n motor klim wat in die donker onder die bome op die hoek geparkeer gestaan het.”
“En oom het nie daaraan gedink om met dominee Vos of dan met mevrou Vos daaroor te praat nie?”
Oom Frikkie se oë het geflits. “Natuurlik nie, want ek het dit nie geglo nie! Sê my, dominee Spies, sou jy dit geglo het?”
Die waardige predikant het hom ’n antwoord skuldig gebly. Chrisma Vos se beeld het voor hom verskyn en hy het sy kop verslae geskud. Nee. Nee, hy sou dit vir geen enkele oomblik geglo het nie!
Dit was die swaarste ding in sy lang loopbaan as predikant toe hy daardie Sondagoggend op die kansel moes klim en aankondig dat Reino Vos sy amp as predikant van die gemeente neerlê. Of miskien was dit die swaarste om te sien hoe ’n jong, belowende, begeesterde prediker van Gods Woord met toe, strak lippe luister na die kerkklok wat die gemeente oproep na die erediens, die hande wat die seën oor sy gemeente moes uitspreek, slap en willoos op die lessenaar. En daardie gebroke, rou fluistering: “Oom Jan, as ek net weet hoekom? Hoekom?”
Reino Vos se hart krimp ineen toe hy terugdink aan daardie oggend toe hy deur die studeerkamervenster sy geliefde gemeente sien kerk toe stap het terwyl hy in sy … nee, in die gemeente se studeerkamer gestaan het – koffers gepak – met die skreiende wete hy moet padgee – soos ’n skelm, soos iemand wat iets verfoeiliks aangevang het. As iemand, iémand, hom net wil sê wat?
Dit was oom Jan wat hom by sy ouerhuis kom besoek het, spesiaal kom besoek het. Want waarheen gaan ’n predikant wat hom skielik sonder vrou, sonder gemeente en sonder amp bevind? As jy gelukkig is om nog ’n ouerhuis te hê, dan gaan jy daarheen, al weet jy daar wag verdere seerkry.
In hom het dit geskryn toe hy die twee geliefde gesigte voor hom sien: bedroef, hartseer en onseker.
En toe, later, die onafwendbare vraag. Hy was daarop voorbereid, maar toe dit kom, het elke woord soos ’n hamerhou op sy reeds verbryselde hart geval.
“Hoekom is sy weg, Reino? Wat het jy aan Chrisma gedoen?”
Hy onthou hoe swaar hy sy lippe van mekaar gekry het om te antwoord, vir die honderdste keer te antwoord: “Ek weet nie. Ek weet nie wat ek gedoen of nagelaat het om te doen nie, Ma. Ek wéét nie!”
“Maar as alles reg was tussen julle, hoe kon ’n ander man haar so maklik wegvat? Daar móés iets tussen julle geskort het.”
“Ek was nie bewus daarvan dat daar iets skort nie, Pa.”
Die gebroke moederhart het naarstiglik probeer om regverdig te wees. “Ek ken jou, my kind. Ek weet jy sou nooit doelbewus iets doen om jou vrou seer te maak nie, maar … ek ken Chrisma ook. Sy sal nie sommer sonder rede skielik ’n