“Nee, dis niks mooi nie,” sê Alie. “Ek gaan my blou valletjiesrok aantrek en my nuwe swart skoene met die blinkleer-strikke, en dan gooi ek op my sakdoek van die ruikie wat tannie Magriet vir my gestuur het en ek steek die sakdoek so in my mou dat dit ’n stukkie wys.”
“O toggie,” sê Lulu en sy klap so woeps-woeps op haar boeksakkie so lekker lag sy. “Die ruikie sal mos nie op die portret wys nie. O toggie, Alie, jy is darem dom!”
Net toe lui die skoolklok onder in die laagte, en die twee vlieg soos twee springhase teen die skuinste af om in die ry te gaan staan voordat die klok sy laaste “tong” sê.
Elke oggend as hulle nou skool toe stap, praat hulle eers oor hoeveel nagte hulle nog moet slaap voor Saterdag, en dan praat hulle oor hoe dit die mooiste sal wees, om te staan of te sit vir die portret.
Elke aand by die voetewas praat Alie en ou-Melitie net van die portret, en as ou-Melitie Alie se voete in die strepieshanddoek toevou, sê sy: “Nonwe Alie, sos ek loop by my land anner week, jy sal nie banja huil nie, jy sal kyk by darrie pôtrette, nou ek sal loop by my land, ok ek sal set hier by jou by Rivierplaas by darrie pôtrette. Jy sal moi bly, nonwe Alie?”
“Ja, ou-Melitie, ek sal mooi bly as jy góú sal terugkom,” sê Alie.
“Sos jy bly nie moi nie, ek sal my oog toemaak by darrie pôtrette, ek sal nie by jou kyk nie,” sê ou-Melitie.
So gesels hulle elke aand by die voetewas. En saans voordat Alie haar kers doodblaas, spring sy gou uit die bed uit en gaan staan nog ’n slag voor die spieël om nog ’n slag haar gesig op die plooi te trek wat dit op die portret moet hê: haar mond moet toe wees, maar dit moet lyk of sy agter haar tande lag, en haar oë moet so nou trek soos een wat baie ver kyk. By Ouma op Brakfontein is ’n portret van Emily Hobhouse, die goeie Engelse vrou van die Boereoorlog, en Emily Hobhouse kyk net so op daardie portret. Maar net ou-Melitie weet daarvan, en net ou-Melitie weet ook dat Alie nog nie weet hoe sal sy met haar arms maak nie. Emily Hobhouse het sulke lang moue aan met kantvalle om, en haar hande is so gevou, maar Alie se blou rok het kort, kort moutjies, en nou lyk die arms daarin so lank en dun as hulle hang en so slap as hulle op haar skoot lê.
Maar ou-Melitie het een aand gesê: “Die meneer wat sy mak die pôtrette, ons sal hom vra of hy het nie die kaatjie of die hondjie of die dengetjie wat jy kan so by die arm hou nie. Sos jy hou so die dengetjie by die arm, hulle sal nie so hang nie, nonwe Alie.” Toe het ou-Melitie weer so aan haar kopdoek gevat, net daar waar sy die plat blikkie snuif bêre, en sy het haar oë styf toegeknyp, net soos een wat amper nies of amper lag, maar Alie was tog te bly dat sy geweet het hoe sy sal maak dat haar arms nie lank en dun en slap lyk nie. Saans voor die spieël trek sy dan eers haar gesig soos Emily Hobhouse s’n en dan hou sy haar blou woltrui in haar arms, soos sy die afnemer se katjie of hondjie sal vashou. En bedags as niemand naby is nie, tel sy ou Piet, die ou grys kat, op waar hy agter die rondawel in die son lê en slaap en hou hom ook so ’n slaggie vas om haar arms mooi gewoond te kry daaraan.
Dis nog sommer halfdonker Saterdagoggend toe Jantjies die kar tot voor die deur bring en Alie en Lulu help om in te klim en op die agterste bankie te gaan sit. Dan klim ou-Melitie in met haar nuwe blou sisrok en wit hempie en ’n splinternuwe rooi kopdoek om die kop, en sy gaan sit tussen Alie en Lulu op die agterste bankie. Oom Jan tel Hennie in op die voorste bankie en tant Lenie klim in. Dis vir Alie so mooi om te sien hoe vat tant Lenie haar stofjas se punte voor so bymekaar as sy opklim, en al die tyd dat sy inklim en gaan sit, praat sy na die kombuisdeur se kant toe: “Emily, moet tog nie die sifdeur laat oopstaan dat die kombuis weer swart van die vlieë word nie, hoor, en kyk na die siek hoender in die agterste kampie, en bind die doek mooi styf om die roomkom, ek wil nie moeilikheid hê as ons vanaand kom nie. Ou-Melitie, het jy nou die botter en die kissie eiers in die karkis gesit en ou-meneer Jakkies se stukkie vleis? Alie, kyk of tant Wiesie Griesel se stukkie boerseep agter by julle lê, dit het amper vergeet gebly. Die arme mens, ek weet ook nie meer wat ek vir haar kan saamneem nie.”
Dan klim oom Jan op, trek sy stofjas glad onder hom en gee die leisels so ’n effense plukkie dat Doppie en Sopie vinnig wegtrek en Alie en Lulu eintlik agteroor steier op die agterste bankie. Alie maak haar oë styf toe en dan luister sy: as die kar se wiele nie meer so sjlif-sjlif maak nie, maar so ghwirr-ghwirr, dan weet sy hulle is deur die werfhek en op die grootpad waar die gruis lê. Netnou gaan hulle by die bloublommetjies-koppie verby waar die mispels groei en dan by die drie pendoringbome wat links van die pad staan, en dan kom hulle by oom Attie se plaas waar die mooi dam is. Klip-klap, klip-klap gaan Doppie en Sopie se pote op die pad, en kloppe-kloppe-kloppe maak die draaghout, met Sopie se pirr-pirr tussenin soos hy proes in die oggendlug. Lulu sit penregop en doodstil anderkant ou-Melitie, met haar hande diep in haar rooi jassie se sakkie. Alie weet, as oom Jan en tant Lenie by is, sal Lulu tog nooit praat nie. Dis net soos in die skool as grootmense by is, dink Alie altyd, dan kan ’n mens nie eens lekker met ou-Melitie praat nie.
Kloppe-kloppe-kloppe maak die draaghout, en Alie stoot haar hoedjie agtertoe en sit haar kop teen ou-Melitie se arm. Lekker ruik ou-Melitie na strooisrook en boerseep, en lekker sag is ou-Melitie se arm, en dit voel vir Alie of Doppie en Sopie se poteklap en die draaghout se klop al verder en verder wegdryf, al verder en verder …
“Toe-toe,” sê oom Jan, “waar is die meisies wat dorp toe gekom het vir portret neem? Dit lyk my hulle het by die bloublommetjies-koppie al afgeval.”
Alie sit regop en vryf haar oë. Waar is hulle dan nou? Waarlik voor die tuishuis waar hulle ’n tuisgaankamer het, op die dorp, onder die hoë bloekomboom waar oom Jan altyd stilhou! Toe Alie laas gekyk het, was hulle skaars by oom Attie se groot dam. Lulu se oë is ook vaal van die slaap, en ou-Melitie vryf haar arms waar die wit kop en die swart kop so styf lê en slaap het.
Ou-Melitie help hulle afklim, en Alie se bene voel styf en koud van die lang stilsit. Tant Lenie stap solank met Hennie oor die straat, en ou-Melitie maak die karkis oop om vir oom Jan die botter en eiers vir die winkel uit te haal. Woerts! wip iets by ou-Melitie se gesig verby en soos ’n vaal streep langs die kar af.
“Jôna whê!” sê ou-Melitie en sy slaan amper agteroor. “Piet! Wie sy’t vor Piet by die kassie gelaai?”
Alie se styf en koud is sommer oor soos sy skrik: sy het ou Piet skoon vergeet!
“Hygend hert der jagd ontkomen,” sê oom Jan. ‘Alie, wie se werk is dit?”
Alie kyk net een keer op en toe sit sy Piet agterna. Oor die straat, oor ’n watersloot en al op die sypaadjie klap haar nuwe skoene agter Piet aan. Ou-Melitie vat haar lang rok bymekaar, klim van die kar af en draf agterna, by Alie verby dat haar sisrok sulke kort draaitjies om haar enkels maak. Lulu staan soos ’n soutpilaar, te bang om te roer of na oom Jan te kyk.
“Alie!” roep oom Jan. “Kom terug, netnou ry ’n kar jou nog om,” en Alie hoor hoe rooi is sy stem.
“Alie!” roep tant Lenie van die ander kant van die straat af. “Alie! Kom dadelik terug. Hemel, Jan, loop keer tog die kind. Lulu, kom hou hier Hennie se hand dat ek self gaan.” Lulu spring gou oor die straat en gaan vat Hennie se hand, en tant Lenie gaan op ’n kort stywebeendraffie op die sypaadjie af dat haar stofjas so uitswaai agter haar. Heel voor is Piet, wat kort-kort verskrik teen ’n heining gaan sit, maar net soos ou-Melitie naby hom kom, met lang hale vorentoe spring. Kort op ou-Melitie se hakke draf Alie, uitasem en doodverskrik, want sê nou hulle kan Piet glad nie weer vang nie? En agter haar aan kom oom Jan en tant Lenie, en hulle roep so ver soos hulle loop: “Alie, laat staan die kat en kom terug. Ou-Melitie, draai om! Laat staan vir Piet!”
’n Entjie laer af in die straat is ou Yudelman se winkel, waar tant Lenie altyd koop, en tussen die mieliesakke en velle op sy winkelstoepie staan ou Yudelman self, met sy pers potlood agter sy oor en sy onderbaadjie wat so wip oor sy maag.
“Maai taait, miester Nietling, khoeten morgen! Wat harkloep julle allemaal soe agter die katjie? Pietrus! Pietrus! Kom vang for miester Nietling die katjie.”
Agter