Regoor sy woonsteldeur lê Gawie se wit seiljag voor die sakkende son geanker. Die jag se naam is Suidoos; Gawie en sy vrou drink waarskynlik sjampanje of koel wyn en kyk hoe die son vir die eerste keer dié dag die diep kloof agter Duiwelspiek verlig. Net ’n uur lank, dan styg nag uit dieselfde klowe; dit styg, dit daal nie soos in stories nie, dit sypel op uit die grond, versamel in holtes, vorm poele, word enkeldiep, dakdiep, spoel bergaf oor Vredehoek en die Tuine, oor die stadskom se strate, lamppale, dakke, af oor die dokke, uit oor die baai en die skepe en die eiland, dieper en donkerder tot die lug daarvan vol is, en op tussen die sterre in. Nag kruip in almal wat daar woon van buite af in. Dink aan dood: Hy is nie van jou nie, hy sluip van buite af in, hy is ’n inbreker, ’n sluipmoordenaar.
Onthou, Koos, het die Heel Groot Baas hom vermaan, dit was nie die dood wat by jou deur ingekom het nie, dit was die lewe, en jy het nog die tuin van herinnering. Ja, dankie vir die preek, Opperwese, gee my kapittel en vers in die vorm van ’n uitgebreide voetnoot wat na verskillende betroubare alternatiewe bronne verwys en leen my tog jou sakdoek. Ek kry veel meer troos met minder pretensie uit ’n halfbottel Skots.
Sy vrou wou nie sonder ’n blomtuin lewe nie. Sy het hier in die duine voor die gebou tuingemaak en dit reggekry om die rou seesand te tem. Soms is haar plantjies toegewaai sodat jy niks bo die sout wit sand sien nie, of duinemolle ruk alles onder die grond in. Dan begin sy weer: suurvy, elandsvy, melkbos, soutslaai, bietoubos, sonkwasriet, gousblom, pers vygies, bloedrooi gansies. Die eienaar wou nie ’n pyp vir ’n kraan soontoe aanlê nie en sy het haar plante elke dag met die hand natgedra, “natgegee”, het sy dit genoem. Hulle het gegroei en vir háár geblom, wit, geel, pers, rooi, goud, nog meer wit en geel en pers. In die lente het mense kom kyk, soos mense Namakwaland toe ry om te gaan blomme kyk.
Sy was vreesloos oor blomme. Sy het op ’n lente-oggend ’n korps munisipale stormtroepe, geharnas, gehelm, toegerus vir vernietiging, ’n uur lank staande gehou waar hulle begin moor het onder ’n moedige gemeentetjie skitterwit madeliefies met goue krone wat naby die sypaadjie geplak het, om hulle met die brute geweld van ses Weedeaters wat honger grom terwyl hulle laag oor die aarde skeer soos aanvalshelikopters van die gras af te maak. “Dees is wheets, madam, de four man order us, I mus’ cut him.” Later, waar sy pleit, het ’n geel bakkie aangekom wat oranje flits en ’n vangwa wat blou flits met twee blaffende swart honde agterin; albei voertuie het bygestaan met deure wyd oop en die lug krakend van kortgolfradio in onverstaanbare burokraties, in beraad met hoër pette en meer gekleurde plastiek op die skouer. “I mus’ cut him. Four man she order us.” Wie kan wen teen institusionele boewery? Sy het woedend tuis gekom, in trane (sy moes suiker inneem vir haar lewe) om die Stadsraad se Parke en Tuine te probeer skakel, maar niemand het meer telefone geantwoord nie. Sy het besef die wêreld waarvoor sy leef bestaan nie meer nie.
Eendag is sy net oorlede. Net oorlede, Cornelia. Hy sou die oggend gaan om haar by die hospitaal te haal, toe bel hulle hom. Skielik, aan ’n nosokomiese infeksie. Iatrogeniese probleme. She left lonely for ever the kings of the sea. Arnold. Hy,’n teësinnige geleentheidsdrinker, het ’n week lank elke dag ’n bottel whisky uitgedrink; by haar begrafnis was hy die enigste wat gelag het. Eric en Elisabeth was hier, Tilla het in Stevenage by vriende gebly. Iatrogenies, nosokomies: Twee nuwe woorde en ’n waardering vir die bottel is wat hy van dié duur lewensles oorgehou het. Haar bokbaaivygies, rietpolle, wit gousblom en geel en pers magrietjies bestaan nie meer nie.
Die sonondersee skitter rondom Gawie se jag, deur die verkyker lyk dit of die fyn wit sloep op ’n kussing van diamante en silwer lê. Gawie en sy vrou sal nie daarvan weet nie, vir húlle lê die blink veel verder wes, horison-ver. Hierdie stil dae kom hulle laatmiddag stadig met die ligte landbries uitgeseil op amper rimpellose water om agter die buitenste boei, teenoor hierdie woonstelgebou, te anker. Daar geniet hulle die sononder met droëwyn, iets om te eet en musiek, die twee van hulle; later skakel hulle navigasieligte en ’n enjin aan en gaan weer die hawe binne en huis toe, tot môre.
Dit word laat, die sonlig kom horisontaal binne en vul sy kamer. Oor ’n paar maande sal dit ook verander, die son sal noord skuif en op ’n ander plek ondergaan, die wind sal verander, getye sal met die ekwinoks hoër opkom, uiteindelik sal die branders skuimend oor hierdie duine stoot. Erken ook, Koos, dat jy die dinge soms nie oplet nie? Dit het vir jou so alledaags geword soos koerante. Dink daaroor of jy nog dié plek by die see verdien waar die aandster en ’n sekelmaan soms ingehaak oor die horison hang. Maar jy sien nie meer die majesteit van sononder nie en stel jou nie meer die draaiende aardbol, twee-derdes see, ’n blou-en-wit eiland in die donker heelal, voor nie. Jy word blind daarvoor.
Hy wag op die skemer wanneer die son oor die wit jag ondergaan. Hy haal whisky uit sy kombuiskas, stort sy glas halfvol, tap kraanwater by, skroef die bottel toe en stoot dit weer weg tot ver agter in die kas. Dit is die uur vir nostalgie, sentiment, selfsensuur en matige dronkverdriet. Die uitgewer het ’n afspraak gemaak. Oormôre kom die Direkteur: Finansies, ’n soort verheerlikte boekhouer, op besoek; dit is tyd vir onderhandelings met die vyand, of anders is daar oorlog. Hy weet wie sy teenstander is en waarteen hy hom moet verdedig: persoonlike aanvalle, terrorisme teen sy integriteit. Dit is nie hy wat oorlog gesoek het nie. Hy erken sy aandeel aan die toestand waarin hy hom bevind, maar aanvaar nie skuld daarvoor nie. Dit is verkeerd. Kan hy hieroor huil?
“Ons kan vir jou daagliks ’n koerant laat aflewer,” het die HGB aangebied.
“’n Donkie sal dit meer waardeer.”
“Dit is nie nodig nie, Koos. Werklik, dit is nie nodig om gedurig snedig te wees nie. Jy bereik niks daarmee nie. Aanvaar dit net.”
“Ek kan nie deur ’n vergrootglas tik nie.”
“Daar was blinde skrywers. Homeros, Milton het dikteer, het hulle nie?”
Die HGB het ’n vaderlike vinger gewys: “Jou probleem is skrywersblok. Totaal. Dig soos potklei.”
Hy sluk diep uit die glas en staar uit sy stoel na die verdonkerende horison terwyl hy wag dat die alkohol aan hom begin werk. In die huidige ekonomiese en geestelike omstandighede benodig hy, waarskynlik ander ook, slim strepies en letters soos braille agterop elke bottel gedruk, soos die wit Plimsoll-lyn op ’n vragskip se romp wat oor lading waarsku, strepies wat sê: P vir proe, S is slukkie vir die smaak, MS is een metrieke sopie vir die amptelike geleentheid, OD vir outydse dop vir somber sononder, ¼, ⅓ of ½ vir die kwart, die derde en helfte van jou bottel, LD is een loopdop, SD is ’n slaapdop, PVW is Padvervoerwet se perk, MF jou mediese fonds se toegelate kwota vir lewerprobleme. So weet jy waar jy staan met Bank en Gesondheid, openbare vyande nommer een en twee.
Hy sluk twee maal van die lou, liggeel mengsel in sy glas. Vroeër het hy die ruimte en tye van sy lewe met iemand gedeel, nou het hy hier van alles te veel. Te veel leë ruimte, te veel tyd, hy kry nie sy nagte om nie en weet nie wat om met sy dag te maak nie. Werk, eet, slaap, die prosesse van bestaan, het nie meer sin nie. Hy het geen lus om ’n nuwe manuskrip te begin nie, sy verstand is leeg soos sy versmorende, doellose lewe in hierdie onnodig lang dae. Die whisky begin fluister en sing in sy kop, die inersie voel soos ’n positiewe krag, ’n bevryding uit die liggaam se tronk; iets goeds soos ’n tydelike selfmoord.
Aandete, dan. Wat, in die naam van die Vader? In die kombuis sit hy ’n eier en ’n aartappel in ’n pot en kook hulle terwyl hy na sy stoel teruggaan en ingedagte voor die venster sy whisky en water drink tot die pot droog gekook het: een oneetbaar sag en die ander onsmaaklik hard. Dit gaan baie werk kos om die pot te skuur, makliker om dit weg te gooi. Hy laat val sy pot en kooksel in die vullisblik, sny brood, sny nog een vir môre, skep grondboontjiebotter met sy vinger uit ’n fles en smeer dit oop, gooi die orige skimmel brood weg en eet staande by die opwasbak in die kombuis. Roosterbrood en Skots, notre pain de chaque jour. Hy skink nog ’n halfglas, tap water by, stoot elke keer die bottel weg tot diep agter in die kas, en verafsku sy ete.
Buitetoe. Uit op die balkon om na die stand van die sterre te kyk. Stuurman! Hoe staan