па падказцы нябачнага суфлёра, і што б ні рабіла, ёй не ўдаецца пакінуць асветлены прастакутнік сцэны, дзе ляжыць на падлозе шасцігадовая дзяў-чынка. Яна ўладкавалася на дыванку паміж ложкам маці ды балконнымі дзвярыма. З-пад дзвярэй цягне холадам, бо на вулі-цы зіма, а дыванок стары ды выцерты. Затое тут яна можа без перашкод марыць, ніхто яе не патурбуе. Яна ляжыць, скурчыўшыся, прыціснуўшы да жывата голую ляльку з выкалатымі вачыма ды выкручанымі рукамі, гэта яе дзіцёнак, які ўжо ёсць, яна яго толькі што нарадзіла. У зале маці з нейкім новым дзядзькам утаропіліся ў чорна-белы футбол, а мульцікі, яна ведае, ёй усё роўна не дадуць паглядзець. У дзверы звоняць, і маці пасылае яе спытаць, хто там. Гэта папярэдні мамін каханак, дзяўчынка называла яго татам, бо сапраўднага тату ў вочы не бачыла. І ён, гэты сурагатны татачка, прынёс ёй новую ляльку! Неверагодна – ён ніколі нічо-га ёй не дарыў! Але маці чамусьці не ўзрадавана. Маці патрабуе, каб дзяўчынка сказала такія словы: яна дома адна, яе замкнулі на ключ. Дзяўчынка не разумее. Яна ж як-ніяк прызвычаілася да гэтага быццам бы таты, амаль палюбіла яго, зараз яна не памятае, як ён называў яе «шчанючкай» і «дрэнню», яна жадае атрымаць новую ляльку, жадае так жа горача, як жанчына – нарадзіць! Новы дзядзька пагрозліва паказвае ёй кулак. Яна збягае ў сваю схованку паміж ложкам маці ды балконам, яна зліваецца з дыванком на падлозе, каб яе не прымусілі хлусіць. Але маці цягне яе, ледзь не выломваючы ёй руку, назад да дзвярэй, і злосным шэптам паўтарае свой загад. Ёй усяго толькі трэба сказаць, што клапатлівая матуля, як у казцы пра семярых казлянят, адправілася за бутэлькай малака для сваёй хворай дачкі ды зачыніла дзверы на замок, каб ніякі шэры воўк не сцягнуў яе дарагое дзіцятка. Між тым, псеўдататачка за дзвярыма з садысцкім красамоўствам распісвае прыгажосць лялькі, яе залатыя валасы і блакітныя вочы. Калі даць ёй поўху, яна нават кажа «ма-ма»! Хіба не пра такую дзяўчынка марыла ў той час, калі гэты ўмоўны тата яшчэ мірна глядзеў увечары футбол, раскінуўшыся на канапе побач з маці пад засенню югаслаўскай сценкі? У яго зараз цяжкі перыяд, ён не супраць зноў заняць гэта месца – часова, а там будзе бачна, дзеля гэтага і набыта лялька. Маміна рука балюча выкручвае вуха любімай дачцэ, каб дзіця паўтарыла хлусню гучна ды выразна. Яна паўтарае – ледзь чутна, ікаючы ад слёз. Татачка штосьці падазрае. Татачка пакрыўджаны. Татачка сыходзіць. Татачка больш не вернецца. О, які боль! Дзяўчынка ціхутка плача на сваім дыванку, куды ёй нарэшце дазволена ўлегчыся. Яна ніколі не забудзе гэта салодкае ныючае пачуццё страты. У кнігах яна з задавальненнем будзе пазнаваць тых, па чыім вобразе і пада-бенстве створана: гераінь, якія ляжаць ніцма на скразняках адзі-ноты, жарсці ды пакуты.
10
Ці чытала тыя кнігі ў дзяцінстве яе маці, Галіна Іларыёнаўна? Мяркую, ёй былі больш даспадобы іншыя заняткі. Да таго ж – вайна. Апошняе, што запомніла пра сваю радзіму – маленькую вёску пад Мінскам – тоўсценькая дзяўчынка, зверавата пазі-раючая з чорна-белага фотаздымка: вялізны
