Инвестициялау негіздері. Гүлназым Супугалиева

мақсатты қорлар қаражаттары;

      6) шетелдік инвесторлар қаражаттары.

      Инвестицияны қаржыландырудың меншікті көздері ең тұрақты көздер болып табылады. Кез келген коммерциялық ұйымдарды инвестициялаудағы меншікті қаражат көзінен пайда жатады.

      Нарық жағдайындағы кәсіпорынның басты мақсаты пайда табу. Пайда – кәсіпорынның негізгі қаржылық нәтижесі. Кәсіпорында алынатын пайданың түрлері: баланстық, жалпы, таза және бөлінбеген пайда.

      Баланстық пайда (П_б) мынадай құрамдас бөліктерден тұрады:

П_б=П_C+Пm+(Т_СO. – Ш_со.),

      мұндағы П_с – өнімдерді (жұмыстар, қызметтер) сатудан алынған пайда;

      П_м – кәсіпорын мүлкін сатудан түскен пайда;

      Т_со – сауда емес операциялардан алынған табыстар;

      Ш_со – сауда емес операцияларға байланысты шығыстар.

      Жалпы пайда салық төлеуге жататын пайда болып табылады. Кәсіпорын үшін ең маңыздысы – бұл оның иелігінде қалатын таза пайда. Таза пайданың (П) есептелуі:

П_т = П_б – С_т,

      мұндағы П_б – баланстық пайда,

      С_т – пайдадан төленетін салықтар мен міндетті төлемдер.

      Таза пайдадан акционерлерге дивиденд және әр түрлі пайыздар төленгеннен кейін кәсіпорында бөлінбеген пайда қалады. Міне осы бөлінбеген пайда кәсіпорындағы инвестицияны қаржыландырудың басты көзін құрайды.

      Амортизациялық аударымдар да инвестицияны қаржыландырудың басты көзі. Амортизация – негізгі қорлардың қызмет ету мерзімі ішінде шығарылатын өнімдерге өздерінің құнын беру процесі.

      Негізгі құралдарға ғимараттар, құрылғылар, жұмыс және күш көліктері мен құрал-жабдықтары, өлшейтін және реттеуші құралдар мен құрылғылар, есептеуіш техникалары, өндірістік және шаруашылық заттары және қызмет ету мерзімі бір жылдан асатын басқа да құралдар жатады.

      Амортизацияға мыналар жатпайды: сыйға беру шарты бойынша алынған негізгі құрал объектілері, тұрғын үй қорлары, орман және жол шаруашылығы объектілері, арнайы құрылғылар, өнім беретін малдар, маралдар және т.б., пайдалану мерзімі жетпеген көп жылдық көшеттер, сондай-ақ сатып алынған басылымдар (кітаптар, оқулықтар және т.б.).

      Еліміздің нарық желісіне өтуімен байланысты қаржыландыру көзі ретінде амортизациялық аударымдардың маңызы арта түсуде.

      Кәсіпорындардағы амортизациялық аударымдардың шамасы мынадай факторларға тәуелді:

      • кәсіпорынның иелігіндегі негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құнына;

      • негізгі қорларды қайта бағалауға;

      • амортизациялық аударымдарды есептеу тәсіліне;

      • ҒТП жеделдетуге.

      Қаржы нарығының басты қызметі ақшалай жинақтарды өндірістік инвестицияға жұмылдыру болып табылады. Мұндай қызмет банктік несиеге тән келеді. Әрине бұл жерде қарыз алушы үшін ең маңыздысы – пайыз мөлшерлемесі мен несиенің мерзімі. Пайыз мөлшерлемесінің төмен болғаны инвестициялау процесін қаржыландыруда қарыз алуға деген мүмкіндікті кеңейтеді. Ұзақ мерзімді несиені әдетте инвестициялық несие деп атайды.

      Банктік несиенің басты артықшылығы, ол қарыз алушыға алдын ала қарыз алу өндірісін ұлғайтуға