chłopcu (daw.) — źle z chłopcem.
313
wypiastować — wychować.
314
prawy (daw.) — prawdziwy.
315
nie skończy on własną śmiercią — sens: umrze śmiercią gwałtowną, zapewne na skutek wyroku sądu.
317
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo.
318
przystojny (daw.) — odpowiedni, właściwy.
319
krotofilny (daw.) — skłonny do żartów; krotochwila — farsa, żartobliwy utwór sceniczny bądź żart, dowcip.
320
tuszyć (daw.) — mieć nadzieję.
322
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się.
323
chycić — dziś popr.: chwycić.
325
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
326
liszka — tu: futro ze skór lisich.
327
koleśno (daw.) — w kolasach; kolasa to odkryty powóz konny bez resorów.
328
którym nie wolno było omijać Krakowa, by nie pozbawić miasta licznych opłat — niektóre miasta posiadały w średniowieczu przywilej, określany jako „prawo składu”, zgodnie z którym kupcy nie mogli ich omijać, lecz przez określony czas musieli wystawiać tam swój towar na sprzedaż.
329
skrzęt (daw.) — krzątanina, ruch.
330
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
331
wagować się (daw.) — wahać się, zastanawiać się.
332
z dworzany — dziś popr.: z dworzanami.
333
przezpiecznie — dziś popr.: bezpiecznie.
334
lubo (daw.) — chociaż.
335
gomółka — niewielka, okrągła szybka.
336
dworzyszcze (daw.) — gmach, okazały budynek.
337
zgoła (daw.) — nawet.
338
krzyżowanie — dekoracja architektoniczna w postaci krzyżujących się belek na fasadzie budynku.
339
łokieć — dawna miara długości, w przybliżeniu odległość od stawu łokciowego do dłoni, ok. 55-77 cm.
341
sowity (daw.) — obfity, bogaty.
342
najprzedniejszy (daw.) — najlepszy, najwyższej jakości.
343
mercatorium (z łac.) — dom kupców.
344
Schrotamt — urząd przeładunku beczek winnych.
345
sprawa gardłowa — sprawa, w której grozi kara śmierci.
346
wszelako (daw.) — jednak.
347
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
348
Wojciech Jastrzębiec — (1362–1436), biskup krakowski (1412–1423) i poznański (1399–1412), kanclerz koronny, przed osiągnięciem godności biskupiej czynny na dworze Władysława Jagiełły.
349
Bonifacy IX — Pietro Tomacelli (ok. 1350–1404), papież od 1389, poparł Polskę, gdy walczyła z krzyżakami.
350
gonitwy — tu: turniej rycerski.
351
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
352
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
353
bojarzyn a. bojar — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski.
354
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
355
Aral — Jezioro Aralskie, dawniej określane jako morze, leżące w dzisiejszym Kazachstanie i Uzbekistanie.
356
wschody (daw.) — schody.
357
wyprawa krzyżowa — tu: wyprawa wojenna przeciw poganom, mająca zmusić ich siłą do chrztu. Określenie to stosowano w szczególności wobec krucjat, mających na celu zdobycie na muzułmanach miejsca narodzin Chrystusa. W szerszym sensie odnosiło się także do innych walk z niechrześcijanami.
358
Tochtamysz — (zm. 1406) chan tatarskiej Złotej Ordy w latach 1380–1395, pokonany przez Timura zbiegł na Litwę, skąd bezskutecznie starał się odzyskać władzę.
359
tron kapczacki — władza nad Ordą Kipczacką, szerzej znaną jako Złota Orda. Było to dawne państwo mongolsko-tatarskie w okolicach gór Kaukazu i dorzecza Wołgi. Orda stanowiła coś pośredniego między zmilitaryzowanym
