Ити итинэн хаалыа эбит да, «ыалдьыппыт» кыраттан холуочуйан, тойонун хаанын киллэрэн: «Ырыата ыллааҥ! Ырыа истиэхпин баҕардым», – диэн ампаалыктанан турда.
Илдьэ кэлбит табаарыспыт киһитин тохтото сатыыр, куһаахан буолла. Бииргэ сылдьарбыт тухары маннык тыл-тылга өйдөспөт, буолаары буолан, «ыллааҥ» диэн ыххайары истибэтэх уолаттар кэлэйдилэр. «Чэ, киһигин утут дуу, хайаа дуу», – диэн сөбүлээбэтэхтэрин аһаҕастык эттилэр. Хайыахпытый? Уку-суку аһаан баран, утуйдубут.
Сарсыарда борук-сорукка туран чэйдээтибит. «Ыалдьыппыт» турбата. Түүн остуолга туран хаалбыт бытыылка аҥаара буокканы иһэн, сөҕүрүйбүт кутаа таһыгар тоҥон бабыгырыы олорорун массыынаҕа киллэрэн утуппуттар. Табаарыспыт олох буруйдаах курдук сананан, кулук-халык сылдьар. «Чэ, уолаттар, ити киһиэхэ кыһаллымаҥ. Аны хаһан даҕаны илдьэ сылдьыбаппын. Көрдөспүтэ бэрдиттэн илдьэ кэлбитим. Мээнэ испэт, оттомноох тыллаах-өстөөх курдуга», – диэн уолбут киһититтэн кэлэйбитин биллэрбитэ.
Ити күн киһибит массыынаҕа тиэллэ эрэ сылдьыбыта. Биһиэхэ ол ордуга. Эмиэ күлэн-оонньоон, дьээбэлэһэн, бэйэбит-бэйэбитинэн буолбуппут. Олус табыллан, бултаан-алтаан дьиэбитигэр төннүбүппүт. «Ыалдьыппытын» даҕаны куобах өлүүтүттэн матарбатахпыт. Онтон ылата ити тойон оҕону көрбөтөхпүт.
Босс
Босс – саамай тутаах киһибит. Кини баар буолан хамаанда тэриллэн, ыраах сирдэринэн тэлэһийэн, бултуу-алтыы сырыттахпыт. Бэйэтэ булчут чулуута. Биһиги хамаандаттан соҕуруунан-хотунан араас булду бултаспыт хоодуот киһи. Ханна-ханна, туохха-туохха бултаспатаҕа баарай? Кабан, изюбр, истиэп бөрөлөрө, кыһын ортото соҕуруу кустааһына ити сылдьарбыт тухары дьикти сонун буолан, биһигини үөрдэр. Аны ити бултарыттан анаан аҕалан амсатара. Уопсайынан, Босс сүрдээх үөрүнньэҥ, дьэллэм киһи. Ханна да сырыттын, өрүү «илии тутуурдаах, өттүк харалаах» сылдьар. Ханнык баҕарар булка саа улахан оруоллааҕын билэр буолан, үчүгэй саалары сыанатыттан толлубакка атыылаһар. Инньэ гынан, биһиги хампаанньаҕа хаппырыыһа суох омук саалара, ыраах тэбэр карабиннар баар буолбуттара. Ити тэргэннэри элбэхтик ыттахха, тутта үөрэннэххэ эрэ баһылыыгын. Онон Босс көҕүлээһининэн буулдьанан ытыы күрэхтэһиилэригэр кыттар буолбуппут. Бэйэтэ карабинынан ыта үөрэнэн, республика таһымнаах күрэхтэһиилэригэр үгүстүк миэстэлэһэр. Хамаанданан хас даҕаны төгүл бастаабыттара.
Босс бииргэ сылдьар уолаттара эмиэ үчүгэй сааланалларыгар төһүү күүс буолар. Улахан үбүлүөйдэргэ үчүгэй сааны булчуттар ааттарыттан бэлэхтиир үгэскэ кубулуйбута. Аныгы олох сиэринэн, булка ирдэнэр араас тэриллэр, анал массыыналар, мотуоркалар баар буолбуттара. Аҥаардас кини тэрийиитинэн араас булка барытыгар холонобут. Ыраах сирдэринэн тайаан бултаан, булт умсулҕаныгар хас биирдиибит төннүбэттии ылларбыппыт.
Босс ырыаҕа ылланар, хоһооҥҥо хоһуйуллар Кыыс Амматтан төрүттээх. Онон күөгүттэн саҕалаан куобах, кус булдугар ылларан иһэн, үөрэххэ киирэн, устунан тэлэһийэн хаалбыт. Умнулла сыспыт