Шоирнинг “дўстлари” ёдимга тушди.
Улар ҳозир тирик, улар ҳозир бор.
Усмонни мақташар “зўр шоирди” деб.
Ул қинғир изларга ёғиб кетган қор…
Энди у “зўр шоир сўз мулкига” деб.
О, Усмон шоирим, шеъри қойилим.
Тирик бўлиб сени, тўрда кўрмадим!
О, Усмон шоирим кўнгли мойилим,
Ўлик бўлиб сени гўрда кўрмадим!..
Сен вафот этибсан мурғак чоғимда.
Рухсоринг кўрмоққа зорман найлайин!
Бир ҳасрат бор экан чеккан оҳимда,
Бетоқат термулиб кимга айтайин!
Расмингдан топай деб зора бир ғоя
Қўлларим қалтираб қалам таралар…
Қошингнинг қароси ҳовлимга соя.
Эҳ, нима демоқчи маъюс қарашлар!
Осмонга қарайман, мана, ниҳоят
Юлдузлар кўриниб кўкни безади.
Ўтгану кетгандан сўйлаб ривоят
Яланғоч қиличдек ҳилол кезади.
Асқар жимиб қолгач, руҳига азият етказиб қўймаслик учун асталик билан сўрадим:
– Достоннинг бошланишими бу?
– Билмадим… булар шунчаки сочмалар. Эҳтимол муқаддимадир, балки хотимадир.
– Шундай бурчингиз борлигини ҳис қилар экансиз, мана қоғоз, қалам, ёзинг.
– Ҳозирми, шу ердами? – Асқар шундай деб аламли кулимсиради. – Конституция ҳақида шеър ёз, десангиз, икки дақиқада боплаб бераман. Сиз мақсадимни ҳис қилмадингиз. Мен Усмон Носир ҳақида достон ёзишим керак! Усмон Носирнинг барча дардлари, аламлари, туйғулари юрагимни илма-тешик қилиб ташлаши зарур. Усмон Носирнинг руҳи менинг руҳимга кўчиши шарт, ана шунда достон ёзилади.
Асқар юрагида санчиқ сездими, кўкрагини аста силай туриб совуқ чой сўради. Қуйиб бердим. Охиригача ичмади.
Хушахлоқ, маънавиятнинг комиллигига эришмоқни мақсад қилган кишининг қалби озод бўлмоғи шарт. Кимлардандир ранжийверадиган, нималардандир қўрқаверадиган, ҳиссиётга берилаверадиган одамнинг қалби озод бўлолмайди. Кимки ўзини қўлга ололмаса, фикрларини фойдали нуқтага қаратолмаса, беҳуда нарсалар билан овора бўлса, кўриниб турган нарсани кўра олмайди, эшитилиб турган ҳақиқатни эшитолмайди. Оқибатда оқу қорани ҳам ажратиш фазилатидан маҳрум бўлади. Асқарда бундай камчиликларнинг учқунлари сезилиб қоларди. У ҳиссиётга бериларди, кимлардандир ранжирди, аммо ҳеч кимдан, ҳеч нарсадан қўрқмасди. Ҳиссиётга берилиш оқибат уни дорга етаклади, агар юрагидаги дадиллик бўлмаганида бу дорга ўша кунлариёқ йўлиқиши мумкин эди. Бундай ҳолатлар ҳарбий қисмда учраб турарди. Ҳам жисмоний, ҳам руҳий азобларга чидай олмаган йигитларнинг айримлари жонига қасд қиларди. Шулардан бирига ўзим гувоҳ бўлганман. Липецкдан келган йигит икки ҳафтадаёқ жонидан тўйиб ўзини осибди. Эрталаб ошхонага кетаётсам пастак дарахтда осилиб турибди. Нодон йигит пайтаваларидан сиртмоқ ясабди. Яна бошқаси бу азоблардан қутулиш мақсадида кечаси поезд йўлига чиқиб кафтини ғилдирак остига қўйибди. Оқибатда қўлдан айрилди ва бу жинояти учун қамалди.
Асқарни ҳарбий қисмдаги ҳолат кўпам қийнамасди, бу борада иродаси мақкам эди. Уни Чўлпон ва Усмон Носирлардан мерос бўлиб ўтган миллат дарди қийноққа соларди.
Уни