Аста-секин қишлоқдан чорвадор ва деҳқон оилалари ҳам кўчиб келиб, соҳил бўйи обод бўла бошлади. Энди у ер колхозлашган қишлоқ мақомини олди. Экин ерлар кенгайиб, чорва фақат қирда боқиладиган бўлди. Колхозга раис, ҳайъат аъзолари сайланди. Ана шу жойда Саодат таваллуд топган эди.
Мактаб остонасида
Биринчи сентябрь. Ҳамма мактабга қатнайдиган болалар каби Саодат ҳам бу кеча ухламади ҳисоби. Кечикиб қолмайин деб, ҳатто ойисининг янги тикиб берган кўйлаги-ю, китоб-дафтарларини ҳам болиши тагига қўйиб ётди. Эрталаб Холида опа сигир соғиш учун ўрнидан энди қўзғалган эди, Саодат ҳам худди шуни кутиб ётгандай сакраб ўрнидан турди.
– Ойижон, ойи, мактабимга кечикиб қолмайин. Зуҳра ўртоғим кетиб қолмасин, – деди шошилганча кийинар экан.
– Ҳали мактабга эрта, қизим. Мунча шошилмасанг. Чой-пойингни ичиб олгин. Мен сигирни соғай, сенга ширчой қилиб бераман.
– Эрта эмиш, – лабини чўччайтирди Саодат. – Шоҳидангиз кетиб қолибди-ку ишга. Мен ҳам мактабга эртароқ боришим керак.
– Мактабга сени бугун ўзим олиб бораман. Тезгина бет-қўлингни ювиб, сочларингни тараб тургин, қизим. Мен сигирни соғиб олай, – деди Холида опа ва сут челакни олиб молхонага қараб кетди. Сигирни соғиб қайтганда, Саодат тайёр, китоб-дафтарларини ойиси тикиб берган жилдга солиб уни кутиб ўтирар, ўзи нимагадир ўйчан эди.
– Ҳа, қизим. Ниманинг хаёлини суриб қолдинг?– деди Холида опа кулиб. Кичкина чойнакчага чой дамларкан.
– Дадам ҳам келмадилар. Портфель келтирмай, ўзлари келсалар ҳам майли эди-я, ойижон, – деди онасига ғамгин тикилиб.
Холида опа бир газ чўкиб кетгандай бўлди. Шундай бўлса ҳам қизига билдирмади:
– Хафа бўлма, қизим. Бирор кун келиб қолар даданг ҳам, – деди оғир хўрсиниб.
– Ойижон, ширчой ичмайман, пишириб ўтирманг. Чойни ичиб, тезроқ бора қолайлик мактабга.
– Хўп, хўп қизим, – деди Холида опа ҳам каловланиб ва дастурхон ёзиб, нон-қанд, сутнинг бетини келтирди ва она-бола шошиб-пишиб нонушта қилган бўлди.
Иккаласи етаклашиб кўчага чиққанда, рўпарадаги дарвозадан Саодатнинг ўртоғи Зуҳрани ҳам дадаси етаклаб чиқиб келар эди.
Холида опанинг юраги дук-дук ура бошлади: “дадам” деб яна шовқин кўтармасайди Саодат. Хайрият индамади. Фақат илгариги қувноқлиги йўқ. Ойисининг қўлини маҳкам қисганича ерга қараб борар ва ниманингдир ўйини сурар эди.
Қўшнилар гаплаша-гаплаша мактабга етиб бордилар. Биринчи синф муаллимаси Зубайдахон буларга пешвоз чиқди. Уни бир зумда ўқувчилар ўраб олишди.
– Зубайдахон, мана, қизим Саодатни ўқитинг. Бу ҳам ўқиб сиздай муаллима бўлсин. Отасининг тилаги шундай эди, – деди-ю Холида опанинг ўпкаси тўлиб, ортиқ гапира олмади ва қизига сездирмаслик учун тезда орқасига бурилганича уйига жўнади. Хайрият, Саодат муаллимаси ва ўртоқлари билан овора бўлиб, унинг қандай ҳолатда кетганини ҳам сезмай қолди.
Шу