– Ни булды тагын, ниемә атаң үлгәндәй үкерәсең? – дип сорады Гайзулла.
– Иртәгә кәнсәләргә бармыйм, теләгеңә ирештең инде, куан!
Гайзулла ышанырга да, ышанмаска да белмәде. Тик икенче көнне генә ишетте: авыл Советы председателе Шакирҗанны районга эшкә алганнар, ә аның урынына Садрый Сәкинәсен куйганнар икән, бер казанга ике тәкә башы сыймаган, Таҗылбанат үзе үк кәнсәләрдән китәргә булган.
Гайзулланың шатлыгы эченә сыймады. Менә, ниһаять, алар да тормышларын җайлап җибәрәчәкләр.
Колхозга да күнә башлады Гайзулла. Сорасаң, ярдәм кулы сузарга торалар, кибет тулы кием-салым, азык-төлек дигәндәй. Ни җитмәгән тагын! Болар белән дә яшәп була икән анысы. Теге вакытта бабасы Рәхим бай юкка котын алган булды. Имеш, Совет эшләп баерга теләгән һәммә кешене дар агачына чыгарып асачак.
Моның өстенә Таҗылбанат малай тапты. Гайзулланың түбәсе күккә тиде. Инде менә зар-интизар булып көткән дәвамы да булды. Үзләрендә үскән ятим Талип янына тагын бер ир-зат өстәлде.
Гайзулла үз язмышыннан канәгать булмаса да, бу тормышка да җайлаша башлаган иде инде, ләкин дөнья аның болай да аумакай күңелен тагын бер тапкыр сынау алдына куйды – 1941 елның 22 июнь көне килде. Әллә нинди көн булды ул Гайзулла өчен, ни шатланырга, ни кайгырырга белмәде.
Ирләр авыллары белән сугышка киттеләр. Карамалы авылы хуҗалары ташлап киткән өйгә охшап калды. Хәрби комиссариатка хәтта илле яшьлек агайларны да чакырып алдылар, аларны да исәпкә керттеләр, кайберләрен завод-фабрикаларга, урман кисәргә эшкә, хезмәт армиясенә җибәрделәр. Ә менә Гайзулланы күңел өчен дә чакырмадылар. Хәер, ул анда барырга үзе дә бик өзгәләнмәде. Хәрби комиссариат өчен Гайзулла тере мәет кенә иде, күрәсең.
Әмма алай түгел икән шул әле. Немецлар алган бер авылда иске тәртип урнаштыралар, дигән хәбәрне ишеткәннән соң, Гайзулла гел йокыдан калды. Немецлар килеп, колхоз җирләрен бай кызы Таҗылбанатка бирсәләр? Анда инде яши белер иде Гайзулла. Бу турыда Таҗылбанатка да әйтергә, куанычын уртаклашырга иткән иде, чәче озын, акылы кыска хатын-кызга әйттең ни дә, әйтмәдең ни дип, кул селтәде. Кәнсәләрдән эштән чыккач, Таҗылбанат авыл өстендә абыстай булып йөри башлады: аш-суга йөри, Коръәнен чыга, башы хатын-кыз арасыннан кайтмый, тиктомалга чишелеп куюы бар, әйтми торуы әйбәтрәк булыр, дигән фикергә килде Гайзулла. Әмма фронт якларыннан яман хәбәрләр килә торган саен, өмете үсә барды, шатлыгы эченә генә сыймый башлады, кем беләндер уртаклашасы килде.
Төн иде, ятканнар иде, тышта шом өстенә шом иңгән сыман— күзгә төртсәң күренмәслек көзге караңгылык, Гайзулла аяк очына шуган юрганын түшенә тарта төште дә сөйли башлады,