– Ә орышта нишләрсең?
– Анысына да җавап бар: орыш вакытында намаз укымасаң да укыганга саналачак. Һәр намаз алдыннан тәһарәт алалар, мин дә, әлбәттә. Җомга көн алдыннан елгага төшеп, коенып, чистарынып чыгалар. Ниндидер үзеннән-үзе күбекләнә торган чыпчык күзе дигән чәчкә белән юыналар, сафланып китәләр. Мин дә, әлбәттә.
– Куеп тор әле боларны. Илһам хан нишләп ята? Чапкыннарын җибәрдеңме?
– Чапкыннарны теге яктан да, бу яктан да тыймадым, баһадир. Яугирләр арасында ислам диненә мөкиббән киткән төрекләр ишәйгәннән-ишәя бара, алар үзара аралашалар. Мин дә, әлбәттә. Ничек тыеп бетермәк кирәк. Имам хәзрәтләре үзе шулай теләде.
Сүбәдәй дәшмәде, яугирләренең мөселман булуларына каршы түгел иде ул. «Яса» дан гына ваз кичмәсеннәр. Аннары Чыңгыз хан да диннәрне тыймады, киресенчә, иманлы кеше ипле була, ди торган иде. Ул гынамы, Чыңгыз хан Бохарада чакта үзе дә чак кына ислам динен кабул итмәде, итте дә бугай, тик имам хәзрәтләре аңа моның өчен хаҗга барырга кирәк дигән шарт куйды. Чыңгыз хан аяклары сызлауга сылтап бармады. Сүбәдәй белде: хан аяклары сызлауны сәбәп кенә итеп алды, чынында хан бу вакытта хәлифә белән бәхәстә иде.
Тирмәдә эссе булып китте, Сүбәдәй баһадир җиләнен салып ташлады, күн мендәргә кырын төште. Аның күңелендә юлдагы ярсуының әсәре дә калмаган иде. Ташбай углан хакында ишетү аның күңелен истәлекләр белән тутырган иде. Карлыгачын табуы, аңа өйләнүе, тегенең бала тудыруы, кыпчак карчыгының хикмәтләре – барысы да кәлимә-кәлимә күз алдыннан узды.
– Мин бик күп илләр яуладым, Күнбай бәк, – диде Сүбәдәй, чәнчә тырнак очы белән тешен казый-казый. – Тукталасы иде, әллә нигә туктый гына алмыйм бит. Җәбәй абам әнә, аяклары сызлауга сылтап, зур акыл иясе булды. Үгәдәй ханда аксакал исәбендә йөри. Мин дә кала ала идем, мине берәү дә, хәтта Үгәдәй хан да яуга кумады. Бирегә мин үзем килдем, үз теләгем белән.
– Күңел тарткандыр. Була ул кайчак, теге йә бу җәйләүгә күңел тарта. Чарасыз каласың, хәтта сызлана башлыйсың, үз-үзеңә урын табалмыйсың.
– Күңел генә булса икән, Күнбай. Менә картлар белә, яшьләрен яшәгәннәр – бала тарта, кан. Шуның исемен ишетсәм дә, йөрәгем аяк астына төшеп киткәндәй була. Юкса ни каты бәгырьле кеше инде үзем.
«Җитәр, – дип уйлады Сүбәдәй, исенә килеп. – Ташбай углан исемен ишетте дә сүтелеп китте дип уйламасыннар. Күнбай бәкне кылычтан уздырам дип ярсып кайткан идем, үзе белән бер табында утырам».
– Баһадир, – диде бәк, аның уйларын укыган кебек. – Мин синнән моны көтмәгән идем. Рәхмәт сиңа. Чын кеше икәнсең.
Сүбәдәй аның сүзләренә бөтенләй игътибар итмәде, ул үзен бүген Чыңгыз хан халәтендә күрде. Әйе, ул – Чыңгыз хан, аның дәвамы. Шулай булгач, аңа киң күңелле булу зарур.
– Без иртәгә үк Җаекны кичәрбез, Күнбай бәк. Без синең белән Карамалы, Кандырча, Чирмешән кальгаларын кире алырбыз. Болгарга бара торган сәүдәгәрне туктатырбыз, товарлар алырбыз. Аннары мин Биккол сәүдәгәрне Болгарга җибәрермен, зур олау белән. Шулаймы,