Янгын бик тиз куркыныч төскә керде. Бөтен йорт аякка басты. Хәтта исереп кайтып егылган Нигъмәтҗан да яланбаш, яланөс атылып урамга чыкты. Ут ялкыннары аның йөзендә уйнады. Бу ут нәрсә беләндер аңа килеп кагыла, аның йөрәгенә килеп тия кебек тоелды.
Бәлки, ул шул минутта үзенең яшьлегендә булып алган бер янгынны һәм анда, бернигә карамый лапас башына менеп, берүзе утка ташлануын һәм утны җиңүен, аннан аларның Бибиәсма белән мәхәббәтләре шул янгын сыман кабынып китүен хәтерләп алгандыр. Бәлки, бу ут аның кая куярга белми йөргән йөрәк ярсуын, әллә кемнәргә, әллә кемнәргә саклап килгән каһәрле ачуын ерып җибәрергә юл ачкандыр. Күп уйлап тормыйча, ул, аяк астындагы баткакны да исәпкә алмый, турыдан юл ерып, янгынга ташланды.
7
Икенче көнне бөтен бистә, исе китеп, Нигъмәт турында сөйләде:
– И, кичә Нигъмәтне күрсәңие… Уттан бигрәк, Нигъмәт үзе коточкыч иде!
– Берүзе түбәгә менеп, такталарны әллә кая каерып алып бәрде. Уңга! Сулга! Җен шикелле!..
– Каян бу кадәр көч, каян бу кадәр ярсу?
– Без инде үзе харап була бу дип, котыбыз очып торды. Ә ул юк… Исән-сау чыкты, йортның яртысын саклап алып калды бит!..
– Йортны дисең, бистәне саклап алып калды, бистәне!
– Мәүлихәттәй, тол карчык, кышка каршы урамда калса нишләр иде?.. Әмма рәхмәт Нигъмәтҗанга!
Габдулла Нигъмәтҗан абзый өчен, шулай ук Әптелбәр өчен чиктән тыш шат һәм горурлы!..
Сәхип солдат берничә карт белән Нигъмәтҗанга керде һәм аңа тәкъдим ясады:
– Нигъмәтҗан, карале, без, картлар белән киңәшеп, сине брахмистр ясап куярга уйлыйбыз, шуңа син ни дисең? Моңа синнән дә сәләтлерәк кеше юк инде… Риза булсаң, хәзер үк прошение язып, управага мендерәбез.
Нигъмәтҗан кулларын тырпайта, якын да килми. Аңлаешсыз тавышлар белән ул: «Бу минем эшем түгел», – димәкче була иде…
Аның бу тәкъдимне кире кагуы теләмәүдән түгел, бәлки аны санга сугып, үтенеп килгән кешеләр алдында оялудан, әлбәттә. Сәхип тә, картлар да моны аңлыйлар һәм Нигъмәтне күнәргә кыстыйлар.
Ниһаять, Нигъмәтҗан риза…
Шул көннән башлап Нигъмәтҗан танымаслык булып үзгәрде. Эчүен ташлады, Әптелбәрне соранып йөрүдән туктатты. Өенең тәрәзәләрен, ишекләрен ныгытты, утын әзерләде. Беркөнне ул, янган өйгә барып, сәләтле куллары белән Мәүлихә әбинең исән калган ярты өен тәмам торырлык хәлгә китерде. Өр-яңадан мич чыгарып бирде.
Управада Сәхип солдатның Яңа бистә гражданнары исеменнән язган үтенечен кабул иттеләр һәм Нигъмәтҗанга брахмистр Шиаптан калган җиз касканы тапшырдылар.
Беренче тапкыр касканы башына киеп урамга чыккан Нигъмәтҗан Габдуллага әкияттәгечә таҗ киеп алган патша шикелле булып күренде…
Габдулла хәзер аңа ниндидер яшерен курку катыш