Op die oog af was hy ’n gewone plaasseun wat die gewone plaasdinge geniet het. Hy was ’n goeie skut en het mededingend aan perdesport deelgeneem. Nie te goed gevaar op skool nie, maar ook nie te sleg nie. Hy was ontevrede by die skool en wou liewer boer.
Ná die moorde raak hy “arrogant” en in die Kimberleyse hooggeregshof is hy kil en onemosioneel, “gevoelloos”, volgens die regter. Hy gluur regslui en joernaliste aan, skryf Charné Kemp.
“Sy houding is uitdagend terwyl hy by die hofsaal uitloop.”
Hy’t “vreemd” begin optree, volgens die getuienis van onderwysers in Bloemfontein waar hy op skool was. Hy sou in die middel van ’n klas uitloop, tientalle kere, en buite in die son gaan staan, “sonder rede”. Of hy sou opstaan en, terwyl die onderwyser klas gee, na hom toe loop en hom aanstaar. Hy sou sy broek tot op sy knieë aftrek om sy hemp in te steek.
Ná die moorde het hy glo verander van ’n “stil, belangelose en bot” seun tot ’n “selfvoldane grapmaker wat aandag geniet het”.
Andersins was daar geen gedragsprobleme nie. Geen dissiplinêre probleme, aggressie, kriminele gedrag of vuurwapenverwante insidente nie. Net ’n plaasseun.
Wie se skuld was die Griekwastad-moorde dan?
Die Waterkloof-4
Verbeel jou jy staan in die beskuldigdebank. Jy word aangekla van iets so ernstigs soos moord, wat jou vir lank in die tronk kan laat beland. Die landdros vra jou ’n vraag.
En jy antwoord: “Praat jy met my?”
Christoff Becker, Gert van Schalkwyk, Frikkie du Preez en Reinach Tiedt het in 2001 ’n man onder ’n sambreel langs die straat aangerand. (“Stop! Daar’s ’n kaffer.”)
Christoff was 16.
Gert was 16.
Frikkie was 16.
Reinach was 15.
Die aand was egter nog lank nie verby nie. Toe skop hulle ’n ander jong swart man in ’n park dood, “soos ’n mens ’n rugbybal place”. Hulle het hom ook met ’n hamer en steakmesse aangerand.
Rykmanskinders van Waterkloof, Pretoria. Aantreklik, gespierd, flambojant, ontwerpersklere, vol selfvertroue, laggend op pad hof toe. Hulle drup van meerderwaardigheid en arrogansie, veral Christoff: “Praat jy met my?”
Die vier beskuldigdes het in 2003 die eerste keer in die hof verskyn. Die saak duur van Julie 2004 tot Januarie 2007, en die landdros noem dit ’n rassemoord en verwys na Christoff se “verstommende verwaandheid”.
“Dis ’n wrede moord gepleeg deur vier lafaards wat tot op hede nog geen berou getoon het nie.”
Die kinders tree op asof hulle glanspersone is.
In ’n selfoonvideo wat van Christoff en Frikkie du Preez voor hul paroolvrylating vroeg in 2014 gemaak is, paradeer hulle met bierbottels en wegneemetes. Christoff oefen sy spiere. Volgens prof. Anni Hesselink van Unisa se departement kriminologie en sekuriteitswetenskap sê hul houding: “Kyk hoe cool is ek, kyk hoe belangrik is ek, kyk hoe sexy is ek en kyk hoe goed manipuleer ek.”
Nes narsiste …
Volgens Hesselink het hulle geen insig getoon in die erns van hul misdade nie, selfs nie ná 7 jaar in die tronk nie. In maatskaplike werkers se paroolprofielverslae toe aansoek einde 2011 gedoen is dat Reinach en Gert se straf in korrektiewe toesig omgeskakel word, is gesê dié twee het steeds nie geglo hulle het moord gepleeg nie. Hulle het volgehou die man wie se lyk die polisie gekry het, was nie hul vermeende slagoffer nie.
Christoff en Frikkie is net 5 dae nadat hulle op parool vrygelaat is, teruggestuur tronk toe oor die selfoonvideo. Christoff is 10 maande later in Desember 2014 weer op parool vrygelaat en Frikkie 3 dae later.
Voor Christoff se tweede vrylating is hy wéér met ’n selfoon betrap.
Die moord op die hawelose man was ’n sogenaamde thrill killing, moord vir die blote opwinding en pret daarvan. Of pret wat skeefloop.
“Pretmoordenaars” kan aan allerlei geestesteurings ly en is gewoonlik manlike tieners. Of hulle moor bloot omdat hulle “verveeld” is, soos psigopate.
Henri van Breda
Daar was sprake van dagga en daar was obseniteite, wat op gedragsprobleme kon dui.
Maar andersins was Henri van Breda ’n intelligente, opgevoede jong fisika-student, ’n ywerige kosmaker wat ook aan ’n sjefskool in die Kaap gestudeer het. Al probleem: Hy’t gehakkel.
Die oggend van 27 Januarie 2015 het hy sy ouers, Martin (54) en Teresa (55), asook sy broer, Rudi (22), in die nag in hul huis op die luukse veiligheidslandgoed De Zalze buite Stellenbosch met ’n byl doodgekap. Sy suster, Marli, was net 16 en het die aanval oorleef, maar sy het geheueverlies oorgehou.
Henri was 20.
Sy verweer was dat ’n laggende man, “soos ’n maniak”, met handskoene en ’n klapmus die gesin met die byl aangeval het. Eers het hy gesê daar was twee aanvallers, maar later net die laggende een.
Hy het sy bewussyn verloor toe hy op die trappe geval het, wat verklaar sou kon word deur ’n epileptiese aanval, is deur ’n neuroloog in die hof aangevoer. Die aanval kon ook sy geheue aangetas het. Die beserings wat hyself opgedoen het, was gering en selftoegedien, het die staat aangevoer. (Die regter het dit in sy uitspraak aanvaar.)
Henri het “bygekom” toe dit reeds lig was buite, 2 uur en 40 minute later. Hy het kombuis toe gegaan en drie sigarette gerook “om kalm te raak” voordat hy eers sy destydse meisie gebel het en toe die nooddienste. Volgens die nooddiensoperateur was hy kalm. Dit het geklink of hy giggel toe hy sê: “Daar is bloed wat uit hul koppe kom.”
Die oproep het amper ’n halfuur geduur, asof daar geen dringendheid was om hulp te kry nie – terwyl Marli nog beweeg het.
’n Inwoner van die landgoed het gesê Henri was die oggend ná die moorde asof in ’n dwaal.
“Dit het gelyk asof hy nie omgee nie. Ons moes vra: ‘Waarom is ’n seun wat so pas sy ouers en broer verloor het, en sy suster is ernstig beseer, nie histeries, nie geruk nie, net emosieloos?’”
’n Huishulp het gesê: “Hy was ver, ver weg. Sy oë het hierdie snaakse kyk gehad.”
Uiteraard subjektiewe waarnemings en nie noodwendig geldig nie.
’n Ander huishulp het aan die Rapport-joernalis Julian Jansen vertel hoe hy vroeër seksuele obseniteite teenoor haar in die straat geskree het, waarna ’n veiligheidswag vir haar gesê het: “Antie, jy moet jou nie aan hom steur nie, hy was nog altyd ’n malletjie.”
’n Sakevrou van Stellenbosch het ook vertel hoe Henri en sy vriende op ’n dag by ’n winkelsentrum buite die dorp opgedaag en moles gemaak het. Henri het soos ’n besetene tekere gegaan en “op die liederlikste rympie” gedans. Hy het homself ook ontbloot en aan meisies gesê wat hy aan hulle gaan doen, in dieselfde obsene terme as aan die huishulp.
Dis nie duidelik wat aanleiding tot sulke gedrag sou kon gee nie, want die Van Breda-gesin was klaarblyklik standvastig en gelukkig en Henri se kinderjare in Pretoria ook. Die gesin het ’n aantal jare in Australië gewoon waar Martin sakebelange gehad het en waar Henri en sy broer studeer het. Hulle het in 2014 teruggekeer en op Stellenbosch gaan woon.
Martin was ’n suksesvolle sakeman in die eiendomsbedryf en in private onderwys. Sy boedel was na raming sowat R200 miljoen werd. Teresa was op haar beurt baie betrokke by die gemeenskap en haar kinders. Familie en vriende se reaksie toe Henri in hegtenis geneem is, was voorspelbaar: Dit kan nie wees nie.
“Never, nie Henri nie,” het Rika du Toit, sy bejaarde ouma aan moederskant, gesê. Sy het na hom verwys as die “liefdevolste” van al haar kleinkinders. ’n Week voor die hofuitspraak het hy vir haar in ’n ouetehuis in Kempton Park gaan kuier. Hy’t haar van sy onskuld verseker en sy het hom geglo.
Sy