Toe Dirkie op Uping aankom, loop hy reguit van die stasie na die losieshuis. Hy is baie goed met die lees van padkaarte en vind sonder moeite Spes Bona-losieshuis in Markus de la Reystraat. Die volgende oggend sal hy by die werksagentskap aanklop. Sy pa betaal ekstra vir ’n onderhoud op Republiekdag. Dan moet hy vars wees.
Intussen, op die pad na Pella, pak ’n onverwagse droefgeestigheid Maria beet. Dit het vir haar gevoel of sy iets op die stasie agtergelaat het, of sy dalk besig is om in die verkeerde rigting te ry. Dit is die jong man by wie sy in die trein verbygeloop het. Sedert sy hom gesien het, kan sy nie ophou dink aan hom nie. Dis asof sy hom herken. Miskien het sy hom iewers voorheen gesien.
“Wat is dit, my kind?” vra vader Appel.
“Ek weet nie, Vader. Seker die skaduwees van die agtermiddag.” Maria was welsprekend, een van Appel se beste skoliere ooit. Haar woorde kom uit dieselfde goeie snyhout as haar gelaatstrekke.
“Hoe gaan dit met jou moeder, kind?” Appel leun in die ry met sy linkeroor na Maria oor waar sy in die passasiersitplek sit. Sy habyt ruik na Sunlight-seep en die wasbalies van die abdy. Hy hou sy oog op die pad.
Maria se ma het destyds van Liddell se plaas na ons dorp se lokasie verhuis nadat haar dogtertjie sendingstasie toe is. Liddell het sy werkers stelselmatig afgedank, hy was nie so vooruitstrewend nie, en daar was vir haar en haar seuns slegs by ’n suster op die Lykso blyplek.
“Goed, dankie, Vader. Sy word ouer. Verlang mos na Oupa. Maar hy is lankal dood!” Maria grinnik kopskuddend hieroor.
“Ja, ons harte weet waarheen hulle op pad is,” sê Appel. Hy praat Afrikaans met ’n Duitse aksent.
Die landskap word sanderiger, ’n dieper oker. Hulle ry deur twee of drie reënbuie, die nat buike van die wolke hang naby die grond. Appel se joernaal het ’n digterlike manier. Dit het ek ook oor hom besef die enigste keer dat ek hom ontmoet het, daar in die hospitaal toe hy nog ’n jong man was.
“Die tydjie darem geniet?”
“Ja, dankie, Vader. My gunsteling-band het by Ma Els-hulle gespeel. Die Songbirds, van Mamelodi.”
En dan ry hulle eensklaps uit die bewolktheid die verblindende sonskyn in, soos deur ’n klankgrens; dis droog en warm, en ’n eindelose helderblou lug weergalm ver bo. Die nuwe water in die veld raas nog by die oopgedraaide karvensters in, maar reeds slaan die vars sweet op hulle lywe uit. Die Volkswagen nader die afdraaipad. Hulle is op ’n grondpad van nagenoeg dertig kilometer en die laaste skerp draai na regs sal hulle na die sendingstasie neem.
“Nog geen spesiale een nie?” vra die vader.
Maria lag skamerig. Met haar sandale op die karvloer uitgeskop, haak sy haar linkervoet onder die waai van haar regterbeen in en draai haar bolyf om na die vader kyk. Haar skouer naaste aan die venster rem aan die veiligheidsgordel en die rok skuif hoog teen haar dybeen op. Maar sy dink nie hieraan nie, sy is tuis by die vader.
“Nee, Vader, net u.”
Die vader bloos van die trots. Sy sybaarde skyn silwerwit teen die rooierige Germaanse vel.
“Daardie Duitser was ’n nikswerd. Jy kan nie ’n Duitser vertrou nie.” Vader Appel skerts nou oor sy eie soort. “Wat was sy naam nou weer?”
“Gunter,” sê Maria somber. “Maier.” Sy kyk af en vryf haar hande senuweeagtig delikaat oormekaar. Die onderwerp is vir haar rou. “Hy is bang vir die wet, vader.”
Oral buite sidder dit nuut ná die reën. En die gedagte kom by haar op: dit lyk soos magneetvelde wat blink. So staan dit in haar dagboek. Maria is wetenskaponderwyseres.
Die Volksie ry verskeie kere verby donkiemobiele, kardoes-ore wat getrou vooraan arbei. Donkiemobiele is die vernaamste vervoermiddel hier rond. Deur donkerpers bewolktheid ry hulle weer, dan draai die son, en opeens baai die sanderige vertes in skerp heldergeel lig so ver die oog kan sien. Verby ’n flets olyfboord met sy duisend gestolde ledemate.
Verderaan kom ’n dadelboord in sig. Wildepapegaaie woon daar. Die Volksie skiet verby ’n donkie met ’n jong ma op die rug, jerusalemperd genoem. Haar gesig en kop is in serpe teen die son toegedraai, net oë wat uitsteek. Sy hou ’n baba in doeke teen haar bors. Miskien die pa daar wat langs hulle loop? Die sendelinge het hul bes gedoen om nog ’n Palestina hier te skep.
“God sal die regte een stuur,” sê die vader. “Wag maar.”
Maria is verknog aan haar omgewing, haar sintuie is gespits vir die terugkeer. In ’n kamp aan die regterkant wei drie kamele. Voor in die pad loop nog ’n kameel met ruiter. Volgepakte saalsakke hang teen die dier se sye, ’n kamee van die Midde-Ooste, sê die Ensiklopedie van Suider-Afrika wat ek uitgeneem het by die reisende busbiblioteek.
Die kameel loop statig met grasieuse, golwende tred. Hy hou nou ver links. Met die verbyry waai Maria vir die ruiter en steek haar kop by die venster uit om terug te kyk na waar hy soos ’n verspieder tussen die boggels sit.
In die damespieëltjie van die afgeslane sonskermpie sien sy iets uitsonderliks. Uit respek vir die alomgeliefde vader Appel laat die ruiter die kameel stadig kniel, net daar langs die pad. Die hoë toring van mens-en-dier sak, asof die dier deur ’n klein gaping wil kruip. Die vader sien dit ook in sy truspieël en hy wuif deur die oop venster in erkenning.
Op daardie oomblik, met net die vader se een hand op die stuur, ruk die motortjie heen en weer soos in ’n aardskudding. Vader Appel ken rukwinde en hy hou die stuur weer stewig met albei hande vas. In sulke oomblikke van onsekerheid sien die oog interessante dinge. Die stuurwielknobbels wat vir goeie greep daar is, lyk vir Maria nes die vader se prominente kneukels. Dit lyk of stuurwiel-en-hande as een geskape is maar deur ons, as mense, afsonderlik waargeneem word.
Die geruk-ruk laat haar toe dink aan die konsertinaverbinding waardeur sy vroeër moes loop om van treinwa te verander omdat ek nie ’n blanke is nie, volgens haar dagboekinskrywing.
Hulle ry te vinnig oor ’n deining. Maria bal haar vuiste en verstyf terwyl die onverwagte ekstase deur haar lyf trek.
“Ekskuus,” sê Appel. Hy verminder spoed, die nedersetting trek nader. Maria sien doer regs die toring van die kerk wat in die negentiende eeu gebou is. Sy kyk tussen die kiere lug deur wat die armoedige huisies van mekaar skei en sien die hoë palmbome soos skildwagte weerskante van die kerk. Die kar klingel oor die dierehek, deur die nou poort.
Hulle ry rigting abdy tot naby die kerk. Vader Appel laai Maria met ’n vaderlike piksoen op die wang af, en toe hy weer wegtrek, draf sy flink met haar tassie op na haar kamer in ’n anneks.
Later vanaand sal hulle mekaar aan God se tafel sien. Die vader sal volgens sy aard en gewoonte ’n groentedis eet. Sy sal die dis van die dag, seker skaap- of beesvleisbredie, geniet.
Maria neurie ’n deuntjie en sit haar koffer plat neer op die enkelbedjie en maak die knippe los. Sy lig die deksel, en trek hoorbaar geskok haar asem in. Dis nie haar tas nie!
Wat sy sien is ’n stel mansklere, ’n kartonlêer met dokumente en ’n kop-en-skouersfoto van ’n jong man ’n bietjie uit fokus. Dit moet die een wees op die trein toe hulle albei deur die tonneltjie is, die witte. Sy het hom ook later op die perron in Uping gesien.
Daar is ’n pakkie vars Camels in die tas. En ’n reghoekige plat boks met ’n legkaart in. Op die verweerde buitekant is ’n sprokiestad in ’n vallei met torings wat bo miswolke uittroon. Daar staan Brigadoon op. Sy trek die kledingstukke een vir een uit en gooi dit met misnoeë op die vloer.
Daar voel sy dit weer, die weemoedstrek, soos netnou in die kar. Die besef slaan deur … die onbekende man is met háár koffer vort!
* * *
In sy losieshuiskamer gaan sit Dirkie kop tussen sy hande op die sitbankie voor die spieëlkas, verslae. Langs hom