Die antisosiale gedragsteuring-groep van tienermoordenaars vorm ’n baie klein subgroep in die geval van ouermoord.
In die een subgroep van ouermoordgevalle in die literatuur was daar net twee uit twintig gevalle wat vooraf antisosiale gedrag getoon het, het Panieri-Peter getuig. Hul motief was geld, maar die meeste het ook dwelms gebruik. Daar was nie groot erfgeld ter sprake soos in die Steenkamp-geval nie.
Hulle was lankal by konflik betrokke en het ’n agtergrond van meervoudige vorige misdadige gedrag. Die konflik neem toe soos die ouers meer en meer grense stel.
Tieners neem besluite in oomblikke
Wanneer kinders hul tienerstadium bereik, is daar verhoogde aggressie wat op verskeie maniere kan uitspeel.
Fantasieë oor wraak gee ’n illusie van krag en mag, in teenstelling met hulpeloosheid. Dis ’n poging om die oorweldigende hulpelose gevoel met mag te oorkom. Wraakgedagtes word ook uit skaamte en herhaaldelike vernedering gebore. Wraaksug word dan geregverdig.
Eerder as om oor die gevolge van die daad te besin, is daar ’n egosentriese gevoel van regverdigheid. Omdat die slagoffer dit verdien het en die vernedering dan sal ophou.
’n Mens moet egter onderskei tussen tieners wat nie gevolge begryp nie, en volwassenes, meen Panieri-Peter. Dit is nie dat tieners die gevolge nie begryp nie, hulle dink net nie daaraan nie.
Vernedering is ’n onbewustelike proses wat geweld ontlok, maar daar kan ook openlike en bewustelike gevoelens van vernedering wees. Laasgenoemde is ’n heeltydse en pynlike gevoel van mislukking, bespotting en verwerping.
Die onvermoë om die mishandelaar te vergewe is die gevolg van ’n oop narsistiese wond. Die slagoffer se gevoel van onregverdigheid oorheers morele beheer en dryf die ouermoord met narsistiese woede aan.
Uit haar ondervinding bevestig dit dat die mens in ’n oomblik tot die brutaalste geweld teenoor mekaar in staat is, sê Panieri-Peter.
Daar is ook belangrike navorsing wat sê tieners wat hul ouers vermoor as gevolg van langdurige mishandeling, kan wel herstel en aanpas. Dit hang van die ondersteuning af. Wanneer ’n tiener sy ouers vermoor, is dit ’n rampspoedige gebeurtenis, skynbaar uit die bloute, maar daar is ’n beter kanse op herstel, hoe vreemd dit ook al klink, meen Panieri-Peter.
Boeiend en onverklaarbaar
Gesinsmoorde kan nie bevredigend verklaar word nie. Selfs nie eers deur die moordenaar self nie.
Daarom bly dit ’n boeiende onderwerp, sê die forensiese sielkundige in private praktyk, prof. Gérard Labuschagne, en dr. (kol.) Bronwynn Stollarz, gewese bevelvoerder van die polisie se sielkundige ondersoekeenheid.
Labuschagne en Stollarz was betrokke by bekende moordsake soos dié van Don Steenkamp, Nicolette en Hardus Lotter, Boetie Boer en Karl Greyvensteyn waarin hulle antwoorde probeer vind het.
Selfs wanneer ’n oortreder skuld sou beken en ’n pleitverduideliking aanbied, verklaar dit nie heeltemal sy optrede nie. Daarvoor is die moordenaar se weergawe te eensydig en word dit deur onder meer sy eie emosies, die publisiteit rondom die saak, ander se opinies en sy eie verwysingsraamwerk verwring.
Stollarz sê om die dade werklik te begryp moet ’n mens in die moordenaar se kop kon klim ten tyde van die misdaad, wat nie moontlik is nie. Die prentjie wat agterna geskets word, is eintlik net ’n rekonstruksie van gebeure, ’n weergawe wat in ’n subjektief skeefgetrek is.
Die legkaart sal altyd stukke makeer.
In een geval waar ’n seun sy gesin uitgewis het, het hy aangevoer die duiwel het hom oortuig om dit te doen. In die geval van ’n seun wat sy grootouers vermoor het, was daar ’n geskiedenis van ’n swak verhouding met sy ouers en moeilike grootwordjare. Hoewel hy skuld beken het, is daar steeds gapings in sy verduideliking hoekom hy dit gedoen het.
Nog ’n tiener het ook alles erken, maar daar is nie ’n verklaring vir hoekom hy etlike dae saam met sy ouers en broer se lyke gewoon het voordat hy gevlug het nie.
Karl Greyvensteyn het deurgaans skuld ontken vir die moorde op sy ouers en broer.
Greyvensteyn, ’n oudleerling van die Hoërskool Menlopark, wat sy studies in inligtingstegnologie by Tukkies opgeskop en ’n kelner geword het, het eers voorgegee die huiswerker het die moorde gepleeg, voordat hy sy weergawe verander en aangevoer het sy broer het sy ouers geskiet, en toe skiet hy wat Karl is, sy broer uit woede dood.
Prof. Labuschagne, wat vir die staat in die saak getuig het, het bevind Greyvensteyn is só egosentries dat dit aan narsisme grens. Hy het ’n innerlike stryd gehad om sy selfliefde te balanseer met sy behoefte daaraan om ander tevrede te stel. Dié stryd het gelei tot erge depressie en daar was tekens van sluimerende aggressie.
Greyvensteyn het oor die algemeen gesukkel met sy persoonlike verhoudings. Dit was oppervlakkig. Hy wou altyd in beheer wees.
Labuschagne sê daar moet gewaak word om nie ware berou te verwar met spyt dat die oortreder uitgevang is nie.
In sowat 80% van gesinsmoorde is die seun die oortreder, sê Labuschagne. Dit is ook bykans net seuns wat beide hul ouers sal vermoor. Die voorkoms van ouermoord is tussen 2 en 5% in Amerika en Europa.
Jong oortreders moor weens geestelike probleme of mishandeling deur die ouers. Volwasse ouermoordenaars het ’n geskiedenis van geestesiektes eerder as van vroeë mishandeling.
Don Steenkamp het nie vooraf tekens van antisosiale gedrag getoon nie. Stollarz het na sy skuldigbevinding ’n volledige onderhoud met hom probeer voer, maar is weens sy regspan se besware gekniehalter.
Don was volgens alle beskikbare kennis nie mishandel nie en het ook nie aan ’n geestesteuring gely nie. Hy was nie ’n moeilikheidmaker of onbeheerbaar nie. Sy ouers was dalk volgens hom te streng. Sy voorafgaande wispelturige gedrag kan ook as tipiese tienergedrag bestempel word.
Miljoene ander tieners in soortgelyke situasies vermoor egter nie hul gesinne nie.
Die publiek wil die oorsake van gesinsmoord toeskryf aan dwelmmisbruik of satanisme. Stollarz is uiters versigtig om dit as rede te beskou.
Inteendeel.
Nie een van dié twee faktore is al ooit as die oorsaak van gesinsmoord bewys nie. Iets soos dwelmmisbruik is as’t ware net ’n smeermiddel vir die moordenaar se frustrasies. Dit maak sy impulsiewe dade gladder.
Dwelms kan egter die persoon se geestesgesondheid beïnvloed, wat ’n psigose kan ontketen. Die misdadiger met ’n geestesiekte word in elk geval ’n staatspasiënt.
Ouermoordenaars se keuse van wapens hang van die moordenaar se gemaklikheid daarmee af. Don Steenkamp en Karl Greyvensteyn het vuurwapens gekies. Henri van Breda het ’n byl in die spens gaan haal. ’n Mes word nie sommer gebruik nie, want dis nie altyd onmiddellik so noodlottig soos ’n byl nie.
Vuurwapens en byle is wapens wat die slagoffer binne sekondes verlam of doodmaak. Daar is nie veel weerstand nie. Die moordenaar sal gewoonlik die sterkste gesinslid eerste buite aksie stel.
Die gesinslede sal onverwags betrap word waar hulle slaap, lees of eet. Don Steenkamp het sy gesin voor die TV en rekenaar neergevel.
Maar hoekom word die sibbe ook vermoor?
Stollarz sê die moordenaar het soms ’n persepsie dat hy die “swartskaap” is en dat sy sibbe voorgetrek word. Dit is ook as moontlikhede in die Don Steenkamp-verhoor en in koerantberigte in die Henri van Breda-saak beweer.
Niemand sal werklik weet of dit net die misdadiger se persepsie of die waarheid was nie.
In baie gevalle is die wonde aan een ouer of ’n broer