Johnnie wag, sy mond effe oop; hy’t goudstopsels in sy voorste valstande. Maar die ou vrou kyk net ’n telling op en trek die vaalkombersbondel langs haar ’n aksie nader.
“Vanmôre tienuur hier aangekom,” is Johnnie verplig om self te verduidelik. “Heel ent van die plaas voetgeslaan. Toe gee ek maar sitplek. Antie Mietjie …” probeer hy weer, vasberade om ’n reaksie uit te lok, “waar gaat jy hiervanaan?”
Die ou vrou roer haar skouers om te wys sy’t nie sinnigheid vir uitstal nie.
“Leeftyd om gewerk vir ou Kobus Lotriet – die een wat hulle Karba sê. Nou sit sy op die haai vlak,” sê Johnnie.
“Witvarke!” sê die kleintjie met die letselkop. Sy sluwe donkerbruin ogies bliksem iets.
“Boere!” verbeter die gele. “Dis hulle wat ons ondertoe druk. Wat sê jy dan, oompie Jan?”
Die vierde lid van die drinkebroers is ouer al, met wit drade in sy wol. “Ek kyk maar so aan,” grinnik hy. Hy is die soort wat nooit genoeg verstaan om betrokke te raak nie.
“Dit sal nie meer lank wees nie, dan doen ons die drukwerk,” sê Johnnie aan sy proseliete en hy staar betowerd na die bloedbad wat hy sien kom. Hy kry die wittes byna jammer wanneer hy sien hoe hulle nog hiet en gebied of hulle nie weet hulle dae is getel nie.
“Maar die Kaffers – aikôna!” gooi oompie Jan versigtig stuiwer in die beurs. Hy drink liewers nog ’n dop.
“Bantoes,” verbeter Johnnie streng, “hulle gaat saamstaan, julle moet respekte hê.”
“Waarom wag ons nog?” vra die vette gulhartig. “Waarom stuur ons vrinne oorie see nie gewere nie?”
“Heg-geg!” spot die kleintjie nou. “Unkeltjie Dikkes sal agterbly mettie weghol!” Met dié dop hy bottel nommer twee handspeel uit die koerantpapier.
“Unkeltjie Dikkes is daam goed genog vir die betaal,” sê die rooi hemp, “en gee hie-sô, wie se wyn issit dié?” Hy lê met ’n groot pofhand beslag op die bottel.
Die kleintjie gaan egter nie los nie. Tartend kyk hy vir rooihemp met die uitdrukking van een wat nie vir soetkoek opvreet nie al suip hy anderman se wyn. En hy gee ’n pluk.
Die rottangstoel teen die oorkantste muur kraak soos die ou vrou se lyf verstrak. Sy hurk vorentoe, haar oë wantrouend op hulle. Die lig val groen oor die halfdosyn tafeltjies met die rooi plastiekblaaie. Die plek ruik na die Jeyes Fluid waarmee Johnnie Saterdae die linoleum laat afwas.
“Laat los my borrel,” sê die dikke ná ’n oomblik se aarseling.
Maar verre sy dit van die kleintjie, wat nou staande die bottel met ’n duimnael oopkry en dans-dans drink. Vinnig sluk hy of sy lewe daarvan afhang. Sit dan die halfleë bottel neer. “Kyk die lillike gevriet!” sê hy teen die verblufte gesigte om die tafel in. “Skoon vark.” Want hy’t nooit tevore opgelet hoe lélik die dikke eintlik is nie.
Toe die stoele agteruit skraap en oompie Jan hande-viervoet begin wegkruip na die binnedeur, staan die ou vrou op. Maar gaan weer sit. En kyk rukkerig asemhalend hoe die rusie vorder. Blitssnelle wapenmonstering eers. Die kleintjie het sy klinknael-lyfband af en rooihemp gryp die leë bottel aan die nek en kap die boom geoefen op die tafelhoek af; dit word ’n lelike kapding. So staan hy oorgehaal, bewapen teen wat ook al kan kom. Tot die gele hom slu van agter pootjie en hy soos ’n sak vol leë bottels omslaan.
“G’n nonsens hier nie,” dink Johnnie om streng te waarsku. Hy bemoei hom net wanneer sake na hóé begin lyk. “Anders smyt ek yt,” sê hy.
Maar woorde kan nie meer keer nie. Rooihemp is op en hy mik venynig. ’n Oomblik later lê daar ’n bloedstreep oor sy wang. Van die kleintjie se lyfband. Sodat Johnnie verplig word om sy akoliete te tug. ’n Netjiese skop ontneem die vette sy bottel. Dan die kleintjie eenkant toe wysmaak en anderkant toe vasvat om hom te ontwapen. Die kleintjie is egter rats en nou mal van die veglus. Kop na vore bestorm hy die dansende Johnnie, want kopslaan is die kleintjie se eintlike naam. Maar Johnnie slaap nooit nie – dis die groot venster wat die kopslag ontvang; die geriffelde groen ruit beswyk met ’n ysige gerinkel. Johnnie is nou self briesend. Skoppe in die agterstewe en uit met sy kwekelinge. Hy sluit die lounge-deur. Dan gaan sit hy met ’n kannetjie bier.
Maar die ou vrou wil nou skielik ook weg.
“Waar wil jy heen, antie Mietjie?” hyg Johnnie. Hy voel skielik allenig en seer.
Die ou vrou skud net kop.
“Het jy nie tong nie, antie Mietjie? Waarheen in die bloedende son?” Johnnie sluk bier of hy woorde moet terugspoel.
“Dis te rof hier in die lokasie,” sê antie Mietjie. “Ek issie so grootgemaak nie, ek het kleintyd my gelerentheid gekry.”
Johnnie staan driftig op om oop te sluit, half bly ook om ontslae te wees. Aans maak sy gereeld paadjie hiernatoe. Johnnie kan sy gevoelenteite nie mooi kleinkry nie: die Sondag is altyd sy hartseerste dag. En soms wonder hy of alles nie net blymaak-stories is nie.
Onder tussen die fatsoenliker huise kom Mietjie die Eerwaarde teë, sy kyk stip anderpad. Die Eerwaarde se bruin gesig is nat van die sweet, die son steek hom deur sy swart manelpak. Hy vat ’n pampier rond, hoor Mietjie by ’n vrou wat in haar voordeur staan, om te laat teken teen die hotel in die lokasie. Want die Eerwaarde is ’n idealis, van dié vir wie dit erns is om sy eie mense te lei. By die begrafnisse huil hy oor die slagoffers van baklei en messteek en hy vra wat nog van dié ou volkie gaan worde. Soms vat hy ’n konstabel saam met hom om die kinders wat stokkies draai, uit die huise te gaan haal. Soms weier hy selfs om die vorms vir die oumenspensioene te teken, hy sê dit gaan net vir drank. In sy kantoor hou die Eerwaarde ’n latjie en ’n bruin kardoes met suiker aan. Wanneer die skoolhoof seuns vir tugtiging bring, laat die Eerwaarde eers broek afstroop – gee, ná die slae, ’n lepel suiker in die mond. Die Eerwaarde is moeg en mat ná twintig jaar se bediening; sy donkerbruin gesig het mettertyd iets bedroefs en aapagtigs bygekry.
“Hy’t nooit vir Fielies die lepel suiker in die mond gegee nie,” kla Mietjie teenoor die vrou wat in haar voordeur staan.
Dis by ou Gert Garing, leier van die kerkraad, waar daar vandag met die grootste gesag gepraat word.
“Attie Hardehand sê vanoggend by die kerk hulle het die kis toe weer maklik aanmekaar gekry – net die deksel was af en ’n syplank los. Olienhout se kind, nè! Ná al die jare …” Ou Gert, ná die tafelgebed.
“Het Pa toe gevra hoe dit gekom het?” vra die seun wat die boerdery oorgeneem het. Hy bly Sondae ná die diens met sy familie om saam te eet.
“Mens kan ook nie alte reguit vra nie,” bedink ou Gert, “lyk my die Lotriets is half verleë oor die ding. Attie Hardehand sê hy weet ook nie bra nie, dit was maar net ’n ongeluk. My opinie …” dink ou Gert verder, “is dat dit Kolie was wat kattekwaad aangevang het, hy’s daar bo gesien. Ou Jan,” sê hy, “is vir ’n wonder tjoepstil.”
Dit laat die seun dink. “Dominee se preek vanoggend, nè?” sê hy. Hy’t die ouderdom bereik waar spier in vet en ligsinnigheid in erns verander.
“Ja’k!” mompel ou Gert, doodbang vir vasvra. “Die dominee,” voeg hy dreigend by, “moet maar oppas vir mond verbrand. Maar wat ek wou sê …”
“Daardie van die trots,” volhard die seun, “mens kan nie help om te dink nie. Pa het mos nog vir ou Koos Nek geken?”
“Geken en nie geken nie,” val ou Gert met verligting in, “wie kan tog sê hy’t ou Koos Nek geken. Net van ’n afstand. Ek was natuurlik veel jonger, maar dis of ek hom nog voor my kan sien: korterig van postuur, hy’t mos altyd ekstra sole onder sy skoene laat spyker om langer te lyk. En so ’n houding, jy sou sweer hy’s ’n reus!”
“Die braaiboud word koud. Sny eers vir ons, Pa,” maan ou Kittie.