“Oor my.”
“Miskien; maar oor Oupa ook.”
“Is jy getik? Sý’s nie oor Oupa gepla nie.”
Helet breek eiers in ’n bak en kry die klitser. “Dis wat jy dink. Sy hou nog van Oupa, man, en sy’s bekommerd omdat hy die hartaanval gehad het. Sy wil dit net nie wys nie.”
“Nou hoe weet jy dit? Het jy so ’n rasende insig in haar siel?”
Helet word nie maklik kwaad nie. Sy sal eendag ’n goeie juffrou wees. Dis een rede hoekom Ouma van haar hou: Ouma wou self graag ’n juffrou gewees het, en toe was daar nooit geld dat sy kon gaan leer nie. “Ek weet nie van insig nie,” sê Helet, “ek wéét maar net. As sy dink niemand sien haar nie, pieker sy oor Oupa. Vanmiddag toe ek stilletjies ’n boek in ons kamer wou gaan haal het, kry ek haar wawyd wakker op my bed – en sy slaap altyd smiddae as jy nie fluit of iets nie.”
“Hoekom gaan sy dan nie na hom toe nie?”
Ongeduldig gryp sy die bak met eiers. “Nee, goeie genugtig, gooi minstens bietjie paprika by, en ek sal gaan pietersielie soek om bo-op te sit. Kom ons rooster sommer die brood ook en sny dit in driehoeke en klein vierkante.”
“Ouma sal dalk nie …”
“Te dinges met Ouma! Sy … sy’s nes daardie Kgatala, alewig op die oorlogspad en bo-op ander se tone! Hoekom gaan sy nie terug na Oupa toe en kry klaar nie? Hoekom moet sy ons hier kom rondorder net omdat sy nie meer kans sien om by Oupa te bly nie?”
“Sjuut, hartjie,” sê Ma by die deur. “Ouma het deur die jare uitgehou en verduur, maar iewers het elke mens ’n grens. Die ding dat Oupa geweier het om ’n goeie bedrag geld te aanvaar sodat sy bos omgeskep kan word in ’n woonwapark en voëltuin … dis so mooi geleë …”
“Dis sý bos wat hy nog by sy oupa en sy ma geërf het!” sê Philla heftig. “Hoe kon hy dit loop verruil vir geld?”
“Die geld sou hulle in staat gestel het om ’n kommerlose oudag te hê, iets waarop Ouma gevoel het dat sy geregtig is.”
“Geld vir daardie bos!”
“Of anders kon hy ordentlik onderhandel het met die stadsraad. Om daar agter die bome te skuil met ’n haelgeweer, almal met dood en verwoesting te dreig …”
“Dis sý bos, Mamma! En die bome daarin is geplant nog voordat daar ’n dorp was. Die bos was éérste, geen simpele stadsraad het die reg om dit te probeer onteien nie!”
“Dae met die geweer op die loer asof die stadsraadslede boewe is.” Ma haal ’n pan uit en skakel die ketel aan. “Jy is ook darem al bietjie te groot om so blindelings te glo dat alles wat jou oupa doen, goed en reg is, Philla. Hy’s baie beslis geen heilige nie.”
“Ek weet hy is nie. Maar hy’s die boomste mens wat ek ken! Miskien voel ek soos ek voel oor hom omdat hy my help grootmaak het toe ek so stuitig was om net ’n jaar na Helet gebore te word.” Dadelik is sy spyt. Dis wel jammer dat sy so onbeplan aangekom het, en dit terwyl Ma alles altyd so sorgvuldig probeer reël, maar dis mos darem nie Ma se skuld nie. ’n Ontydige baba gebeur net, dis al. “’Skuus, Ma.”
“Maak klaar dat ons eet,” sê Ma net. “Het iemand gaan brood koop?”
Nou in die najaar word dit vroeër donker. Terwyl sy na die kafee by die winkelsentrum draf, kyk Philla na die bome wat begin verkleur. Die lus om ’n boom te teken, kom sit in haar vingers en dryf haar voete haastiger oor die sypaadjie. Toe sy terug is, help sy vinnig brood rooster en eet tussenin ’n sny of twee, gaps ’n lepelvol eier en laat vat kamer toe.
“Philla!”
Sy teken. Verder oos, in die nuwe voorstad, is baie doringbome. Sy onthou veral een wat ver vooroor gebuig staan, asof hy nuuskierig is oor elke motor wat onder hom verbysnor. Ver weg hoor sy hoe Helet vir Ouma in die gang voorkeer en oorreed om etenstafel toe te gaan en Philla vereers te los; ’n keer roep Ma taamlik dringend, maar later word dit stil. Toe sy klaar geteken het, haal sy die sif weg voor die venster en klouter buitentoe: sy moet weer daardie doringboom en sy makkers gaan groet. Helet sal wel sorg dat die ander nie uitvind sy’s weg nie.
Dis ’n uur se draf na die nuwe voorstad, maar sy word nie moeg nie. Toe sy oplaas tussen die onbeboude erwe kom, loop Philla stadiger om na die knoetsige silhoeëtte te kyk. Só ’n tekening moet sy ook maak – net vorms, die glimp van stamme, donker takke teen ’n ligter lug. Sy loop oor ’n erf wat nog kant en wal vol bome staan en gly oor die klippe. Soveel klippe! O, as hulle maar hier kon woon waar alles nog wild is; as sy haar eie kamer kon hê! Hier sal dit ’n klein bietjie soos Oupa se bos voel, die bos wat hy tog móés verdedig het teen mense wat dit vir eie gewin wil mak maak …
En nou is Oupa siek.
Ná ’n ruk maak sy haar traag los van die klippe en begin terugdraf. Hier staan reeds ’n hele blok woonstelle; daar anderkant bou hulle ’n skool. Mense is snaakse goed: wil ewig saamhok of ander dwing om saam te hok. Naby die pad wat na hulle voorstad deurloop, kry sy ’n dronk man op die sypaadjie.
“Giep.” Sy gaan sit langs hom. “Gaan jy nie huis toe nie?”
Hy kyk lank na haar voordat hy blykbaar onthou dat dit die meisiekind is wat partymaal met hom gesels. “Moenie my slaan nie,” sê hy soebatterig.
“Aag. Ek het jou net één keer ’n hou gegee.” Hy wou sy arm om haar sit, toe word sy vies en dop hom om met ’n karatehou. Van toe af is hy mak. “Jy’t weer vir Afrika gesuip.”
“Is nie getrek nie; net lekker. Lekker!” skree hy skielik. “Dink jy miskien ek kan dit help as ek voggies nodig het, hè? Dis nou maar soos ek is, sien: lief vir die lekker. Soos ek is, ja.”
“Is mens maar soos jy is?” vra sy ingedagte. “Of word jy soos jy is oor jy wíl wees soos jy is?”
Giep probeer lank om dit uit te sorteer. “Is maar,” sê hy eindelik vaag. “Is soos jy is soos jy is.”
Hulle bly daar sit totdat die maan opkom. “Het nie meer geld nie,” sê Giep treurig en sukkel orent. “Moet seker maar huis toe. Op die stoep slaap as die vrou nie wil oopsluit nie. Jy ook?”
“Ek is mos nie getrek nie; ek kan deur ’n venster klim.”
Op die deurlooppad is die verkeer druk, maar toe sy in ’n woonbuurt afgedraai het, kom daar net nou en dan ’n motor verby. Een hou stil en ry agteruit toe daar nie ander motors aankom nie. ’n Vrou roep: “Haai! Wat soek ’n meisietjie soos jy dié tyd van die nag buite?”
Daar was al vantevore moeilikheid as mense met wakker gewetes haar in die aand teëkom. Sy probeer dus nie verduidelik nie, maar nael ’n vreemde erf in en hurk agter ’n bos. ’n Motordeur klap; die vrou kom op ergerlike hoëhakskoene nader. Nou moet sy oor die heining klouter tot in die volgende erf, dan oor ’n draad na nog ’n huis en ’n kleinerige dwarsstraat. Sy moet haar roer. Netnou kom die polisie.
“Waarheen so haastig, kinta?”
Dis ’n ouerige tannie wat laataand met ’n hele tros kwaai honde gaan stap. Philla het haar al meermale teëgekom; sy streel oor die honde en hulle herken haar blykbaar ook en hou gou op met knor. “Hallo,” groet sy. “Dis lekker buite.”
“Daar kom ’n groot weemoed oor die wêreld in die herfs,” sê die tannie sugtend. “Kom hier, Hektor! Brandaan!”
“Hoekom is mense bang vir die donker?” vra Philla skielik. “Jy ook – sonder jou honde.”
“Gewoonte. Was jý nooit bang nie? Toe jy klein was?”
“Hoekom?”
“Ek weet nie. Mense is maar so.”
“My oupa het my snags wakker gemaak as ek by hom bly, dan vat hy my uit en wys vir my die sterre. Van toe af loop ek graag snags buite rond.”
“Dit