Die volgende dag het my ma besluit dit is tyd om afskeid te neem. Dit was vir my asof my wêreld ineenstort. My ma het geweet my pa se liggaam sou eers uit die water opkom as hy ontbind het en sy wou nie hê ons moet dan daar wees nie.
Oom Riaan het besluit om ’n diens te hou waar my pa gegly het. Ek wou nie gaan nie, want die klippe was seepglad. My ma het vir oom Riaan gesê dat daar ’n probleem is en na my gewys. Hy het toe ’n ruk met my gesels en gesê dit is nou regtig tyd om te groet. Hy het my hand gevat en ek en hy het gestap tot daar waar my pa gegly het.
Die diens was nogal mooi, al het die waterval vreeslik geraas. Ons was almal ontsettend hartseer. Ek het heeltyd gehuil. Die ander ook. Ná die diens het ek, my ma en sussies alleen agtergebly en nog ’n rukkie daar gesit om my pa te groet.
Ons het briefies vir hom afgegooi en bo die gedruis van die waterval na hom probeer roep. Maar die waterval het ons stemme stilgemaak.
Toe ons die volgende dag terugry, het ek nog nie vrede in my hart gehad nie. Dit was nog vir my so onwerklik om te dink dat my pa nie weer gaan terugkom nie. En ek was net negentien jaar oud. Oom Riaan het ons huis toe gevat en tannie Mariette Klopper het agter ons aan gery.
Terwyl ons gery het, het my ma ’n gedenkdiens begin reël. Ek en my sussies het net gehuil.
Daar was vreeslik baie mense by die diens. Die kerk was stampvol. Ek het net gewens dat die nare dag verbygaan. Ons huis was heeltyd vol mense. Ek was so bly dat my ma niemand by ons laat slaap het nie. Saans, nadat die mense weg is, was ons gesinnetjie bietjie bymekaar. Die baie mense het nie gou opgehou nie. Tannie Mariette Klopper het ons heeltyd met alles kom help.
Drie weke later het Suzette aan ’n redenaarskompetisie in Bethlehem gaan deelneem. My ma is saam soontoe. Daardie oggend vroeg het die polisie van Augrabies haar gebel en gesê dat my pa se liggaam in die water dryf. Iemand sal gestuur moet word om hom uit te ken nadat hy uitgehaal is.
Sy het besluit om nie vir Suzette te sê nie, en hulle het nie die karradio aangeskakel nie. Hulle het saam met vriende, oom Ryk Neethling en tannie San-Marie, gery. Mense het heeltyd vir my ma gebel en boodskappe gestuur en sy moes dit so beantwoord dat Zettie niks agterkom nie.
Zettie het die Vrystaat-kompetisie gewen. Eers op pad terug Bloemfontein toe het my ma vir haar vertel dat my pa se liggaam gevind is. My ma het oom Edrich Krantz, ’n dokter en my pa se baie goeie vriend, gevra om saam met haar Kimberley toe te gaan om my pa te gaan uitken.
Sy het ná die tyd nie veel oor daardie dag gepraat nie.
Die groot diens was toe gelukkig klaar verby. My ma het oom Riaan gevra om net ’n klein diens by die graf te hou, sonder baie mense. Sy het ook gereël dat ses van my pa se beste vriende die kis dra. En sy het gereël dat heliumballonne losgelaat word terwyl die kis in die graf neerdaal. Ons moes ook self ballonne in die lug opstuur, en my pa so laat gaan.
Almal het dit gedoen, behalwe ek. Ek wou my liefste en enigste pa nie laat gaan nie. Ek het my ballon huis toe gebring. Daardie aand kon ek nie slaap nie. Later het ek keer op keer gedroom dat my pa terugkom. As ek dan soggens wakker word, was dit vir my van voor af bitter swaar.
In ’n stadium het mnr Ben Janecke, die sielkundige van Martie du Plessis, na my toe gekom. Hy het met my kom gesels en vir my gesê dat my pa binne-in my is. Hy het ’n stoel voor my neergesit. Ek moes my verbeel dat dit my pa is en dan alles wat ek vir my pa wou sê, vir die stoel “vertel”. Toe ons geselsie verby is, het ek die lewe weer in die oë gekyk, al was dit hoe moeilik.
’n Lang, hartseer storie
Partykeer vra mense vir my wie daaraan gedink het om my kollege toe te stuur om ’n kwalifikasie te kry. Dit is mos nie die soort ding wat mense vir iemand met Downsindroom voorstel nie.
Dit is ’n lang storie, en ’n baie hartseer storie, wat reg uitgewerk het.
Een middag toe ek nog op skool was – ek kan glad nie onthou hoe oud ek was nie – het ek ’n kleuterskool, Smiley Kids, oorkant my ouma se huisie in Serenitas-aftreeoord raakgesien. Die kinders het gespeel en geskree en gelag. Net daar het ek het besluit dat ek eendag daar sal wil werk.
Ek het later vir my ma van dié droom vertel. Sy probeer altyd my drome waar maak. Daarom het sy byvoorbeeld gesorg dat ons in Egipte met ’n lugballon oor die Vallei van die Konings ry! My ma en sussies was deel van daardie droom wat verwesenlik is.
Die droom om met klein kindertjies te werk, het nooit weggegaan nie. Net voordat ek klaar was met skool, het my ma vir Nella van Heerden, Smiley Kids se skoolhoof, gevra of ek hulle dalk in die middae en vakansies kan kom help.
Ek het toe ’n hele rukkie daar gewerk, en ek het die kinders vreeslik geniet. Ná ek graad 10 by Martie du Plessis geslaag het, het ek die einde van die jaar voldag gaan help. Toe het ek iets gehad om soggens voor op te staan.
Maar toe gebeur daar iets wat my hele lewe verander het. Een oggend, terwyl ek begin aantrek om werk toe te gaan, het my ma gesê die skool het gebel. Ek is nie meer welkom daar nie. ’n Ouer het gekla dat ek haar kind met my waterbottel op die kop geslaan het. Dit was sommer speel-speel, en die waterbottel was van plastiek. Die kind het gelag, en eintlik het niks gebeur nie.
Ek het geweet die ouer het eintlik gekla oor hoe ek lyk en is. Ek het soos ’n aap gevoel. My pa was vreeslik hartseer omdat iemand so iets aan sy skrefiesoognooi kon doen. Daardie oggend het hy saam met my gehuil. My ma was spierwit en het gesê ek moet saam met haar na haar werk toe gaan. Sy het my belowe dat sy ’n plan sal maak om my te help.
Dit was by haar werk ook ’n hartseerdag want dit was dieselfde dag wat die onderwyskollege ná meer as honderd jaar gesluit is. My ma en haar kollegas het gehuil, sommer ook omdat ek ook my werk verloor het.
Toe daai ouer oor my gekla het, het ek gevoel dat niemand buite my gesin meer vir my omgee nie. En ek het besef dat daar mense is wat nie van my hou nie, net omdat ek anders as hulle lyk.
Die middag het tannie Nella gebel en gesê dat sy met die personeel en ouers vergader het en dat hulle besluit het die ouer kan haar kind uit die skool haal as sy wil, maar hulle sal my nie laat gaan nie.
My ma het dit vreeslik waardeer, en selfs gehuil omdat hulle so gaaf was, maar sy het gesê sy wil dit nie aan die skool doen nie, en dat sy dink ek moet êrens gaan leer hoe om in ’n kleuterskool te help. Sy het gemeen as ek die regte kennis het, sal mense nie so maklik lelik wees met my nie. Ek het ook vir haar gesê ek wil graag gaan studeer om ’n kleuterskool-assistent te wees.
Toe het my ma vir juffrou Adri Swanepoel van Motheo Kollege gebel. Sy was die departementshoof van hulle Educare-program. My ma het gesê dat ek my graad 10 voltooi het en juffrou Adri het ingestem om my ’n kans te gee by die kollege.
Ek was die enigste mens soos ek daar, tussen baie studente van baie kultuurgroepe, maar ek was gewoond daaraan om anders as die ander kinders om my te lyk.
Die Engelse klasse was moeilik, maar ek het vasgebyt, want ek wou my droom waar maak. Ek het as ’n N2-student begin. Met baie harde werk en baie gebed het ek my matriek, wat ’n N3-kursus is, voltooi en toe het ek die Educare-kursus tot by N6 gevolg. Ek moes doen wat al die studente doen en niemand kon my help nie, want die vraestelle is nie by die kollege opgestel of gemerk nie.
Toe my pa aan die einde van my eerste jaar by die kollege oorlede is, het ek nie een van my vakke deurgekom nie. Dit was vir my baie sleg en dit het gevoel of ek nooit weer sou kon regkom nie. My ma het toe vir Heloise Pretorius, wat onderwys geswot het, gevra om my so twee keer per week vir ’n uur in die middae help. Ná my pa se dood het my ma nie tyd gehad om my te help nie, want sy het heeldag gewerk en my sussies het haar ook nodig gehad.
Al my aantekeninge en dosente was Engels, maar ek het goeie vriendinne op kollege gemaak en een van hulle, Liezel Reyneke, se ma het ons aantekeninge in Afrikaans vertaal. Toe was ek in my element. Dit het my baie gehelp om die werk