“Ek kan nie dink nie, Natani.”
“Hy trap hom mors-morsdood. En toe vee hy sy skoen se sool aan die gras af. Toe staan daar op die bordjie Ek was ’n reus.”
Ilan druk sy vuis teen sy mond en kyk vinnig weg, maar hy kry gou sy emosies onder beheer. “Hoekom het dit jou aan my storie laat dink, Natani?”
“Daardie slegte Hilter …”
“Hitler!” skree Yhoshi byna.
Marc maak ’n vinnige handgebaar in sy rigting en die kind sug en vou sy arms vererg oor sy bors.
“Daardie man het mos die Jode ook kleiner gemaak. Want hulle kon toe mos niks meer doen nie. Jy het mos so van jou abba gesê.”
“Jy is heeltemal reg, Natani. Yeled chacham.”
“Maar hoekom het julle dan nie kampe toe gegaan soos ál die ander nie?” vra Yhoshi duidelik gefrustreerd oor die lang verhaal wat tussenin gekom het.
“My pa se broer, David, wat ’n advokaat in New York was, het teen daardie tyd soveel berge versit, soveel onderhoude gevoer, soveel invloedryke mense benader, soveel geld onder die tafel aangegee, dat die Bryer-familie visums gekry het om ’n boot na Amerika te haal. Ons kon gaan, al was dit nou ook met elk net een koffer op elkeen se naam.”
“Dit was soos die reus,” sê Natan sag.
“So was dit, Natani.”
Die vuur het byna uitgebrand en Marc moet opstaan om dit weer te stook.
“Ek moet huiswaarts keer,” sê Ilan, “ek het veels te veel gepraat en dit op Shabbat wanneer ons eintlik geseënd bymekaar wil wees.”
“Dit was nogtans goed om dit alles te hoor.”
“Kom kyk hoe lyk dit buite, Abba!” roep Natan.
Hulle gaan ál vier voor die vensterraam staan. Dit sneeu steeds hewig. Niks is meer herkenbaar nie, behalwe die bome en die Hurvah-sinagoge. Nêrens beweeg daar meer ’n sterfling nie. Die pêrelgrys lug het byna pers geword.
“Ons gaan nog lank sonder krag wees,” laat Yhoshi somber hoor, “en ’n mens kan nie eens na buite gaan nie.”
“Dis goed dat jy net oor die stoep hoef te loop, adon Ilan,” sê Natan.
Ilan streel sy krulkop. “Ek moet nogtans mooi loop sodat ek nie gly nie.” Hy kyk na Marc en glimlag skeef, “want ’n Jood kan maklik val.”
Hoofstuk 5
Jerusalem
14 tot 16 Desember 2013
Teen die einde van Shabbat sneeu dit nog onverpoosd. Dis al die derde dag. In sommige dele van die land begin dit rampafmetings aanneem. Duisende huishoudings is steeds sonder elektrisiteit. Ook in die Ou Stad is die kragtoevoer nog nie herstel nie. Op die landlyne en selfone is daar nog steeds net noodoproepe beskikbaar. Mense sit letterlik in hul huise vasgekeer.
Marc se dennebolkis is so te sê leeg. Hy is bekommerd oor die effek van die bitter koue op Natan, wat ’n hoes ontwikkel het. Hy hou hom so warm moontlik met ’n donsduvet en warmwatersak waarvoor hy op die gasstofie water kook. Hy weet egter ook nie hoe lank die gas nog gaan hou nie. Hy verwyt hom omdat hy die groot gasverwarmer nie aan die begin van die winter weer laat volmaak het nie. Toe het hulle die vuur nog intens geniet en nooit só ’n storm verwag nie.
Hy skakel sy batterygedrewe radio’tjie net af en toe aan om nuus uit die buitewêreld te hoor. Hy verneem die militêre padskrapers het die hoofpaaie na Jerusalem weer oopgestoot. Die volgende generasie bevelvoerders van die Infanteriekorps is steeds in Jerusalem. Hulle is helde van die storm. Oral is hulle hard besig om sneeu met grawe uit die strate weg te ruim en bome te snoei wat onder swaar lae sneeu gebreek het. Hulle deel ook warm kos, asook komberse en gas vir stowe en verwarmers aan bejaardes en kinders uit.
Kort voor dit tyd word vir Havdalah kom twee soldate van die Givati-brigade ook by hul woonstelblok om. Marc-hulle ontvang ’n 9kg-gasbottel, ’n paar batterye en vars brood. Hulle beloof ook om binne die volgende uur hoesmedisyne vir Natan in die hande te kry.
Nog nooit was die geur van warm vars brood vir die seuns so wonderlik soos vanaand nie. Marc kan die leë gasbottel in die verwarmer verruil vir die vol een. Hy steek dit aan net toe hy die laaste paar dennebolle in die kaggel gooi. Hy kan vir hom en die kinders sop uit pakkies op die gasstofie warm maak. Saam met die brood word dit ’n koningsmaal.
Toe is dit tyd vir Havdalah. Nie dat daar teen die wit hemel buite enigsins drie sterre bespeur kan word nie, maar oor die radio is die tyd afgekondig wat die rabbi’s aangedui het. Soos gewoonlik kom die gesinslede, nou net drie, om die eetkamertafel bymekaar. Marc het die gevlegte Havdalah-kers en die dosie met b’samim al reggesit. Hy het die silwerbokaal tot oorlopens toe met wyn gevul. Toe die tyd aanbreek, spreek hy die seëngebed daaroor uit:
“Kyk, Adonai is my redding. Ek sal vertrou en nie vrees nie, want Adonai is my sterkte en my lied, en hy het my verlossing geword! Met vreugde sal ons drink van ons Verlosser se waters van heil. U hand van seën is oor ons, u volk. Adonai Tzva’ot is met ons, die God van Ya’akov is ons veilige vesting. Vir sy volk het Hy lig en vreugde gegee, blydskap en eer; mag dit so vir ons wees. Ek sal die beker van verlossing lig en die Naam van Adonai aanroep.”
Hy lig die beker omhoog en drink daarvan. “Geseënd is U, Adonai Eloheinu, Melech ha’Olam, Skepper van die vrug van die wynstok.”
Hy spreek die seëngebede uit oor die b’samim en oor die Havdalah-kers, wat Yhoshi aangesteek het. Toe sê hulle ál drie saam op:
“Geseënd is U, Adonai Eloheinu, Melech ha’Olam, wat skeiding maak tussen dit wat heilig en wat wêrelds is, tussen lig en duisternis, tussen Israel en die ander nasies, tussen die sewende dag en die ses werksdae. Geseënd is U, Adonai, wat skeiding gemaak het tussen wat heilig is en wat wêrelds is.”
Marc slaan sy arms om sy twee seuns en trek hulle styf teen hom aan. En toe bid hy: “Adonai, Skepper van die hemel en die aarde en van elke lewende wese, ons vra B’Shem Yeshua dat U wat haar liefhet, nou vir Imma sal huis toe bring en dat U haar volkome sal laat gesond word. Want ons het haar ook baie lief en verlang na haar.”
Teen dié tyd is Natan in trane en dit kos sagte woorde om hom weer getroos te kry.
“Gaan dit dan nooit ophou met sneeu nie, Abba?” snik hy. “Dan kan Imma mos nie huis toe kom nie?”
“Dit sal ophou, Natani, jy sal sien. En dan sal ons haar gaan haal.”
Sondagoggend, die vierde dag van die storm, begin dit inderdaad geleidelik opklaar. ’n Flou sonnetjie kom te voorskyn, maar die temperatuur in Jerusalem huiwer steeds behoorlik onder vriespunt. Die Israeliese weerburo kondig aan die uiterste temperature wat deur die sneeustorm veroorsaak is, sal na verwagting tot die Woensdag voortduur. Daar sal dus geen klasse in die skole of ander opvoedkundige instellings op Maandag en tot verdere kennisgewing wees nie. Vir eers word daar hoofsaaklik noodvoertuie op die paaie toegelaat. Ook in die stad is die meeste paaie nog afgesluit weens opgehoopte sneeu. Na die noorde toe is daar groot vloedskade en nóg word verwag wanneer die sneeu begin smelt. Die minister van landbou reken op stormskade van miljoene shekel.
Die goeie nuus is dat Yam Kinneret met meer as 10 sentimeter gestyg het en dat selfoonontvangs in Jerusalem vroeg Sondagoggend herstel is. Marc is selfs in staat om ’n paar woorde met Rivkah te praat. Sy klink taamlik mismoedig en ervaar steeds baie pyn. Ook verduidelik sy dat daar nog geen moontlikheid sal wees om haar al te kom besoek nie. Opgehoopte sneeu maak dit selfs vir die noodvoertuie moeilik om van en na die hospitaal wat so hoog geleë is, te beweeg. Hy laat haar voorlopig nie praat met die kinders, wat gelukkig nog slaap nie, uit vrees dat Natan kan begin huil en haar verder ontstel.
Vir die eerste keer kan hy ook met Chaim en Hadassah kontak maak. Hulle sit net soos hy en die kinders in hul woonstel vasgekeer.
Dit