Ontsnap!. Albert Blake

na Kuilsrivier geneem. Voor hul afskeid het hulle £5 aan hom oorhandig. Van daar het ander helpers hom na Stellenbosch vervoer. Op pad het hulle polisiemanne teëgekom wat na die krygsgevangenes gesoek het, maar hy het daarin geslaag om hulle te flous.

      Om minder verdag voor te kom, het hy in Stellenbosch ’n eersteklas-treinkaartjie na Worcester gekoop. Dit was moontlik sy redding, want ’n Britse sersant wat voorheen by die krygsgevangekamp by Simonstad diens gedoen het, was op die trein. Hy het by die kompartement ingeloer waar Robertson besig was om ’n koerant te lees, maar aanbeweeg omdat hy waarskynlik nie ’n ontsnapte krygsgevangene in ’n eersteklaswa verwag het nie.

      In Worcester het vriende hom as’t ware op die hande gedra en mildelik skenkings gemaak totdat hy £90 bymekaar gehad het. Hy noem hy sou £600 kon kry as hy daarvoor gevra het. Daarna het hy in ’n oostelike rigting beweeg totdat hy Mosselbaai bereik het. Daar het hy ’n minder simpatieke ontvangs van ’n kontak gehad wat hom so gou moontlik van sy plaas af wou kry. Daar was nog ’n noue ontkoming toe ’n polisieman by ’n ander plaas opdaag waar hy geskuil het en die eienaar oor die onbekende man uitvra. Robertson vertel hoe groot hy geskrik het toe die polisieman in die deur verskyn, maar hy het gelukkig onthou om net Engels te praat. Die boer kon die polisieman ook oortuig Robertson is ’n veespekulant.

      Ten spyte van die moontlike gevaar het Robertson besluit om ’n dans by te woon. Die aanloklikheid van so ’n joligheid moes seker te groot gewees het. By die dans het dit vir hom gevoel of almal hom aanstaar. Toe ’n jong dame hom meedeel dat sy simpatie met hom en die Boeresaak het, het hy besef hy moet dadelik padgee. Daarna het hy tussen die Karoodorpies rondgeswerf om uit Britse hande te bly.

      In Steynsburg is hy amper vasgetrek toe hy ’n vriend meedeel dat hy ’n ontsnapte krygsgevangene is. Dié het hom aan die Britte gaan rapporteer. ’n Goedgesinde het egter daarvan te hore gekom en ’n uur lank verbete te perd gejaag na waar Robertson was om hom te waarsku. Hy kon toe betyds padgee.

      In Cradock besluit Robertson om weer ’n kans te waag deur aansoek te doen om per trein na Kimberley te reis. Daarvoor moes hy toestemming by die magistraat en die Britse bevelvoerder kry. Hy doen hom voor as ’n Britse onderdaan en vlugteling uit Newcastle in Natal en kry toestemming om per trein te reis. Robertson meen hy was gelukkig dat die offisier ietwat onverskillig op grond van die magistraat se toestemming ook sy toestemming verleen het. In Kimberley het hy ’n tyd lank vertoef, waar hy amper ook in die moeilikheid beland toe iemand hom herken.

      Hy glip uit die dorp, beweeg te voet deur die Vrystaat en sluit uiteindelik weer by ’n kommando aan. Die geluk was egter nie aan sy kant nie en hy het siek geword. Hy is vir behandeling na Pretoria gestuur. Ná al sy wedervaringe sou sy siekte hom uiteindelik weer in die Britse magte se hande laat val toe toe lord Roberts die stad in Junie 1900 ingeneem het.

      Nadat hy herstel het, is Robertson as krygsgevangene na die Groenpunt-kamp gestuur waar hy op 19 Junie 1900 aankom. Van daar is hy met die SS Orient na Ceylon en hy is vir die duur van die oorlog in die Diyatalawa-kamp aangehou.22 Robertson het in later jare tot die politiek toegetree en tydens genl. J.B.M. Hertzog se bewind volksraadslid van Witbank geword.23

      Daar kon nie met sekerheid vasgestel word wie die ander burgers was wat suksesvol ontsnap het nie. Op die amptelike Britse lyste met die name van burgers wat ontsnap het, is sekere name later doodgetrek. Dit wek die indruk dat hulle later weer gevange geneem is.24 Die name van Brink, Bosman en Maritz verskyn ook nie op die amptelike Britse lyste van krygsgevangenes wat op 6 April 1900 ontsnap het nie. Die burgers wat suksesvol ontsnap het wie se name nie geverifieer kon word nie, het moontlik per skip na Lourenço Marques gereis voordat hulle by hul kommando’s aangesluit het.

      Die ontsnapping van soveel krygsgevangenes op 6 April 1900 uit South Camp was ’n verleentheid vir die Britse owerhede. Dit was nie net die grootste nie, maar ook die suksesvolste ontsnappingspoging vanuit ’n krygsgevangekamp tydens die oorlog. Dit het ook ’n opskudding onder die Britsgesinde bevolking in die Kaap veroorsaak en The Cape Times en The Cape Argus het die geleentheid gebruik om die deportasie van krygsgevangenes na die oorsese kampe te propageer. Die krygsgevangenes is daarna in groot groepe na die oorsese kampe gestuur.

      Phillip Cronjé se skietdood in die Groenpunt-kamp word vermeld in hierdie berig in die Evening Post wat op 4 Mei 1900 verskyn het.