Ek onthou hoe ons, toe ons so net-net begin raak het aan tienerwees, ook vorentoe geroep is om te kom getuig. Jy begin huil sommer al direk ná jou groet oor die goedheid van die Here, maar dis eintlik omdat jy so verskriklik op jou senuwees is om voor al die mense te praat. Boonop raak jy halsoorkop verlief op die wedergebore jong man wat die pastoor se Bybel dra. En wanneer die pastoor se vrou vir jou vra om met iets te kom help, wil jy jou morsdood skaam. Tydens die erediens op Sondae onderstreep jy getrou die versies in jou Bybel. Die Here weet en sien alles; so ook die pastoor.
Die Here en die pastoor het immers ’n pact. Hulle vertel vir mekaar goed. Ek het mos gehoor hoe hy profeteer vir suster Sus en broer So wat hulle rokery moet laat staan. Die hele week bid jy jou as af sodat die Here tog nie volgende Sondag voor al die mense jou sondes aan die pastoor moet openbaar nie.
Een van die lekkerste dinge van die tentbediening vir my was die lang ritte tot by die volgende dorp waar die tent ’n week of drie opgeslaan is. My ma vertel hoe een van my ooms ook alewig en oral met my rondgery het toe ek nog ’n baba was. Vandag is ek steeds baie lief vir ry. Soms doen ek dit om myself te kalmeer wanneer ek angstig of bekommerd is; ander kere sommer net wanneer ek lus is om te ontspan. Om te ry is in my DNA ingeskrywe en ek doen dit sommer met my oë toe.
Ontspan, Sanna, ontspan! Ek bedoel dit nie letterlik nie.
Die kerk is waar ek my eerste stories moes vertel, deur my getuienis. Dis ook waar ek die eerste keer op ’n verhoog moes praat, en waar ek vir die eerste keer vir en voor ander mense gesing het.
In die kerk het ek besef ’n mens kan liedjies skryf. Dit was supercool, want mense het soms hulle eie gospelliedjies gesing. Tyd vir skaam of bang wees was daar nie, want met opelugdienste het die kerk die woonbuurte skaamteloos ingevaar! Tyd vir vol fiemies wees was daar nog minder …
As deel van ons werk in die tentbediening het ek en my ouers in ’n stadium in Worcester se Driebruggies-plakkerskamp vir die grootmense en kinders dienste gehou. Ek was toe seker so tussen 8 en 11 jaar oud. Elektrisiteit was daar nie, net die Lig in ons. Daar was geestelike en liggaamlike nood en hongerte. God se voorsiening en ons dankbaarheid. Koue, reënnat winters en die warm gasvryheid en liefde van die Driebruggies-mense. Ons kitaar, ons Bybels en ons God.
“Dis die bloed wat my verlos het toe ek diep in die sonde was,” het ek saam met hulle gesing. Eers jare later het ek regtig verstaan wat dit presies beteken en hoe nodig ék dit het. Daardie tyd het ek nog net geweet dié koortjie kan so lekker koordans.
* * *
In my tienerjare in Worcester het ek vir die heel eerste keer bewus geword van die draad, die tekstuur, van my hare. Dis ook daar dat ek die eerste keer my hare probeer ontspan of relax het. Ek wou dit doen, want die res van die meisies by die skool het gepraat oor hoe hulle hul hare relax.
Daar was nie regtig fout met my hare om mee te begin nie. Die uiteinde was dan ook dat dit meer stokstyf gestaan het as wat dit grasieus gehang het.
Ek het gou agtergekom al wat ek eintlik nodig het, is ’n swirlkous. Om, in die woorde van ’n familielid, die ergste “bruin” daarin te tem.
Dis toe dat ek besef die Indiërhare uit my oupa se bloedlyn gemeng met die wit hare uit my ouma se bloedlyn het nogal ’n orraait kombinasie met en van die Clora-hare gemaak. Later vra ek my oupa so terloops weer oor sy herkoms uit.
“Van my mense was ook Maasbiekers,” vertel hy my. Nóg hy nóg ek het ’n clue gehad wat ’n Maasbieker is. Dit dan daar gelaat.
Feit is, my hare is my eie. En nes ek, is dit gemeng.
Vandaar die swirlkous.
In die verlede was die swirlkous sommer ’n stuk van ’n ou gebruikte sykous wat bruin vroue saans op hulle koppe gesit het. Eintlik om die hare gedraai het, om meer akkuraat te wees. Om en om geswirl. Deesdae gaan koop ons soms ’n nuwe kous bloot om dit vir ’n swirlkous stukkend te knip. “Sarah, jy moet ophou met die swirlkous loop slaap. Dis nie sexy nie,” hoor ons soms die getroude vroue vir mekaar sê.
Die swirlkous is nie sexy nie. Of suksesvol nie, veronderstel ek.
Wanneer ’n mens aan swirlkouse dink, is die eerste ding wat in jou kop opkom nou nie juis ’n suksesvolle besigheidsvrou, polisievrou, joernalis, onderwyseres of regter nie. Dit word nie eintlik met sukses geassosieer nie.
Vandat ek die wonder van die swirlkous ontdek het, is ons egter weinig saans van mekaar geskei. Toe ek nog ’n omroeper by RSG was, het ek een Saterdagoggend vir die luisteraars gevra wat die twee items is waarsonder hulle nie sal kan reis nie. Baie het lekker gelag toe ek oor die lug sê ek gaan nêrens sonder my swirlkous nie. Nee, niggie, kyk, ek weet van beter!
My hare sal nou wel nie die volgende oggend soos ’n voëlverskrikker s’n lyk as ek daarsonder gaan slaap nie, maar ek sal dit beslis weer moet reg zoesh voor ek by die deur uit stap. En soms is dit net te veel werk!
“Jy moet nou regtig dié swirlkousgedagtes van jou los. Ons is nou op ’n vlak waar ons darem alternatiewe kan bekostig,” het ’n oudkollega eendag vir my gesê.
Is die swirlkous dat net vir mense op ’n sekere vlak bedoel? Stereotipering op sy beste. Die boksies darem waarin ander ons plaas en waarin ons ander plaas.
Vir sommige gaan dit oor die feit dat jy ’n swirlkous dra; vir ander gaan dit oor die soort motor waarmee jy ry, die buurt waar jy bly, die taal wat jy praat of hóé jy dié taal praat.
Soms gebruik ons egter die boksies waarin ander ons sit om weg te kruip. As dít is hoe ander my sien, is dit seker hoe ek regtig is, dink ons. Erger nog, dan is dit seker hoe ek bedoel is om te wees. Een, twee, drie, word boksies gerieflike wegkruipplekke, verskonings vir luiheid en vestings van vrees. Voor ons ons kom kry, vanuit die gemaksone van ons klein boksie, steek ander s’n ons dwars in die krop.
* * *
Ek het skool ná graad 8 gelos om matriek deur die pos te doen. Graad 9, 10 en 11 sommer heeltemal geskip. Ek was vas oortuig ek kon dit doen, en ek het. Baie mense het my egter toe, op grond van hulle persepsies, in ’n boksie gesit. Die meisie met die potensiaal wat haar toekoms so weggooi. Selfs ’n paar onderwysers het my heftig gekritiseer.
Die storie het my ore bereik dat ek kwansuis swanger is en dís hoekom ek die skool gelos het. ’n Jaar of twee later het ek en my laatlam-boetie in die dorp rondgeloop. Hy is twaalf jaar jonger as ek. My ma het hom spesiaal van die Here afgebid en sy het so ’n mooi getuienis van hoe die Here hom én sy naam vir haar gegee het en als.
’n Laerskoolvriend het hardop laat hoor: “Jenna-Leigh, jou kind is darem nou groot!” Ek het probeer verduidelik en is voor almal uitgejou. “Die hele wêreld weet, so vir wat hou jy jou so lekker?” Ek was toe nog jonk en, anders as vandag, so onseker van myself. Ek het seergemaak en verneder gevoel. Die opinies van mense het toe nog vir my meer saak gemaak as die opinie van God.
So dink ons ons ken die stories agter mense se spreekwoordelike swirlkouse. Dít wat hulle in ons oë kleiner en nietiger, meer onnosel en minder geskik, as ons en ander mense maak. Wurmpie-like, soos iemand wat ek ken, sou sê. Die dinge wat hulle uitsluit uit ons kringe en wat maak dat hulle tog nie ons beroep, ons buurt, ons velkleur, ons uitspraak, ons tyd, ons respek, ons vlak van lewe of ons sukses verdien of waardig is nie.
So al asof ons God is en alles wat ons is en het nie nét uit genade is nie, besluit ons wie hoort waar en wie nie. Wie kwalifiseer vir wat en wie nie. Soms tree ons op asof ons doer bo was toe God die res hier onder gemaak het. Ek ken mense wat dit doen. Ek het dit self gedoen. Ek betrap my af en toe dat ek dit nou nog wil-wil doen.
Ons verbeel ons dat Hy wat uit liefde vir die hele wêreld gesterf het saam met ons minagtend op die spul doer anderkant neersien. En dit terwyl Hy, so wil dit voorkom, ons diekant persoonlik onderrig het in die kriteria vir menswees en vir waardigheid.
Kom ons bemoedig mekaar en word ’n slag eerlik.
Ek