Agter my swirlkous
Bonnievale. Mooi, mooier, mooiste vallei.
Wat ’n pragtige naam en wat ’n gepaste beskrywing vir hierdie dorpie en streek waar ek in die laat 1990’s my verstand kom kry het.
Ek is negentien-doer-in-die-tagtigs in die beste naaste hospitaal in Robertson gebore. Een Maandagaand ’n druppel ná ses. Haastig om in die wêreld te kom was ek daardie aand glad nie, in skrille kontras met hoe ek later in my lewe sou wees. Om die waarheid te sê, ek het sedert die vorige Sondagaand net ná tien se kant al begin dreig om te kom. Maar toe rustig my soet tyd gevat om die actual dreigement uit te voer …
Luilekker het ek eers al my drentels gedrentel en my draaie gedraai en gedoen wat babas ook al in daardie stadium van die swangerskap doen. Dit sal my glad nie verbaas as ek vooraf eers lang gesprekke met myself of met God gehad het nie. Prater wat ek vandag steeds is, is dit moeilik om myself as tjoepstil voor te stel. Of dalk wou ek maar net dubbel en dwars seker maak die mense aan die buitekant was gereed vir my – lights, camera, action! Maar ná al die gedraal het ek tog my buiging diekant van die wêreld so hittete saam met daardie dag se sesuurnuus gemaak.
Ek het in die klein, maar mooie Bonnievale grootgeword, totdat ek seker so sewe jaar oud en in sub B was, soos dit destyds genoem is. Toe het ons Worcester toe getrek. Ek beskou Worcester vandag as my tuisdorp. Dis van daar af dat ek later as jong volwassene Johannesburg toe getrek het. Agter my werk en my roeping en my Herder aan.
Maar my storie, vir die doeleindes van hierdie boek, begin in Bonnievale, in die tyd toe ek ’n kleuter van so twee en ’n half of drie was.
* * *
Klokslag om halfvyf, elke weeksmiddag, het ’n ritueel op die straathoek ’n entjie van ons huis af uitgespeel. Net voordat my ma en my ouma van die werk af sou kom. Ons twee huishonde het op die straathoek gaan sit en opgewonde in die rigting van die vroue se tuiskoms gestaar. Sonder uitsondering. Elke middag.
’n Fraai dogtertjie met lang vlegsels het tussen haar hondemaats gaan sit, ’n arm om elk. Geduldig en getrou het dié trio elke dag vir die vroue gesit en wag. Wat dié gesig wat hulle elke middag begroet het vir my ma en my ouma moes beteken het, kan ek my net indink.
So van straathoek gepraat, dié gewag op die straathoek herinner my aan ’n ander storie. Een oor ’n pa, ’n inwag en ’n terugkomkind.
Eendag was die Fariseërs en skrifgeleerdes op die aarde aan’t murmureer. Oor tollenaars en sondaars en ’n Seun wat oral eet.
In plaas van preek, het die Seun ’n storie vertel:
“’n Pa se jongste seun het weggaan.”
Die Seun sê dit nie, maar ek hoor dit in elk geval – die pa het van beter geweet …
Die pa gee toe vir die seun sy erfgoed. Hy sien hom af en laat hom gaan. Die seun gaan weg en mors sy erfporsie losbandig in een asem uit. Sy les oplaas geleer, kom hy skaam-skaam en honger terug. Bereid om vir sy brood te werk.
“Vader, géé ons vandag ons daaglikse brood,” leer die Seun sy volgelinge elders bid.
Die pa sien sy seun van ver af aankom. Hy kry hom innig jammer. Die pa hardloop, ja, op sy ouderdom hardloop hy. Hy omhels sy seun en soen hom hartlik.
Wat ’n prentjie skets die Seun! Wat ’n gesig wat die verlore seun met sy huistoekom inwag!
Die pa gee die seun sy titel terug. “Jy leef, my seun!” sê die pa in werklikheid.
Om van jou pa se brood af weg te wees, is net so goed soos om dood te wees.
Die pa gee die seun ook ander goed: ’n kleed en skoene en ’n ring.
Die seun het immers rondgeloop, maar teruggekom. Rond geloop, soos in ’n kringloop …
Die erfporsie is toe ook nie al nie. Daar is nog …
Die pa gee en slag die vetgemaakte kalf.
Die oudste broer bly heeldag by die huis en werk hom byna dood. Hy het op hierdie terugkomdag g’n erg aan g’n partytjie nie. “Ek is hier, ek werk, ek is soet … verdomp!” kla die wegloopkind se ouboet vies. “En ek kry niks nie!” Die pa staan egter stewig vas. “Jy is altyd hier by my, my kind. Alles wat ek het, is ook joune.”
Die storie van die pa, die terugkomkind en die dikbekkind laat die Fariseërs en skrifgeleerdes vandag nog met ’n les.
Soos Vader, soos Seun, impliseer die genadige Seun.
Die Seun bly stil. Ek hoor die Vader vir die ouboet in ons almal sê: “Jy staan gooi klip en praat van hoere … my kind?”
Ek praat van genadigheid.
Van terugkom … of verlore wees.
’n Ewigheid (weg) van My.
* * *
Genadigheid … terugkom … verlore wees.
Hier waar ek vandag as twintigplusser sit, maak dié temas ’n groot deel van my lewenstorie tot dusver uit. Ek vermoed dis ook deel van baie ander mense se stories. Geduldig wag ons Vader vir ons om huiswaarts te keer, terug na Hom toe. Ek weet daar is tye dat Hy hartseer, geamuseerd en liefdevol na ons lewensreis kyk. Ek weet vir seker Hy het my en my hondemaatjies, destyds al wagtend op die straathoek, raakgesien. Ek wil graag glo Hy het die prentjie van ons drietjies daar die ene smiles uit die hemel sit en beskou.
Dit bly my vandag nog by. Tipsy en Rambo se liefde en beskerming, maar veral hulle geduld daar op die straathoek. En die feit dat hulle altyd so goed geweet het wanneer dit tjailatyd is. Tyd vir huistoegaan.
Dalk het hulle my destyds iets probeer leer – om te weet wanneer dit oppaktyd is, wanneer die tyd vir iets verby is. Tyd om te tjaila; tyd om aan te beweeg. To not push things past their expiry date, as ek dit só kan sê. Moenie opgeskeep sit met iets wat lankal verby moes gewees het nie. Ken die rakleeftyd van goeters.
“Vir elke ding onder die son is daar ’n tyd,” het die Prediker immers eendag nugter gemaan. “’n Tyd om te kom en ’n tyd om te gaan.”
Sommige dinge in die lewe was nooit veronderstel om ou bene te maak nie.
* * *
Voordat ons Worcester toe getrek het, toe ek nog baie klein en die wêreld so te sê nuut was, het ons by my ouma in die huis gebly. Twee van my ooms het destyds nog studeer en net vakansietye huis toe gekom. Dan het hulle om die beurt baie mooi na my gekyk wanneer ek van die kleuterskool af huis toe gekom het. Ek onthou die dae toe ek altyd in die middae saam met een van die ooms moes sit en tennis kyk. Hy het my ook gereeld winkel toe gestuur om my eie middagete te gaan koop. Kaas-en-uie-tjips, Fanta en brood.
Soms het ek by my ma gekla omdat die ooms elke middag net eiers bak. Klaagliedere van Jeremia ten spyt, was ek tussen al die grootmense eintlik vreeslik bederf. Wanneer die ooms vakansietye van die kollege af huis toe gekom het, was daar altyd iets vir my. Legkaarte, leesboeke, teddiebere, lekkers, noem maar op.
Een van my ma se kollegas het eendag vir my ’n ou sleutelbord van ’n rekenaar gestuur. Onbewus van die feit dat ’n sleutelbord nie naastenby ’n rekenaar is nie, het ek vir die volgende jaar of wat alte lekker biblioteek-biblioteek en winkel-winkel gespeel. Waar kinders vandag met skootrekenaars en slimfone grootword, was dié sleutelbord die beste stukkie tegnologie wat ek in my jong lewe gesien het.
Ek het dit ook altyd vreeslik geniet om na stories van die grootmense se kindertyd te luister. Toe my ouma nog geleef het, het sy ons eendag vertel hoe sy en haar broers ’n baie ernstige gesprek gehad het.
“Wat is sonde?” was die vraag. Só het die groot bespiegeling begin. Ek dink dis dit. Nee, man, dis dat. Totdat hulle uiteindelik konsensus bereik het.
Sonde is wanneer jy eers ’n liedjie sing, menende een wat in ’n disko sou speel, en direk daarna ’n gesang, menende ’n lied wat in die kerk gesing word.
Disko en kerk. Solank jy dié twee net nie meng nie, is jy safe.