“Reg, volgende!”
Verslae sit Saartjie. Sy byt op haar onderlip. Kan dit wees dat twee somme – een net ná die ander – presies dieselfde antwoord het?
“Ek sê, volgende!” Ou Grompot kyk kwaai na Saartjie. Sy staan vinnig op.
“R3,50, Meneer,” sê sy ferm.
Die onderwyser kyk kwaai na die meisie voor hom.
“Wat?” knor hy.
“R3,50, Meneer,” sê Saartjie huiwerig.
Sy besef nou sy het die verkeerde som gedoen. Die leerders begin giggel. Hulle weet natuurlik wat gebeur het. Saartjie het nooit agtergekom dat Ou Grompot ’n som oorgeslaan het nie.
“Volgens my boek,” sê die onderwyser sarkasties en slaan met sy hand daarteen, “het die antwoord hoegenaamd niks met geld te doen nie. Dit gaan hier oor hoenders!”
“Ekskuus, Meneer. Dit lyk my ek het die verkeerde som gedoen,” sê Saartjie en raap haar boek vinnig op om weer te kyk.
“Jy’s nou te laat, Saartjie,” sê Ou Grompot. Hy pluk-pluk aan sy bokbaardjie en kyk kwaai na haar. “Die antwoord is 24 hoenders.”
Saartjie wil sê sy het ook so gedink, maar sy besef dit sal nie help nie. Die onderwyser betrag haar peinsend terwyl sy vingers nog steeds aan sy bokbaardjie vroetel.
“So,” sê hy, “dís wat jy gedoen het! Jy het vooraf die som uitgewerk wat jy gedink het jy sal moet beantwoord en toe het jy só gesit en slaap dat jy nooit besef het ek het een van die somme oorgeslaan nie. Is dit wat gebeur het?”
“Ja, Meneer,” sê Saartjie gedwee. Almal in die klas maak só, maar wat help dit om dit vir Ou Grompot te sê?
“Jy moet gestraf word,” sê hy kwaai. “Ek duld nie so iets nie. Jy is nie vir jou gesondheid hier op skool nie.”
Saartjie is bleek. Sy het miskien iets verkeerd gedoen, maar dis darem nie so erg dat hy haar só hoef in te vlieg nie. Die klas is doodstil.
“Vir stafwerk doen jy Hoofstuk Twee in jou handboek se eerste vyf probleme. Dit behoort jou heel middag besig te hou!”
Saartjie is heeltemal verslae. Anna sluk en dan spring sy op.
“Meneer,” sê sy vinnig, “Saartjie moet vanaand by die musiekfees in die stadsaal speel …”
“Wat het ek met ’n musiekfees te doen?” Die knorrige ou man kyk Anna kwaai aan.
“Sit! Albei van julle. Ek aanvaar geen verskonings nie. Ek wil daardie strafwerk môre sien – en dit beter foutloos wees!”
Anna gaan sit en beduie vir Saartjie wat nog steeds aan skok ly sy moet ook. Die ander kinders kyk met medelye in hul oë na haar. Ou Grompot is darem ’n ou suurknol.
Saartjie sit nou – net soos al die ander in die klas – elke som aandagtig en uitwerk. Sy dink daaraan dat dit vandag die dertiende is. Sy het haar bes gedoen om stil en “mooi” te lewe, maar hier het sy nou in elk geval strafwerk gekry – sommer baie. Sy sal vanmiddag hard daaraan moet werk.
Dié middag kom Anna en Lina kuier en hulle probeer haar met die probleme help, maar tevergeefs. Lina sug: “Dié goed is bo my vuurmaakplek.” Anna sê: “Ek kan nie kop of stert daarvan uitmaak nie.”
Saartjie moet alleen aansukkel. Dis egter nie lank nie, of die Drie Muskiete begin klets. Hulle loop oor van opgewondheid oor die musiekfees.
Die hele Lynnekom gaan daar wees om te sien hoe Saartjie die goue medalje wen!
Wanneer Anna en Lina uiteindelik huis toe gaan, sit Saartjie lank alleen in haar kamer met die strafwerk en spook. Sy het drie probleme voltooi en sy is seker hulle is reg, maar daar is twee wat sy glad nie kan doen nie.
Sy staar moedeloos voor haar uit. Ou Grompot gaan haar lewendig afslag as sy die werk nie môre vir hom inhandig nie. En vanaand is die musiekfees! Sê nou sy kom glad nie eens onder die eerste drie nie en sy stel almal wat so baie van haar verwag teleur?
Dit sal beter wees as sy van die wêreld se probleme af kan wegkom. Dalk moet sy ’n non word. Sy sal stil lewe en een keer ’n maand ’n paar oomblikke afknyp sodat haar gesinslede haar kan kom besoek.
Sy sien al die trane in haar ma se oë wanneer sy sê: “My kind, ons mis jou so verskriklik …”
Dan sal sy wat Saartjie is, sê: “Ek weet, Mamma, maar hier is nie dinge soos musiekfeeste en Grompotte nie.” En dan sal sy haar leliewit hande na Apie toe uitreik en sag sê: “My dierbare boetie, ek vergewe jou vir al die stryery en onaangenaamhede …”
Apie sal swaar sluk en skoon vergeet om met die punt van sy tong in die opening waar sy tande moes gewees het, te speel. Sy oë sal nes hul ma s’n blink van die trane wanneer hy sê: “Dankie, my liefste sussie, dankie.”
Dan sal sy hulle vra om te gaan sodat sy terug na haar sel kan keer om daar te sit en peins oor die verhewe dinge van die lewe … nie oor dinge soos skool en somme en Ou Grompot nie. Miskien sal sy darem aan Ou Theo dink, want sy is seker hy sal wonder oor haar wat so op haar eentjie in ’n klooster opgesluit sit en dit betreur dat sy gunsteling, die biljante en begaafde Saartjie Baumann, nie meer in sy klas is nie.
’n Harde klop aan die deur ruk haar terug na die werklikheid.
“Ja?” sê sy en kyk weer fronsend na die strafwerk.
Kris kom by haar kamer in.
“Ek het gedink ek gaan jou heel middag hoor oefen,” sê hy. “Maar Ma sê jy moet strafwerk vir Ou Grompot doen.”
“Ja,” sug Saartjie en dan voeg sy by: “Hoe sal jy daarvan hou as jou enigste sussie ’n non in ’n klooster word?”
Sy staar pateties voor haar uit, lig haar hande op en loer vlugtig na hulle. Nee, hulle is glad nie leliewit en deurskynend nie: net vol ink. Sy laat sak hulle weer.
“Moenie soos ’n siek hoender daar sit nie,” sê Kris laggend. “Kom ek help jou gou. Algebra was mos my sterk vak. Jy moes net vir Ou Grompot gesê het jy’s my suster, dan sou hy nie so kwaai gewees het nie. Ek was laas jaar sy beste leerder. Hy het altyd gesê ek is die enigste matriek-ou wat darem so iets van algebra af weet.”
Kris steur hom gewoonlik nie juis aan Saartjie en Apie nie. Hy is mos al te groot – negentien – en op universiteit. Hy het ook al lankal ’n meisie.
Maar vandag kry hy Saartjie jammer en hy help haar vinnig. Hy verduidelik die twee somme vir haar en sy snap dit maklik.
“Dankie, Kris,” sê sy. “Jy’s ’n baie beter onderwyser as Ou Grompot …”
“Ek en Isabel sal vanaand daar wees en ons gaan vir jou duim vashou,” sê Kris toe hy uitstap.
Isabel Theron is Kris se meisie. Die twee was die vorige jaar saam in matriek.
Mevrou Baumann spreek aan tafel die mening uit dat dit miskien maar goed was dat Saartjie die strafwerk gekry het, want anders sou sy die hele middag rondgedwaal en haar oor die musiekfees bekommer het.
Saartjie het ’n pragtige Sondagrok aan. Sy praat nie veel in die motor nie. Haar pa en ma is ook stil. Hulle is net so gespanne soos sy. Apie is die enigste een wat aanhoudend gesels.
“Ou Bennie is my pel en hy wou my gekroek het!”
“Jou wát wou jou gewát het, Abraham?” vra sy ma. Sy noem Apie altyd Abraham wanneer sy hom berispe.
“Ag, ek bedoel my maat, Ma. Hy wou my inloop. Hy wou my laat betaal vir een van sy duiwe, maar toe sien ek die outjie lê so eenkant en toe sê ek ek wil hom eers deurkyk en toe sien ek hy’s siek en al halfdood! Ou Bennie wou my gekroe- … gekul het.” Apie skud sy kop hartseer en sê: “Mens kan deesdae niemand meer vertrou nie.”