En so het die groot avontuur begin.
Ou Hendrik het hom vir die tweede maal deur die trop herkouende beeste gelei, maar dié keer was sy gedrag en die gevolg geheel anders. Op ’n klein kalbasfluitjie het hy aanhoudelik die skerp gekletter van die sogenaamde langasem-sprinkaan nagemaak. Die uitwerking op die diere was soos dié van ’n krygsbevel. Daar was ’n onmiddellike beweging deur die hele trop, asof ’n magtige gevoelspier in skielike werking gestel is.
“Maar hulle sal nie bulk nie,” fluister ou Hendrik.
In doodse stilte het die trop dadelik op die been gekom en geluidloos deur die sagte stof van die slaapplek na ’n enkele middelpunt opmekaar gebondel.
Toe Gool en ou Hendrik deur die ruigte was, kon hulle nog die beweging sien, en die enigste geluid was nou en dan die gekletter van horings waar die beeste waarskynlik toevallig aan mekaar geraak het. Die ou Boesman het sy gefluit gestaak toe hulle sowat vyftig tree van die trop af was, en dadelik was alles weer doodstil.
“Kom hulle?” fluister Gool nuuskierig en opgewonde.
“Nee, hulle doen niks voor hulle my order ontvang nie,” antwoord die ou wagter spoggerig.
Dit was duidelik dat nag of dag so te sê geen verskil maak aan die ou Boesman se vermoë om te sien nie. Gool het hom met hygende asemhaling gevolg, met die seningtoutjie altyd styf getrek. Nooit het hy per ongeluk aan ’n takkie of stompie gestamp nie, ofskoon hulle dikwels deur ruie swarthaak ’n weg moes vind. Dit het Gool voorgekom dat hulle vir minstens ’n uur te perd op ’n drafstappie aangehou het, toe die ou Boesman skielik stuit en hom met ’n handbeweging agter ’n bossie platdruk. Vlak voor hulle, nouliks driehonderd tree ver, sien hy nou die streep wagvure van die omsingelende vyand.
“Dom van hulle om vuur te maak,” fluister die ou Boesman, “Maar hulle weet natuurlik dat net een wagter en die beeste vasgekeer is.”
Ongeveer twintig tree van die lyn tente loop die wagte op en neer tussen die bosse, sodat elkeen weerskante met sy maat in aanraking kom. Hulle was vasbeslote dat die trop beeste dié keer nie sou ontvlug nie! Om elke vuur was nog drie of vier soldate met geweers in die hand. Die afgeslote wagte was waarskynlik binne die tente aan die slaap.
Ou Hendrik het in stilte en met gespitste noukeurigheid die posisie bestudeer. Hy het die sigbare manskappe getel en die getal binne die tente geskat, ook die perde, en die tyd bereken wat dit ’n manskap sou neem om die perdelyn te bereik en sy perd op te saal. Toe raak hy Gool aan die arm met die woorde: “Kom, seur.”
Binne ’n paar treë was hulle op die wal van die donga, wat dig begroei was met geelhoutbome. Met ’n rilling het Gool die swart diepte bekyk toe hy agterkom dat die ou Boesman van plan was om die sloot deur te gaan. Die wal af het hy Gool voet vir voet en hand vir hand gehelp. Ongesiene boomstamme en slootgewas was die leer waarmee die twee vyftig voet na onder en weer vyftig voet op teen die ander wal geklim het, nie sonder moeite en gevaar nie. Toe hulle weer die gelykte bereik, het ou Hendrik sonder ’n oomblik rus die verkenner weer op ’n drafstappie langs ’n voetpaadjie deur digte haakdorings gelei. Uiteindelik, toe Gool só uitgeput was dat hy nouliks sy voete kon lig, werp die ou Boesman hom onder die takke van ’n stamvrugteboom op ’n rotsbankie neer. Tot sy verbasing merk Gool dat hulle deur die vyandelike linie is! Hulle, tenminste, was veilig! Hulle kon nou wegloop en g’n vyand sou ooit weet waar of hoe hulle deurgekom het nie. Maar die beeste was in die slag! Dit het ewenwel spoedig geblyk dat die ou Boesman ander planne had as om net sy eie veiligheid te bewerkstellig. Ver agter hulle wys hy Gool die kruin van ’n kremetartboom, duidelik teen die uiteinde van die hemelstraat sigbaar.
“Hou daardie boom in die oog, seur Gool. As ek die woord gee, moet jy na daardie boom koers hou. Ek sal probeer om by jou te bly, maar dit kan wees dat ons geskei raak. Ek sal jou daar ontmoet.”
Ou Hendrik haal sy kalbasfluitjie uit die bladsak en begin eers saggies en dan altyd luider die “hoe-hoe, hoe-hoe” van die geoorde bosvelduil namaak. Só goed was die nabootsing en so gewoond was die vyand aan die geluid dat Gool kon sien dat hulle nie die minste aandag daaraan skenk nie.
“Maar, ou Hendrik, die beeste kan dit nooit hoor nie, wat ook al jou plan met hulle mag wees, hulle is nou myle ver van ons af.”
“Hulle is baie nader as wat seur dink. Ons het ’n groot kring geloop om agter die vyand te kom. Luister maar!”
Veraf in die rigting van waar hulle gekom het, gewaar Gool ’n eienaardige geluid. Dit was soos die verre gedruis van stormwater oor ’n rotsgebaande bedding. Die geluid is onmiddellik deur die vyandelike wagte gewaar. Hulle kon duidelik ’n vervaarde “Halt, who goes there!” van een verskrikte soldaat hoor. Toe was daar ’n gekletter van geweers, en bajonette blink in die lig van die vure. Oral langs die lyn vergaar groepies offisiere wat klaarblyklik die geheimsinnige geraas bespreek.
Al luider word die gedreun in die Banke, en toe dit so naby is dat Gool die dowwe gebulk van beeste kan onderskei, gee ou Hendrik nog ’n paar harde “hoe-hoes” op sy fluit, en binne ’n paar minute maak die eerste beeste hul verskyning deur die haakdorings. Hulle was in vier parallelle kolonnes verdeel. Daar was ’n geblits van oë in die vuurlig, ’n gekletter van horings en ’n wrede gebulk. Gool kon maklik die gemoedstoestand van ’n rou uitlander besef wat so ’n gedrang onverwags in die donkerste van die nag weerstand moes bied.
Aan die voorpunt van die voorste kolonne kon Gool in die vuurlig duidelik ’n reusegestalte in volle vaart sien. Dit was die “Generaal” wat, kop omlaag, die stormloop lei! Die werklike skok van ontmoeting was minder sigbaar. Dit was in ’n stofdamp gehul, maar Gool kon vuurstompe uitmekaar sien spat, en mense, komberse, flenters doek is oral langs die linie met verskriklike geweld omhoog gegooi. Die geraas was ontsettend. Die donderende gedreun van hoewe, die verwoede gebulk van beeste was nie voldoende om die geskreeu, die gevloek en gekerm van swaar beseerde mense geheel en al te versmoor nie.
In die begin is wilde skote hier en daar in die tumult gelos, maar die verrassing was klaarblyklik so volslae dat daar so te sê g’n gewapende verset was nie. Die geweerskote kon getel word.
Bo al die verwarring en geraas kon Gool duidelik ’n vreeslike geluid hoor, waarmee hierdie oorlog hom lank reeds vertroud gemaak het. Dit is waarskynlik die verskriklikste geluid wat onder die uitspansel gehoor kan word – die bloedstollende geskreeu van gemartelde perde wat nie kan loskom nie.
Die oggendskemering het snel afgeneem, maar wat Gool betref, het die helder lig slegs gedien om die nagmerrieagtigheid van die drama te verhoog. Digter en digter het die stof soos ’n swart kolom hemelwaarts gestyg, maar dit was nooit dig genoeg om die geweldige roering wat benede plaasvind, geheel te verhul nie. Teen die einde het dit vir Gool na ’n orkaan gelyk wat allerhande voorwerpe omhoog ruk.
Net so skielik as wat die storm ontstaan het, net so vinnig het dit weer bedaar. Dit het alles soos ’n aaklige droom verbygegaan. Toe Gool die stem van die Boesman langs hom hoor, was daar weer betreklike stilte in die vyandelike linie – behalwe die aanhoudende gekerm van gewonde perde en van soldate wat in die swarthaak te lande gekom het. Toe die stofwolk stadig van die toneel wegdryf, kon hulle in die skemerlig die vreeslike verwoesting sien wat in die kort tydjie in die linie teweeggebring is. Al die tente was plat; oral in die haakdoringbosse was stukke seildoek, flenters van komberse, jasse en klere, en uit die bosse kon hulle hier en daar soldate sien orent kom of op hande en voete uitkruip. Van die perde, wat agter die tente op tou gestaan het, was niks te sien nie. Dié wat losgeraak het, het die bosse ingevlug, en wat nie losgeraak het nie, was plat.
Wat die beeste betref, kon Gool sien, aan die stowwe wat tussen die bome opslaan, dat hulle reeds ver uitmekaar verspreid was, maar nog steeds in donderende vaart.
“Kom, seur,” gebied die Boesman, “ons moet voor sonop by die kremetartboom wees.”
“Dit sal jou ’n maand neem om jou trop weer bymekaar te kry,” sê Gool neerslagtig.
Maar die ou Boesman gee weer sy droë laggie.