Die groot gevaar wat hom bedreig het, was dat daar in alle waarskynlikheid verraaier-verkenners by die vyand was. In dié geval was dit ook hoogs waarskynlik dat verkenners die ruigte onder beskutting van die nag binnegedring het – verkenners wat geen vuur sou maak nie, wat sy spoor waarskynlik gesny het voor dit te donker was en wat hom nou op verskeie punte voorlê. Uit die duisternis om hom kon hy dus elke oomblik ’n koeël te wagte wees wat hom sou platlê voor hy sy teenstander kon gewaar.
Hy had skaars tien tree geloop ná hy Kousband agtergelaat het, toe al sy vermoedens, al sy voorsorgmaatreëls te niet gedaan is deur ’n voorval wat soos ’n bliksemstraal uit ’n bloue uitspansel op hom neerslaan.
Hy het baie suutjies geloop, al twee hande op die loop en slot van sy geweer en die tromp na voor gerig, terwyl hy met die oë van ’n gebore veldseun elke opening voor en om hom sorgvuldig gadeslaan. En skielik, toe hy miskien die minste op sy hoede was, is sy regterpols deur ’n onsigbare hand vanuit ’n donker skaduwee vasgegryp! Sy eerste beweging was natuurlik om los te ruk. Gool was in die noorde bekend vir sy reusagtige liggaamlike krag, maar hy het dadelik besef dat hy deur iets beetgepak word wat die inspanning van al twee hande sou vereis om van los te kom. ’n Momentele gevoel dat dit iets bonatuurliks was, het meer as die blote skrik gedoen om hom te verbyster en sy teenstand te verswak. Maar dit het nie lank geneem voordat hy tot verset gereed was nie. Sy linkerhand was nog los en om die loop van sy geweer. Duiwel of mens, hy sou hom nie met koue hande laat oormeester nie. Hy had reeds die kolf van sy geweer omhoog gelig om sy onsigbare vyand te verpletter, toe ’n mensestem uit die duisternis hom net so skielik tot bedaring bring as wat hy geskrik had.
“Staan doodstil, seur Gool – dis ek, ou Hendrik.”
Gool het die ou Boesman voor die oorlog goed geken as beeswagter van die Boshoff-familie. Gedurende die oorlog het die noordelike kommando’s ook gedurig van hom gehoor en af en toe slagbeeste onder sy trop geskiet. Ou Hendrik het stadigaan beroemd geword, en die wonderlikste stories word vandag nog van hom en sy trop afrikanerbeeste vertel. Stoksielalleen het hy destyds meer as duisend beeste onder sy toesig gehad, en hoewel kolonnes van duisend vyandelike troepe die Bosveld en gebergtes gedurig in alle rigtings deursny het, met die enkele doel om beeste te roof en die eienaars (hetsy vriend of vyand) “spoorloos” te laat verdwyn, het geen enkele van ou Hendrik se beeste ooit in die vyand se hande geraak nie. Sy afrikaners het spoedig wild geword – so wild dat geen vreemdeling hulle kon nader nie. Net vir ou Hendrik was hulle mak, en nie net mak nie, hulle het hom as leidsman aangeneem. Hy het met hulle saamgelewe asof hy een van hulle was. Hy het hulle allerhande wonderlike streke geleer. Ou Hendrik kon verbasend goed fluit. Hy kon die stem van enige dier of voël so getrou namaak dat geen mens die namaaksel ooit kon ontdek nie, en dit was met gefluit dat hy met sy beeste omgegaan het. Hy het die gewone wyse van “oppas” omgekeer. In plaas van sy trop aan te jaag, was hy altyd aan die voorpunt. Hulle het hom gevolg soos honde hul baas volg, en as hy vir ’n halfdag van hulle geskei was (hy moes af en toe die kommando besoek om met die generaal oorleg te pleeg) dan kon hul gebulk myle ver gehoor word en die stofdampe waar hulle rondstorm, het soos stormwolke bó die bome uitgerol. Hulle kon nie rus voor hulle ou Hendrik weer terughad nie.
Die stories omtrent ou Hendrik en sy beeste het met verloop van die oorlog al merkwaardiger geword. Gool, wat self met beeste grootgeword en die afrikanerras goed geken het, het die meeste van hierdie stories as verdigsels beskou.
Daar was in Waterberg voor die oorlog verskeie troppe wilde afrikanerbeeste. Die rooi beeste van die Du Toit-familie langs die Hangklipgebergte was algemeen bekend. Hulle was in alle opsigte “wild” en moes in die veld net soos grootwild geskiet word. Die rooi afrikaners wat ou Hendrik onder hom had, was afstammelinge van dieselfde ras. Sy baas, die heer Freek Boshoff, was met ’n dogter van die ou heer Du Toit getroud. As kind het Gool dikwels met hierdie wilde beeste in aanraking gekom, en dit was vir hom eenvoudig onmoontlik om te glo dat enige mens op aarde ’n trop wilde afrikanerbeeste so kon beheer as wat van ou Hendrik vertel is. Maar sy ontnugtering was naby.
“Staan stil, seur Gool. Ek moet my beeste eers gerus maak. Hulle het jou lankal gewaar, al kom die wind van hulle kant. Hulle het jou gehoor die berg afkom.”
“Jou beeste?” vra Gool verbaas. “Waar is jou beeste?”
“Hier naby ons, seur.” En Gool kon uitmaak dat die donker gestaltetjie langs hom vorentoe wys. Hy kon sien dat die bosse voor hulle yler word en dat hulle op die rand van ’n opening staan. Dit was ’n groot gelykte, beskaduwee deur reusagtige apiesdorings en tamboties maar sonder enige struikgewas. Hy het tevore die plek gedurende sy ronddwaal in die Banke gekruis, en het toe die spore van die beeste opgemerk en tekens gesien dat dit ’n plek was waar die trop verskeie male oornag het.
Met sy hand nog vas om Gool se arm, lei die ou Boesman hom in die rigting van die opening. Skielik – tot sy verbasing – kom hulle in ’n klein holte waar ’n vuurtjie brand.
“Watse dwaasheid is dit, ou Hendrik?” vra hy. “Weet jy nie dat ons deur vyande omsingel is en dat jou vuur hulle enige oomblik op jou kan afbring nie?”
Ou Hendrik gee ’n droë laggie. “Ek weet alles van hulle af, seur. Ek het hulle lank dopgehou, net soos ek vir jou, seur Gool, al drie dae dophou. Ek kon jou voor vannag geen teken gee nie, want my beeste was baie onrustig toe hulle sien hulle word vasgekeer. Hulle het die vyand se ruik van alle kante gekry en ek moes baie sukkel om hulle stil te hou gedurende die dag. As hulle op loop gegaan het gedurende die dag, sou die vyand baie van hulle doodgeskiet het. As ek jou en jou perd skielik op hulle afgebring het, sou hulle een van twee dinge gedoen het: Hulle sou jou gestorm en verpletter het of hulle sou versprei en op loop gegaan het. Oor die vuur hoef jy nie bang te wees nie. Die lig is net van een kant af sigbaar en dié rigting word deur die beeste opgepas. Dit is maar ’n kort entjie, en daar is geen vreemdeling of ‘witdoek’ gebore wat – nag of dag – naby hulle sal kom nie.”
Gool gewaar onder die groot bome ’n uitgestrekte swart skaduwee wat in gedurige roering skyn te wees. In die dowwe lig van die vuurtjie kan hy af en toe oë sien blink, soos ’n menigte soekligte in sy rigting gekeer, en toe gewaar hy ook vir die eerste maal die aangename geur van ’n groot trop ademende beeste.
Hy kon ook vir die eerste keer sy aandag aan die ou Boesmantjie self skenk. ’n Eienaardige figuur was dit wat in die lig van die vuur sigbaar word. Sy klere, van kop tot tone, was van gebreide velle met seninggaring aanmekaar gestik. Tot sy hoed en velskoene was klaarblyklik deur homself gemaak van klein wildvelletjies. Hy was sonder vuurwapen, en het duikers, steenbokke en dassies met strikke en wippe gevang. So moes hy homself aan die lewe hou. ’n Lang herneutermes in sy lyfband was sy enigste sigbare wapen. Op sy rug had hy ’n klein opgerolde karossie – sy enigste beddegoed. Sy kos en al sy ander veldtuig had hy in ’n klein bladsakkie. Die kleur van sy kleredrag het só met die gewone kleure van die veld gestryk dat hy op ’n afstand van ’n paar treë geheel en al onsigbaar was, solank hy deur geen beweging verraai word nie.
“Ek weet dat jy vir drie dae nog geen warm kos geëet het nie. Jy was bang om vuur te maak. En jou droëvleis het eergister opgeraak. Ek was op twee van jou slaapplekke by die fonteine en kon sien dat beskuit en water jou enigste kos was. Hier is ’n vars duikerribbetjie en ’n stukkie warm pap. Eet, seur Gool, ons het vannag ’n groot werk voor ons.” Hy oorhandig die gebraaide vleis op ’n spit aan sy gas en neem vir homself ’n ander stuk wat ook op ’n spit oor die kole aan ’t braaie was.
Hul dors moes hulle beurtelings uit ’n groot militêre waterbottel les.
“Ek het ’n wagpos van hulle een nag in Bospoort bekruip en die waterbottel gesteel. Ek kon hulle kaal gebuit het, maar dit is al wat ek nodig had en ek wou hulle nie laat weet dat ek so naby hulle was nie,” verduidelik ou Hendrik.
Selde in sy lewe het die uitgehongerde jong verkenner ’n maaltyd so geniet. Maar nouliks was sy honger gestil, of die gevaar, die hopeloosheid van hulle toestand, tree weer in sy gemoed in die donkerste kleure op die voorgrond.
“En nou, ou Hendrik, is dit klaar met ons. Ek het die wêreld goed bekyk en hier sal ons nie uitkom nie. Hier moet jy jou beeste