As Frikjan Losper van windpomp weet, dan weet hy seker ook van die graf?
Nee, hy weet nie.
Maar die volgende naweek, die windpomp met sy nuwe binnegoed al hygend aan die water spoeg, weet hy wel. Terwyl die manne vir oulaas moere vasdraai, sit ek die graf se klippe netjies terug op hul plek. Die scholtzbos en die kraalbos wat daarop begin groei het, trek ek uit. Die kopklip staan regop. Die graf is weer ordentlik.
Is Martiens Langasem. Hy het gehoor by sy antie Maria.
Nou wie was dié Martiens?
Mevrou sal dit nou seker nie glo nie, maar Martiens was ’n man wat water gewerk het. Op al die plase in hierdie omtes het hý die windpompe gewerk. Met ’n donkiekar waarop sy gereedskap was, het hy van plaas tot plaas gery en windpomp se pype opgetrek en reggemaak. Maar sy eintlike talent was water wys. Daar is nie ’n boorgat in die Tankwa wat Martiens Langasem nie aangewys het nie. Hy sal nie te verbaas wees as Martiens einste hierdie boorgat se plek aangewys het nie.
Hoekom was sy naam Martiens Langasem?
Mevrou sal dit nou seker nie glo nie, maar dit was ’n lang man, Martiens, oorie ses voet. Nou sal mevrou seker weet onse mense groei nie eintlik so hoog nie, sy asem moes ’n lang pad gaan voordat dit uiteindelik by hom uitgekom het.
Wat het met die arme Martiens Langasem gebeur? Hoekom lê hy hiér begrawe?
Van einste hierdie windpomp afgeval, het antie Maria gesê, mens kan dit eintlik nie glo nie. Morsdood tot onder op die grond. Al was hy ’n man vir hoogtes en vasstaan, het dit eendag gebeur dat Martiens Langasem sy voete verloor het daar in die hoogte en afgekom het. Dit was somer, die mense van hier het nie kans gesien om die lyk vier dae se ry met die donkiekar Middelpos toe na sy mense te stuur nie.
Ek kan nou die storie aandik en sê dat daar met maanligaande ’n vaal skadewee bewerig oor die graf val, ’n skadewee wat bietjie lyk soos ’n windpomp, of soos ’n lang, maer man met uitgestrekte arms. Ek kan ook loop en sê dat die windpomp in nagte sonder wind ewe skielik begin draai en ’n droewige geluid uitkerm. Of dat mens soms ’n skreeu hoor, nie soos ’n jakkals onder die maan nie, maar ’n geluid soos van iemand wat van ’n ver hoogte val.
Al glo jy my nie, sal dit alles waar wees.
Maar dit is nie die belangrikste van Martiens Langasem nie. Belangrikste is dat ons ’n mens teruggekry het. Sonder sy naam, sy lewe, sy dood, sou daardie klipstawel net ’n klipstawel gewees het. Nou is dit nié.
As ons nou skemeraand by die graf verbyloop, dan sê ek: “Naand, Martiens Langasem.” En soggens sê ek: “Môre, oom Martiens.”
En deesdae sê ek ook: “Dankie, oom Martiens, jou windpomp gooi soet water.”
Ek op pad. En ’n hond
wat sal doodgaan as ek nie nóú ry nie!” sê ek en vat die sleutels by my man en sit die bewerige skaaphondjie op ’n kombers aan die passasierskant van die bakkie neer en klim aan die ander kant in en los my man met die sagte oë en ons verlore vakansie in die Tankwa-Karoo net daar en rý. My man maak die plaashek agter my toe, ek hoor nie eens hoe hy vir my sê pasop vir die draai en die sloep by Bizansgat nie, want ek weet ek moet versigtig by die bedrieglike draai en die glipperige sloep van Bizansgat.
Ek vat die grondpad terug Kaap toe.
Na ’n veearts toe.
Ek, wat nie eens van honde hou nie. Huil so ver soos ek ry. Oor my man wat agterbly tussen die koel klowe onderkant Gousbloemhoogte en oor die hond wat nou al vir dae lank nie eet nie en koorsig is en besig is om onder my hande dood te gaan en oor die Tankwa-Karoo met sy doringbome vol blomme wat soos ’n omhelsing om my vou en waaruit ek verskriklik wegry.
Ek op pad. Terug. En ’n skaaphond met die naam Tankwa. ’n Skaaphond wat in die Tankwa gebore is en hier in die Tankwa bly en skape oppas. ’n Hond wat van vreugde blaf en rondhol elke keer dat hy my maar net sien. ’n Hond wat lag met ’n bek vol liefde, vir my, ek wat nie van honde hou nie.
Ek ry weg van die lieflike klipkoppe van Klipkraal en die groen rivierlope van die Koup waar dit ’n paar maande gelede eers 82 mm en toe weer 50 mm gereën het. Weg uit ’n skitterende landskap. Ek daal af van die winderige hoogtes van Bizansgat en sy omgooi-draai na die lae, bloedstil hitte van die Bokkeveldvlakte, Hangklip se bobbejaanberg ’n vasgebrande baken op die vlak. Ek ry by Windheuwel en Droëloop verby, af na Kareekolk.
En stop. Om die hond wat rukkerig en vol koorsige asemstote langs my lê ’n bietjie water te gee. Wat hy nie wil hê nie.
Ek klim uit die bakkie, in die hitte in wat soos ’n golf oor my spoel.
Moenie doodgaan nie, hond, sê ek vir die hond wat smekend in my oë kyk en vir my sê hy wil liewer doodgaan, dit sal makliker, genadiger wees as
Néé, sê ek, néé. Jy fluister nié in my oë en sê vir my dit wat jy nou sê nie, ek ry nie verniet hierdie helse alleenpad op ’n godverlate vlakte met jou nie, weg van my man wat vir ons kamp opgeslaan het onder die bloeiende soetdoringbome in ’n koel rivierloop.
Om my lê die Bokkeveld se helse verlate vlaktes, die Sederberge ’n blou oerdier in die noordweste.
As jy hier op my doodgaan, hond, vergewe ek jou nooit, moet nie dat alles waarin ek glo vandag sy asem hier uitblaas nie, onder die soetdorings het my man vir ons ’n bed staan gemaak met koel linnelakens. En ’n melkbankie aan mý kant vir ’n glas water in die nag. Vannag brand hy ’n houtvuur in ons huis sonder dak. Vannag slaap hy alleen onder sterre en doringbome, vannag lê die Skerpioen oor hom.
Lag liewer vir my, Tankwa, hol soos ’n mal ding rond en spring my vol modderspore, my klere vir die res van die dag vuil, moet net nie doodgaan nie, moenie
Ek ry ’n alleenpad, daar is nie ’n siel, nie ’n motor, nie ’n donkie of ’n skaap of ’n slang in sig nie. Nie vir ’n duisend kilometer om my heen nie.
Deur die Karoopoort tot op die teerpad. Agter my lê ’n stofspoor wat swaar en dik in die lug bly hang. Ek ry langs die langste vyelaning in die hele wêreld, ’n groenheid sonder weerga.
My hond lê met sy kop plat teen die vloer van die bakkie. Sy lyf ruk nie meer nie.
Jy doen dit nie aan my nie, Tankwa, my hond tussen bossieveld en skaaplammers
Deur Ceres ry ek, nurkse klipkoppe en Bo-Swaarmoed se appels appelkose appelliefies, deur die stil dorp, tussen bergskeure vol uitbundige bobbejane sekelstert oor die pad, draai suid af en ry deur die bebliksemde pas wat deur mensehande uit klip gekap is
Groen berghange en varings met druppende syferwater uit die harde klip.
In die Tankwa staan die rivierlope vol soetgeurende doringbome, die veld vol wilde roosmaryn
Hou net uit, Tankwa uit die Tankwa-Karoo, hou net uit . . .
Ek vergeet van die man onder die bloeiende bome, sy hoed sweterig teen sy kop
ek vergeet van die son wat nou begin sak en Keteltjieberg se silhoeët teen die horison laat gloei
ek vergeet van skape wat aangetou kom krippe toe, water toe, kraal toe, sonder hulle hond
ek vergeet van kelkiewyne in hul verbyvlug
die plaas lê so soos ’n vrouebors in sagte deinings en koeltes, die geur van water uit ’n windpompdam
ek