Swartskaap. Odette Schoeman

en ruim, met klipvloere en skewe kamers. In die middel was ’n ronde kombuis waaruit die drie slaapkamers, ’n sitkamer en ’n badkamer geloop het, almal ewe skeef in die vorm van ’n V. Die rondawel was van klip gebou en het ’n groen sinkdak gehad. Buite was ’n mooi tuin met ’n paar vrugtebome, ’n groot, ronde, leë sementdam met krake in, en ’n windpomp.

      Hierdie keer het ek en my ma ons eie kamers gehad. Bennie, Theuns en Alfie moes deel. My ouma was daar toe ons intrek . . . met ekstra meubels, toebroodjies, koffie, en baie raad en doepas. Die rondawel het lank leeg gestaan en was vol goggas en ander creatures. Muskiete het in die toilet nes gemaak en vlermuise in die dak.

      Vaaloewer was ’n fees. Dit was ’n klein, rustige, plattelandse dorpie met geen teerstrate of verkeersligte nie. Almal het almal geken en alles van almal geweet. My ma het dadelik as sekretaresse by oom Piet Bosman, eienaar van die enigste eiendomsagentskap op die dorp, begin werk.

      Ons kinders het vroeg soggens vir ons handdoeke in rugsakke gegooi en met ons gesteelde fietse deur die dorp se grondpaaie afgery tot by die Vaalrivier. Daar het ons geswem, kleilat gegooi, resies gejaag en vis gevang met handgemaakte visstokke tot die son saans sak. Vir die eerste keer was ’n plek vir my lekkerder as Lagerspoort en het ek nie terugverlang nie.

      Ek het gereeld by my ouma aan die ander kant van die dorp gaan koffie drink en dan het ons ure lank gesels. Haar huis was reg oorkant die poskantoor en stadsaal. Sy was altyd bly om my te sien en het my oorlaai met vetkoek, pannekoek of beskuit. By haar het my pa weer vir my lewend geword, want sy het baie oor hom gepraat. Sy het graag vir my staaltjies uit sy kinderlewe vertel of foto’s van hom gewys. Sy het een maal ’n jaar vir hom gaan kuier en gereeld vir hom geskryf.

      “Hoekom is my pa in die tronk, Ouma?”

      “Dis grootmensdinge daai, Claudie,” het sy ontwykend geantwoord.

      “Maar ek wil weet!”

      “Jou pa moet maar eendag self vir julle verduidelik.”

      “Dis wat my ma ook altyd sê as ek haar vra,” het ek dikmond geantwoord.

      Nie dat ek my ma al baie gevra het nie; my pa was soort van ’n verbode onderwerp in ons huis. Die een keer wat ek haar wel gevra het, het sy amper my kop afgebyt.

      Ek het my stiefoupa, oupa Klaas, omtrent nooit gesien nie. Hy was bedlêend en het net op Sondae uit die bed opgestaan om saam met my ouma middagete te eet. Sy het maar die pot aan die kook gehou met hulle pensioengeld en haar kapokhoenders. Hoewel ek nie dink sy het juis geld gemaak met haar hoenders nie, want sy het hulle name soos Bettie en Boela gegee en hulle soos troeteldiere behandel. Hulle het orals agter haar aangedrentel as sy in die tuin besig was en dan het sy met hulle gesels.

      Bennie en Alfie het ook vir my ouma Ouma gesê, al was sy nie hulle regte ouma nie. Sy het hulle ook nie anders behandel as vir my en Theuns nie. Wat haar betref, was ons almal haar kleinkinders, en sy het vir ons elkeen ’n spaarboekie by die poskantoor gaan oopmaak. As sy vir my en Theuns truie gebrei het, het Bennie en Alfie ook elkeen een gekry. Sy het ons om haar groot kombuistafel geleer tolletjiebrei met ’n houttol en ’n hekelnaald. Haar oorskietwol is gelykop tussen ons verdeel. As ons geval het met ons fietse, het sy ons wonde met Mercurochrome gedokter en vir ons canfruit-perskes met roomys gegee om ons te troos.

      Sy sou ons nooit honger laat huis toe gaan nie, daarom weet ek nie hoekom het Bennie en Theuns haar troetelhoender daardie vakansie gaan steel en hom in die sementdam agter ons rondawel gebraai nie.

      “Hoe kan julle ’n hoender opvreet wat ’n naam gehad het?” wou ek geskok weet toe ek die bekende swart vere in die dam sien lê. My ouma het net een swart hoender gehad . . . “Haar naam was Bettie!”

      “Môremiddag eet ons vir Boela!” het Bennie gelag en nog ’n hoenderbeen vir Malansky gegooi.

      “Sies, jou vark! Ek gaan vir Ma sê. En ek gaan vir Ouma sê dis julle wat haar hoender gesteel het!”

      “Ou klikbek,” het Theuns met ’n mond vol hoender gemompel.

      “Nee, Claudie. Asseblief, moenie. Ons sal nie regtig vir Boela gaan steel nie, ek maak sommer ’n grappie,” het Bennie gekeer. “Dè, kry vir jou ook ’n stukkie,” het hy vrygewig Bettie se boudjie vir my aangebied.

      “Ek wil nie hê nie. Sies, man! Julle is varke!”

      “Gaan jy nou vir Ouma sê? Onthou wie’t vir jou ’n fiets gesteel vir Kersfees, nè?” het Bennie op my emosies gespeel.

      “Hou jou bek!” het ek kwaad gesis en omgedraai om vir Alfie te gaan soek.

      Ek het toe nooit hulle geheim verklap nie, maar ek het lank daarna nog naar geword as my ma hoender maak vir ete.

      Die atmosfeer tussen my ma en my ouma was nooit lekker nie. Dit was nie openlik vyandig nie, maar dit was ook nie juis gesellig nie. Hulle het altyd baie formeel met mekaar gesels, en hoewel ek nooit my vinger daarop kon lê nie, het ek geweet hulle sou nooit saam Tupperware-paarties hou nie.

      Ek het eers jare later agtergekom dis omdat my ouma my ma verwyt het dat my pa in die tronk was. My pa sou weggekom het as my ma nie die polisie gebel het nie. My ouma het nie vir my ma se onthalwe vir haar werk by Piet Bosman gekry nie; sy het dit vir ons kinders se onthalwe gedoen. Sodat sy darem namens my pa ’n oog oor ons kon hou.