Polscy pisarze wobec faszyzmu. Paweł Maurycy Sobczak

Nie był to jednak jedyny przeciwnik, deklarowano bowiem, znów zgodnie z tradycją endecką:

      Jeśli ta przyszła wojna rozpęta się nad Europą i światem, to nasze, polskie cele będą w niej następujące:

      1) zniszczenie potęgi niemieckiej

      2) zniszczenie potęgi Żydów i światowej masonerii

      3) zniszczenie komunizmu (nie Rosji!!) […]

      Kiedy Niemcy, Żydzi i komunizm zostaną zwyciężeni, wybije dziejowa godzina Wielkiej Polski!389

      W połowie lipca 1939 roku snuto więc plany, które wypada uznać za polityczny testament środowiska „Prosto z mostu” i jego redaktora390.

      Europa środkowa na polską modłę urządzona będzie czymś innym, niż germańska „Mitteleuropa” pod pruskim butem. Ludna, rozbrzmiewająca wesołością, słowiańska, na rzymskiej cywilizacji wyrosła, przez polską literaturę i polską myśl polityczną uformowana, katolicka, pielęgnująca swe odrębności językowe i kulturalne […]. A jej ośrodek: z Gdańskiem i polskim Śląskiem, z zadowolonym, zdrowym i zamożnym włościaństwem, z bogatym mieszczaństwem rodowitym, z przemysłem rozwiniętym, z kulturą o wiele bogatszą, nie „paradisus Iudeorum”, ale „paradisus Polonorum” – Katolickie Państwo Polskiego Narodu, w którego nadejście wszyscy wierzymy391.

      Marzenia te wkrótce miał rozwiać widok opisywanej przez Pietrkiewicza „swastyki płonącej na dachu”.

      Rozdział III

      „By zarobić ździebełko na chlebek i masełko”? Konstanty Ildefons Gałczyński

      Wielu młodych pisarzy i poetów garnęło się do „Prosto z mostu” nie żeby byli nacjonalistami, a dlatego, że nie mogli się dogadać z „Wiadomościami Literackimi”392.

      Gałczyński pragnął padać na kolana

      Głębokiej prawdy pełne jego dzieje:

      Tej, że poeta bez ludzkiej wspólnoty

      jest jak szum wiatru w suchych trawach grudnia393.

      Paryż wart jest mszy

      W niemałym gronie poetów i publicystów międzywojnia trwale związanych ze środowiskami narodowymi, przeważają twórcy przeciętni, a czasami nawet mierni. Ich największym atutem zdawały się „odpowiednie” poglądy społeczno-polityczne, które otwierały drogę na łamy „Myśli Narodowej” oraz „Prosto z mostu”. Potępiający skamandrycki „talentyzm” redaktorzy periodyków nacjonalistycznych zaangażowanie ideologiczne uznawali za istotniejsze od umiejętności warsztatowych. Być może dobrze rozumieli, że literatura w służbie ideologii i tak nie będzie mogła osiągnąć wysokiego poziomu artystycznego. Trudno zatem się dziwić, że przy takich kryteriach wartościowania z pełnym przekonaniem można było uznawać Józefa Aleksandra Gałuszkę za poetę lepszego od Juliana Tuwima, Zygmunta Wasilewskiego mianować krytykiem nieporównanie wnikliwszym niż Tadeusz Boy-Żeleński, zaś nad Kroniki tygodniowe