Nee, ek kon nie, want julle sou my nooit laat gaan het nie.
Nee, ek sal nie. Nee.
Nee, Pa, dit het niks met Fees Must Fall te doene nie. Niks.
Ek het Pa al soveel kere gesê. Nie die EFF nie. Ek ís nie EFF nie.
Dan is Pa se inligting verkeerd.
Weet Pa tot vandag toe nie hoeveel splintergroepe daar in Fees Must Fall is nie?
Nee, ek ís nie.
En as ek wás, so what? Ek is oor 30!
Ek gaan vir my kursus ’n projek in narratiewe niefiksie doen.
Wat is dit? Dis duimsuigery, Pa. Ontspan net. Narratiewe niefiksie is nie belangrik nie.
Ja, ek weet dis ’n pretensieuse term.
Ja, dis ’n term wat g’n sin maak nie, okay, Pa.
Ja, Pa. Vir universiteitswerk. ’n Lang essay. Vir een van my kursusse. Ja, ek weet.
Pa, dis oor skryfwerk. Oor boeke. Oor grond. Oor Chinese skrywers en hul lewe daar en hul verhouding met grond. Grond en prekêriteit.
Ek weet dis al weer ’n spoggerige nuwe woord, Pa.
Ek moet. Ek moet China toe.
Hoekom nie?
Ek het dit geleen.
Ek was by die bank.
Ek weet mens moet skuld afbetaal. Natuurlik weet ek dit.
Natuurlik weet ek China is duur.
Dis my keuse, Pa.
Pa weet hoe ek daaroor voel.
Pa? Verraad? Waar kom Pa daaraan?
Hoekom sal ek …?
Ek …
Haar pa se stem raak hees en vir die eerste keer teenoor haar hoor sy vrees. Hoe word hiërargieë omgekeer? Sy is heeltyd daarmee besig by Fees Must Fall. Hoe om die hegemonie te vernietig.
En nou, haar eie pa. Die oomblik toe sy, die dogter, die oorhand kry.
Verleë voel sy, en woedend. Tegelykertyd.
Sy weet hy besef sy weet iets. Hy besef sy het iets gehoor van sy praatjies met sy vriend Sello. Hy besef sy is op die spoor.
Hy sal verskriklik voel. My dogter. Ek het haar universiteit toe gestuur. Om te doen wat sy nou doen.
Om juis te werk met dinge soos sy nou met my gal werk.
Ek het haar universiteit toe gestuur om slim te word. Die eerste een in ons familie om ’n kwalifikasie te kry.
En toe raak sy te slim.
Slim verby.
Te slim vir my.
Sy het haar mes in vir my.
Sy gaan my slag.
Sy gaan my ondertoe bring (een van haar pa se geliefkoosde uitdrukkings), my eie dogter. My liefling.
My enigste.
Sy moet dit beëindig.
Pa, ek weier om verder te luister. My vlug gaan nou vertrek. Ons moet instap. Daar gaan die mense al.
Pa. Pa!
Dit nadat sy die foon al doodgedruk het. So hard sê sy dit dat twee Nigeriese mans in lang gewade in die verbystap omdraai en vraend na haar kyk.
#
Begin in Beijing, het haar pa gesê. Baie Suid-Afrikaners wat stylvol maar stil in Beijing wil leef, woon in daardie lekker hotelletjie in die (sy kan die naam nie mooi hoor nie) hutong. Hy sal daar kan bel, sê Cat Khumalo aan sy dogter. Hy ken die eienaar, ’n verloopte New Yorker, goed. Die man sal jou help om met ’n goeie VPN verby te kom by die digitale brandmuur wat om China gebou is. Die man weet als van Abdullah Ibrahim en Hugh Masekela. Sy kennis van Suid-Afrika se musiek is ongelooflik. Mens is verstom om in Beijing iemand te kry wat soveel weet van ons musiek. Miriam Makeba in ’n hutong in China!
Wat ’n hutong is, het sy nie geweet nie. Dit was ook nog voor sy Susan Sontag se essay oor China gelees het. Maar die woord hutong het paslik Oosters en eksoties geklink.
Nee, ek het net een bestemming, Pa. Shanghai.
Ek weet dis ’n wrede stad, Pa.
Ek weet.
Ek gee nie om nie.
By private mense. By kontakte.
Pa …
Sy het die foon doodgedruk, teen sy uitasem stem in. Sy’t besef. As hy haar Beijing toe wil stuur, is Shanghai eintlik die regte keuse. Sy’s op die regte spoor. Hy was opgewerk. Hy was benoud. Hy was in ’n hoek. Hy weet. Hy weet wat die eintlike rede vir haar sending na China is. Hy weet, of hy vermoed; hy vermoed stérk. Op daardie troebel, agterdogtige manier waarmee hy dinge vermoed en, in die verwytende woorde van haar ma, soms dinge wat nooit daar was nie waar máák net omdat hy dit so koppig vermóéd.
Maar soos met baie ander dinge, bly hierdie ding nou ongesê tussen hulle. Ongesê, agter ’n muur so ondeurdringbaar soos dit waarteen sy gewaarsku is: die groot digitale brandmuur van China waaragter sy op pad is om te verdwyn.
“Pa …” fluister sy, en val by die tou in. Haar skootrekenaar rem aan haar skouer. Lonely Planet se Shanghai glim in haar hand.
Reis, sendings, onbekende bestemmings. Dit is in my bloed, sê Thuli aan haarself.
Sterk. Staal. Kom nou.
3
Skin cred
Nou eers tref dit hom behoorlik. Vertraagde skok. Ian Brand sit in sy kantoor in die Glaspaleis, Foreshore, Kaapstad. Hoog in die lug, boaan die toringgebou, wag hy op sy kliënte. Dankbaar dat hulle laat is. Oop sit hy hier in die suidooster, verblind deur die lig wat van Tafelbaai opkaats. Hy’t flussies in die kelder stilgehou, die ontvangstoonbank se mense was besig en het net gewaai, en gelukkig was daar niemand in die hyser nie.
Hy’t hom hier kom neerplof agter sy lessenaar en toe tref die bewerasies hom. Oor wat so pas gebeur het. Sulke dinge moet hom nie oorkom nie.
Nee.
Want.
Hy is nou weer. Weer in. Die helikopter en bloed. Stank. Kantel.
Niks ruik. Ruik soos.
Die dood nie.
Hy skud sy kop. Jy’s hier. Jy’s hier, prewel hy. Kaapstad. Swank pad, Glaspaleis. Kick-ass lawyer.
Hier.
Kom nou.
Hy het van Jannie Smuts se standbeeld in Adderleystraat afgery gekom en was aan die terugdink aan die vorige aand se ete aan huis van sy ouers. Een van die gaste, ’n bejaarde romanskrywer wat deesdae in ’n aftreeoord in Oranjezicht woon, het begin praat.
Terwyl hy verby Jannie Smuts se standbeeld ry, was Ian se gemoed nog vol van haar woorde.
Haar stil en meedoënlose beslistheid oor die verbygaan van dinge, die manier waarop die geskiedenis sigself herhaal, en die dae wat hulle beleef, wat vreemder as fiksie is.
“Dis asof ons, die wit Afrikaners,” het sy gesê, “na die werklikheid geruk word. Geruk word úit ons uniek Afrikaanse verhaal wat met die drif van pioniers opgedroom is en wat ons oor geslagte heen aan onsself vertel het totdat ons almal dit geglo het.
“Ons klou nog vas aan nostalgie deur ou voorblaaie van Landbouweekblad uit te stal. Ou uitgawes van tydskrifte in gedenkuitgawes weer uit te gee. Te lees oor kosters en voetestamp en hanslammers, kerkbasaars en ou treinhaltes.
“Maar als was net ’n droom. ’n Volkome droom,” was haar woorde aan hulle.
“’n