Dit het my tien jaar gevat om reg te kom, om my nonsens te los. Om groot te word, seker. Elke jaar ’n ander jop gehad, ek was so vir agttien maande in Durban ook, ek het probeer rep vir Castrol. Dit wou ook nie vat nie. Jannie Nel was een van die groot boere in Heidelberg. Hy’t vir baie mense ’n tweede kans gegee. Toe gaan vra ek vir hom vir ’n werkie. Drie jaar voor Die Koors. Toe ry ek skaaplorrie vir hom slagpale toe. En toe sien hy ek het my nonsens gelos, toe maak hy my assistent-voorman, en toe voorman op een van die hoenderplase, hulle het dit “plaasbestuurder” genoem.
Toe begin ek my dinge met my kinders regmaak. Een keer ’n maand, dan ry ek Pretoria toe, dan vat ek hulle Spur toe. Dit was die begin, ek het geweet ek het ’n lang pad voor met hulle. Toe het ek weer begin vlieg ook, ek het probeer om genoeg ure te kry sodat ek weer my lisensie kan kry.
Toe kom Die Koors. Hoe vertel ’n mens van Die Koors? Jy kan dit nie beskryf nie.
Dit was seker maar soos met almal. Jy kyk die nuus op TV en jy hoor op die radio, en jy dink, nee, hulle sal dié ding keer voor dit hier kom, maar jy wonder, en jy is so ’n bietjie bang. Net soos met Ebola, so ’n jaar of twee voor Die Koors. Maar jy weet, ons leef in die tyd van die wetenskap, hulle sal iets doen, jy worry nie so vreeslik baie nie. Tot Engeland en Amerika en almal begin vlugte kanselleer en noodtoestande instel. Dan worry jy, want dit was nog nooit so erg nie. En dan is die virus hier, en jy dink, nou beter hulle vinnig iets doen, en jy’s vir die eerste keer regtig bang. En dan gaan die krag af, en niemand kom meer werk toe nie, en ek bel en ek bel my kinders, maar hulle antwoord nie hulle selfone nie. En dan gaan die selfoon-netwerke af. Ek het weggekruip op daardie hoenderplaas, ek sal nie vir jou lieg nie. Ek het gedink ek leef nog omdat ek daar gebly het, daar geslaap het, ek het nêrens gegaan nie. Toe is die radio stil, alles is stil, ek sit so en ek kyk vir die pad, maar daar’s niks. Toe ry ek. En ek ruik vir Heidelberg, ek ruik op vier kilometer al daardie dooies. Toe weet ek.
Daar’s ’n tyd dat jy baie skuldig voel dat jy oorleef het, en jy weet nie hoekom nie, want jy was dan so ’n sleg mens gewees. Maar jy raak gewoond daaraan. Dis snaaks, nè.
Ek het teruggery plaas toe, en ek het al die hoenderbatterye gaan oopmaak.
18
’n Week lank sien ons geen mense nie.
Ons ry met die verbypad om Bloemfontein, en deur Winburg en Senekal en Bethlehem, ons plak ons pamflette teen stoptekens en padwysers en kerke se deure, ons strooi hulle by die drumpels van doodstil supermarkte en apteke. By elke dorpsbiblioteek en skoolbiblioteek dra ons leë bokse in, en vol bokse met boeke uit. Helfte van die lang sestienwiel-sleepwa is al vol boeke, die res is blikkieskos, koffie en medisyne. “Vir ons toevlugsoord, vir ons toekoms” soos Pa sê om my aan te spoor om nog ’n swaar boks aan te dra.
Naby Bloemfontein sien ons sebras wat langs die snelweg wei, en weghardloop as ons aankom. Ek sê vir Pa dit is die diere wat ons vrygelaat het.
Dalk is daar mense in die dorpe, dalk skuil hulle as ons verbykom. Ons ry na Clocolan en Ladybrand en Wepener, Aliwal-Noord en Adelaide. Ons sien nie ’n ander siel nie, ons gaan plaas ons pamflette in drankwinkels, ons plak dit op vulstasies se vensters.
Pa slaap snags minder gemaklik, want ek en Melinda Swanevelder deel die bed, hy moet sy sitplek so plat maak as wat dit kan kom.
Sy praat baie min met haar stem. Sy sê die meeste met haar oë en haar gesig. Sy neem van my pligte oor. Sy maak die koffie, wil dan die skottelgoed was, maar Pa sê, nee, ek moet iéts doen. Ná vyf dae voel dit of sy maar altyd saam met ons was.
4 April
In die vroegmiddag, anderkant Fort Beaufort, sien ons die groot Aberdeen-Angus-bul voor ons oor die pad hardloop. Sy swart pels blink van die sweet, hy bloei op sy flanke, oor sy boude. Agter hom, om hom, is die trop honde, dieselfde lenige soort wat vir my en Pa aangeval het.
Pa verminder spoed, die bul hardloop deur die doringdraad regs van die pad. Die draad sny hom, hou hom ’n oomblik terug. In dié oomblik spring die honde op hom.
Melinda Swanevelder trek haar asem skerp in. Dan kyk sy weg, sy wil dit nie sien nie.
Die bul skud die honde af, hy hardloop verder, na ’n ruigte toe.
Dan is ons verby, en ons kan hulle nie meer sien nie.
“Omtrent twintig van hulle,” sê Pa. “Net soos wildehonde. Dieselfde tropgrootte.”
Hy praat met homself, hy steek nie sy kommer weg nie.
* * *
Ons is ’n paar kilometer voor Grahamstad, ons ry verby die gholfbaan op die linkerkant, skaars veertig kilometer per uur, soos wat Pa doen as ons naby ’n dorp kom. Hy kyk by sy kantvenster uit. Tannie Melinda lê agter en slaap. Ek is die enigste een wat sien hoe die wit wa van voor af kom – een van daardie bussies wat omgebou is na ’n woonwa. Dit trek feitlik onmiddellik van die pad af, en hou stil.
“Pa,” roep ek opgewonde, en wys met my vinger, seker ek het die eerste teken van menslike lewe sedert Hennie Flaai gesien.
“Wat?”
“Daai bus-ding. Hy het nou net stilgehou.”
Pa trap rem. Melinda Swanevelder kom regop agter.
“Dis ’n kamper,” sê Pa. Nou staan die voertuig stil, en Pa vra: “Is jy seker?” Want ek het al een of twee keer ’n vals alarm gegee omdat ek dinge so graag wou sien.
“Ek dink so.”
Pa bring die Volvo tot stilstand in die middel van die pad. Ek gee die verkyker aan sonder dat hy hoef te vra. Hy kyk. Die kamper staan nou op die gruis langs die pad, vierhonderd meter van ons af, net voor die lang draai na die linkerkant.
“Sien Pa iets?” Al hoe meer onseker dat ek regtig gesien het hoe die voertuig beweeg.
“Nee, jong …”
Pa gee die verkyker vir my aan. Ek kyk. Daar is geen teken van lewe nie. Ek is verleë, want ek besef ek het ’n fout gemaak.
Pa sê: “Kom ons ry bietjie nader, miskien het hy geskrik vir ons, miskien lê hy plat …” Maar ek kan hoor hy wil my net nie laat sleg voel nie. Hy trek weg, ry stadig nader.
Ons hou langs die kamper stil. Op die deur staan Ibhayi Camper Hire. Langs die kant, agter, staan Discoverer 6. Daar is ’n Fiat-kenteken op die rooster voor. Ons kyk vanuit die hoë Volvo-perd af op die kamper. Daar is niemand agter die stuurwiel nie. Die woondeel agter se twee vensters is met gordyne toegetrek.
“Die ding se spore is vars,” sê Pa sag en vat na sy pistool in die deur langs hom. Sy linkerhand werk die rathefboom sodat hy reg is om weg te trek. “Kyk, agter sy wiele.”
Melinda Swanevelder gaan lê. Sy trek die kombers oor haar. Ek kyk. Agter die kamper, tussen die wiele en die teer, lê die duidelike spoor van die bande.
“Wat het jy gesien, Nico?”
“Hy’t gery, en toe sien hy ons, en toe stop hy vinnig.”
Die gordyn by die kamper se groot middelvenster beweeg net ’n bietjie, reg in die middel, en onder.
“Het Pa dit gesien?”
“Kry jou pistool,” sê Pa. Hy los die koppelaar, ry stadig vorentoe, hy lig sy vuurwapen en hou dit teen sy venster – hy wil seker hê hulle moet dit sien. Ek haal myne uit die paneelkissie. Ek weet ek sal moet skiet, as daar geskiet word.
Die gordyn beweeg weer. ’n Oomblik lank is daar ’n gesiggie in die venster. “Dis ’n kind,” sê Pa en hou weer stil. Hy laat sy venster sak. Hy roep: “Hallo!”
Net ons groot dieselenjin wat luier.
Die gordyn beweeg. Twee kindergesiggies, miskien vier jaar oud, een swart, een wit, groot ogies, bang en nuuskierig.