Snags slaap ons op die spoor, geweer in die arms. Geen vuur nie, koue kos uit die ratpacks. Teen voordag is ons op. Ons stap deur die hitte van die dag, deur die stilte van die veld. Daar is geen teken van lewe nie. Dis asof alles skuil, want hulle weet. Die eindelose winterveld is vaal. Dan sien ons weer aasvoëls in die verte voor ons.
Ek en Harvey is vuil. Dit wys meer op ons as op die Boesmans. Die grys sand van die omurambas maak ’n swart laag op jou vel as die sweet uitdroog. Ons PT-broeke is taai in ons lieste.
Dis die vierde dag. Vyf karkasse lê agter ons. Die kos in die ratpacks is op. Daar is nog water in die panne van die omurambas, maar dit raak droër boontoe.
Die Boesmans raak moeg. Hulle het ’n hoër metabolisme en het kragkos nodig. Die vleis aan die karkasse is selfs vir hulle te verrot om te eet. Hulle begin die spoor verloor. Ek en Harvey weet dis met opset. Ons sal moet plan maak.
Ons het ’n reëling met die basis: ons hou nie radiokontak nie, maar teen eerste lig elke dag ry Spekkies of Steve met die witpad langs. In ’n noodgeval sal ons ’n Boesman pad toe stuur.
Ons besluit om die Boesmans met ’n vars seksie te vervang. Steve-hulle moet ratpacks en water bring. Hulle moet die voertuig met water en kos by ’n RV langs die pad versteek en daar wag. Die vars Boesmanseksie moet op die ou Boesmanseksie se spore terugloop en vir my en Harvey in die bos ontmoet.
Die oorgang neem ’n dag. Ek en Harvey rig ’n tydelike basis in en wag. Ons lê plat in die sand onder ’n rosyntjiebos en spaar energie. Ons wag op die plek waar die Boesmans laas die spoor verloor het – óns kan dit lankal nie meer eien nie.
Die vars span bereik ons teen laatmiddag. Dis Benson Kupinga, Bert Mirinda, Maranda Duwonga en Thomas Dwasha. Goeie ouens.
Ons wys vir hulle waar die ander die spoor verloor het. Benson Kupinga tel dit binne oomblikke op. Ons gebruik die laaste daglig om verlore tyd in te haal.
Vroeg die volgende dag kry ons nog ’n karkas. Dieselfde storie: die aasvoëls, die stank, die verminkte skedel.
Teen middag sien ons aasvoëls ver na die noordweste. Die spoor lei weg daarvan. Ek en Maranda Duwonga laat vir Harvey en die ander op die spoor. Ons loop in die rigting van die aasvoëls.
Die olifant kon onder die koeëls van sy aanvallers uit vlug. Later het bloedverlies hom inmekaar laat sak. Dit neem etlike dae van ontbinding voor die aasvoëls deur sy vel kan pik. ’n Paar het al aan die dun vel van die lieste en anus begin. Dis gewoonlik die swartaasvoëls wat eerste deurbreek. Daarna kom die witrugaasvoëls in hulle swerms. Die meeste sit geduldig in die bome en wag.
Die olifant is soos ’n ballon opgeswel, sy bene grotesk in die lug. Wolke brommers en vlieë styg op met ons aankoms. Dit moes ’n mooi bul gewees het; sy ivoor is dik en geel. Vroeër in sy lewe het hy albei tande afgebreek. Dit het goed uitgegroei om stewige, dik tande te vorm.
Ons laat hom agter om by die ander aan te sluit; ons sal later sy ivoor kom haal. Maranda tel Harvey-hulle se spoor op, twee omurambas ondertoe.
Ons rendezvous teen sononder. Hulle is by nog twee karkasse verby. Dié olifante het nie weggekom nie; die ivoor is ru uit die tandkasse gekap.
Die volgende dag verloor ons die spoor. Hierdie keer is dit regtig: die spoor het net verdwyn. Die Boesmans is vars. Hulle fynkam die gebied. Ek en Harvey verloor spoed.
Die volgende twee dae dwaal ons in kringe deur die bos. Die soektog lewer niks op nie. Ek en Harvey is totaal uitgeput. Die Boesmans verloor belangstelling. Daar is geen kans om weer die spoor op te tel nie. Ons sal moet hergroepeer.
In ’n omuramba kry ons ’n reeks panne met water in. Ek en Harvey maak ’n tydelike basis in ’n ruigte. Ons stuur die Boesmans pad toe. Ons was ons lywe in ’n pan. Dit laat ons beter voel.
In die skadu van ’n Zambezi-kiaat maak ons lêplek. Daarvandaan het ons ’n uitsig oor die panne. Ons probeer slaap, maar kan nie. Daar word nie veel gepraat nie. Albei van ons weet ons is besig met iets groters as onsself. Dit gee ons moed. Al wat ons nou kan doen, is wag. Hierdie ding moet reg gedoen word.
Twee dae later sluit Frans Dwandamo, Kakweche en Yaya weer by ons aan. Hulle het ratpacks gebring. Ons is uitgerus en gereed om aan te gaan. Maar waar begin ons?
Hoe ons op ’n rigting besluit het, kan ek nie onthou nie. Ons begin loop teen eerste lig. Teen namiddag sny ons spoor. ’n Duidelike spoor. Vyf mense, sê Frans Dwandamo. Teen laaste lig halt ons vir die nag.
Ons kry die volgende karkas teen agtermiddag die volgende dag. Die swaar vlerkslag van aasvoëls kondig ons aankoms aan. Iets is egter anders. Ek en Harvey kom dit nie dadelik agter nie. Eers toe ons die Boesmans diep in gesprek sien, besef ons hier gaan iets aan. Stil staan ons eenkant en wag. Die Boesmans bestudeer die karkas en lewer kommentaar in hulle antieke klapklanktaal.
Frans Dwandamo is die oudste en die geelste. Salpeterkroese slaan al plek-plek op sy kop uit. As jongman was hy een van kolonel Cardozo se fletchas. Cardozo was ’n Portugese valskermsoldaat wat Barakwena-Boesmans effektief teen insurgente gebruik het tydens die Angolese vryheidstryd. Toe die Suid-Afrikaanse Weermag Angola in 1975 binneval, was Frans tydens Operasie Savannah in die Alfa-groep.
Hy lewer die uitspraak namens die groep. Dis vir hom moeilik om te verstaan dat ons nie die tekens kan raaksien nie. Hy kyk ons nooit in die oë nie. Hy praat bondig: “Die jagters is moeg. Hulle het vleis gevat. Hulle het die rug oopgesny.”
Hy wag terwyl ek en Harvey die oopgevlekte rug bestudeer. Ja, hierdie is nie littekens van ’n hiëna of leeu nie, dis snye wat met ’n mes of byl gemaak is. Hompe rugvleis is slordig uitgesaag.
“Dis hoekom die aasvoëls hier is,” gaan Frans voort. “Die jagters het die vleis vir hulle oopgemaak.” Hy wag ’n oomblik voor hy die finale uitspraak gee: “Hierdie olifant is gister geskiet, kort ná ons die spoor gekry het.”
Daardie nag slaap ons vir die laaste keer op die spoor.
Die son is die volgende môre pas oor die boomtoppe toe ons by hulle lêplek instap.
Sedert ons die karkas gekry het, stap ons met ons gewere in die arms. Gespan en gereed, die veiligheidsknip op rapid fire. Ek en Harvey vee die bosse met ons oë. Kort-kort kyk ons na mekaar. Harvey se heldergroen oë blink in sy vuil gesig.
Ons voel die afwagting; ons weet dit kan enige oomblik gebeur. Dit kon so maklik anders verloop het. Ons waaksaamheid ten spyt kon ons in ’n hinderlaag ingeloop het. Nou het die jagter die prooi geword.
Ons ondersoek hulle skuilplek. Repe olifantvleis hang aan die lae takke van ’n Zambezi-kiaat. Handgemaakte kapbyle en slagmesse is in die mikke gebêre. Komberse en beddegoed is hoër op versteek. Aan die voet van die stam, in die onderbos, is vyf grasbeddens om ’n kampvuurtjie. Die kole gloei nog. Eenkant staan ’n swartgebrande pot.
Ons kry die plek waar hulle spore uit die kamp lei. Dis nie ’n halfuur oud nie.
Ons val terug en gaan lê hinderlaag. Ons hou die wildspaadjies wat kamp toe lei oop. Vanuit my posisie onder ’n rosyntjiebos kan ek net-net vir Harvey regs van my sien. Oorkant my, aan die linkerkant, lê Yaya. Kakweche en Frans Dwandamo lê buite sig anderkant Harvey. Ons is reg vir hulle.
Ek weet dit gaan ’n lang dag wees. Dit gee my tyd om te dink.
Toe ek ses maande gelede niksvermoedend in die Wes-Caprivi aangekom het, kon ek nie raai in watter vreemde, donker wêreld ek gedompel sou word nie. In vele opsigte was hierdie my eerste kennismaking met die ware Afrika. Die Afrika waarvan ek in Joseph Conrad se boek gelees het.
Aanvanklik kon ek nie glo hoe gelukkig ek is nie. Die bootpatrollies op die geheimsinnige Kavangorivier met sy eilande, systrome en papirusbeddings. Die opwindende ontmoetings met seekoeie. My eerste blik op ’n sitatunga. Die voetpatrollies saam met die Boesmans, hoe hulle my leer van spoorsny en veldkos. My vriendskap met Harvey