“Hier,” beduie sy. “In Wellingtonstraat. Agter Pick ’n Pay. Dit is ’n ou huisie …”
“Daar was geen kluis by die kantoor nie.”
“Nee.”
“Ná ses maande …” herinner hy haar.
“Ek het die besigheid gou leer ken. Hy was in die Noord-Kaap toe iemand van Swellendam gebel het. Dit was ’n klerekas, as ek reg onthou, ’n jonkmanskas, negentiende-eeus, ’n mooi stuk, met inlegsels … In elk geval, ek het hom gebel. Hy het gesê ek moet gaan kyk. Ek het gery en dit vir ’n appel en ’n ei gekoop. Hy was beïndruk toe hy terugkom. Toe het ek dit al hoe meer gedoen …”
“Wie het toe die kantoor beman?”
“Eers het ons om die beurt gegaan. Later het hy by die kantoor gebly.”
“Jy het nie omgegee nie?”
“Ek het daarvan gehou.”
“Wanneer het julle begin saambly?”
Van As huiwer.
“Mejuffrou Van As …” Hoop leun vooroor, soek vir ’n oomblik na woorde. “Meneer Van Heerden moet ongelukkig vrae vra wat moontlik .…ongemaklikheid kan veroorsaak. Maar dit is noodsaaklik dat hy soveel inligting as moontlik bekom.”
Van As knik. “Ek verstaan. Ek gee nie om nie. Dit is net dat … Ek is nie gewoond daaraan om oor die verhouding te praat nie. Jan was altyd … Hy het gesê mense hoef nie te weet nie. Omdat hulle altyd stories het.”
Sy besef hy wag vir ’n antwoord. “Dit was ’n jaar nadat ons saam begin werk het.”
“Elf jaar lank.” ’n Stelling.
“Ja.”
“In dié huis.”
“Ja…”
“En jy was nooit in die kluis nie.”
“Nee.”
Hy kyk net na haar.
Die vrou maak ’n beweging met haar hand. “Dit wás net so.”
“As Jan Smit onder ander omstandighede te sterwe gekom het, hoe sou jy die testament uit die kluis kry?”
“Ek het die kombinasie geken.”
Hy wag.
“Jan het dit verander. Na my geboortedatum. Net nadat hy die testament vir my gewys het.”
“Hy het al sy belangrike dokumente in die kluis gebêre?”
“Ek weet nie wat alles daarin was nie. Want dit is nou weg.”
“Kan ek dit sien? Die kluis?”
Sy knik en staan op. Hy volg haar in die gang af, woordeloos. Hoop stap agterna. Tussen die badkamer en die hoofslaapkamer, op regterhand, is die groot staaldeur met die draaiknop van die kombinasieslot daarop. Dit staan oop. Sy klik ’n skakelaar teen die muur en ’n fluoorlamp flits en skyn dan helder. Sy stap in en gaan staan in die kluis.
“Ek dink hy het dit self aangebou. Nadat hy die huis gekoop het.”
“Jy dink so?”
“Hy het nooit gesê nie.”
“En jy het nie gevra nie?”
Sy skud haar kop. Hy kyk na die kluis se binnekant. Daar is drie houtrakke, tussen die vloer en die dak, links, regs en agter teen die muur, nou leeg.
“Jy het geen idee wat alles hierbinne was nie?”
Sy skud weer haar kop, klein langs hom in die engte van die kluis.
“Jy het nooit verbygestap terwyl hy binne besig was nie?”
“Hy het die deur toegemaak.”
“En dié geheimsinnigheid het jou nooit gepla nie?”
Sy kyk na hom, byna kinderlik. “Jy het hom nie geken nie, meneer Van Rensburg …”
“Van Heerden.”
“Ekskuus.” Hy sien die vrou bloos. “Ek is gewoonlik goed met name.”
Hy knik.
“Jan was … Hy was net baie privaat.”
“Het jy hier skoongemaak ná die …”
“Ja. Ná die Polisie klaar was.”
Hy draai om en stap uit, verby Hoop wat in die deur staan, terug na die voorkamer. Die vroue kom agterna. Hulle gaan sit weer.
“Jy was die een wat op die toneel afgekom het.”
Die prokureur lig haar palm. “Kan ons ’n oomblik asemskep?”
Van As knik. Van Heerden sê niks.
“Ek sal baie graag nog tee wil hê,” sê Hoop. “As u nie omgee nie.” Sy glimlag fyn en simpatiek vir die ander vrou.
“Met graagte,” sê Wilna van As en stap kombuis toe.
“’n Titseltjie deernis met haar sal nie onvanpas wees nie, meneer Van Heerden.”
“Noem my dan liewer net Van Heerden.”
Sy kyk net vir hom.
Hy leun terug in die stoel. Die seer van sy oog is besig om die pyn in sy ribbes te oorheers. Die babelas klop dof in sy slape. “Sewe dae laat my nie veel tyd vir deernis nie, Hoop.” Hy kan sien die gebruik van haar voornaam irriteer haar. Dit gee hom genoegdoening.
“Ek dink nie dit sal tyd of moeite kos nie.”
Hy haal sy skouers op.
“Jy laat dit klink asof sy ’n verdagte is.”
Hy bly ’n oomblik stil. Dan sê hy stadig, moeg: “Hoe lank is jy al ’n prokureur?”
“Amper vier jaar.”
“Hoeveel moordsake het jy in dié tyd hanteer?”
“Ek kan nie sien dat dit enigsins iets te doen het met jou gebrek aan basiese ordentlikheid nie.”
“Waarom dink jy Kemp het my aanbeveel? Omdat hy vir die Blou Bulle skree en Moaner my kleinneef is?”
“Wie?”
Hy ignoreer die vraag. “Ek weet wat ek doen, Beneke. Ek weet wat ek doen.”
4
Die skildery van my pa het jare lank teen die muur voor hul bed gehang – die lenige myner met sy rooiblonde hare en gespierde bolyf teen die wintervaal Wes-Transvaalse koppie. Die skildery was ’n simbool van hul unieke ontmoeting, hul eiesoortige romanse, die liefde-met-die-eerste-oogopslag wat skynbaar meer dikwels in daardie jare gebeur het as nou.
Ek bied Emile en Joan se ontmoeting nie aan as ’n amusante voorspel nie, maar as een van die groot faktore wat my gemaak het wie ek is.
Ek sou, vir die grootste deel van my lewe, in die skaduwee van hul romantiek op soek wees na ’n oomblik waarin ek dieselfde plotselinge en dramatiese sekerheid van liefde ontdek.
Dit sou, eindelik, bydra tot my ondergang.
My pa was ’n man van integriteit. (Hoe teleurgesteld sou hy nie gewees het as hy sy seun in volwassenheid geken het nie.) Dit – en sy lyf – was moontlik die fondament waarop hul huwelik gebou was. Want hulle het niks gemeen gehad nie. Selfs ná hul huwelik, drie jaar later, in die mynhuis op Stilfontein, het hulle in twee wêrelde geleef.
Ek moet beken dat ek nie veel van die eerste vier of vyf jaar van my lewe kan onthou nie, maar dit weet ek: sy, die kunstenaar, het voortdurend van haar skilder-, beeldhou-, drama- en musiekvriende om haar gehad, eienaardige mense wat kom kuier het – van Johannesburg en Pretoria en Potchefstroom – en die derde slaapkamer soms tot barstens toe beset