“Daar is ’n ongerustheid onder hierdie hoop grond,” is al wat sy gesê het.
Drie weke voor Ma Bella dood is, toe dit Kersfees was, was die hel goed los in Grootvlei se huis. Vroegoggend op Kersdag, toe die plaasmense almal voor die agterdeur gestaan het om hul Kersliedjies te sing, het Pa in die bed gebly met ’n migraine. “Migraine se gat,” het Dora vir Lena op die agterstoep agter haar hand gesê, “eerder ’n babelas op hierdie heilige dag, sou ek sê.”
Moos, Lena, Dora en al ses hulle seunskinders het voor die agterdeur al die versies van “Betlehems Ster”, “Kom herwaarts, getroues” en “Stille nag” gesing en ek het saamgesing. Dora is die plaas se voorsinger. Sy trek partykeer baie, veral met die “steher” van “Betlehems Ster”, maar niemand waag dit om voor haar uit te sing nie. Sy sal daardie een ’n doodskyk gee. Ma het gehuil, ek kon sien hoe haar skouers skud, al het sy haar gesig agter haar hare probeer wegsteek. Toe die singery verby was, het almal in ’n ry ingeval en vir my en Ma Bella hêppie-hêppie met die hand kom sê. Toe het hulle plaatkoek, wat Dora gebak het, en wat ek met versiersuiker en hundreds and thousands versier het, en gemmerbier wat Ma Bella gemaak het, gekry. Lena en Dora het die eetgoed uitgedeel, ’n groot stuk koek vir elkeen en twee bottels gemmerbier vir elke huis.
Ons Kerstafel het Ma Bella al vroeg die oggend in die kombuis gedek. Lena het die vorige week die huis se beste tafeldoek uitgekook totdat dit spierwit was. Dora het ’n hoender geslag en dit die vorige dag gaargemaak. Dit moes oornag buite in die siffie staan om koel te bly. Die rooi jellie en die vla het Ma Bella self die aand voor Kersfees gemaak en toe dit ’n bietjie afgekoel was, het sy doeke oor die houers gebind en ek het saam met haar gestap tot by die drinkwatertenk. Daar het Ma Bella op ’n druiwekissie gestaan en die houers op die tenk gesit. Die doeke keer dat die katte nie die jellie en die vla op die tenk kan opvreet nie. Dis koeler op die tenk as in die siffie en dis die enigste manier om die jellie te kry om styf te word en om seker te maak dat die vla nie suur word nie. Die volgende oggend moet die houers dan altyd in nat lappe toegedraai word en moet dit in die koelte in die spens bly tot etenstyd.
Ons beste borde uit die gangkas was opgevryf en by drie sitplekke met messe, vurke en lepels gedek. Ma Bella het ook ’n glas by elke bord gesit vir ons gemmerbier wat nog in die water van die grootsloot in ’n emmertjie aan ’n ketting gehang het. Op die laaste minuut voor ete sou my ma dit gaan uithaal sodat dit lekker koud kon bly. Maar die mooiste vir my was die groot, ronde blompot met die rooi malvas daarin. Ma Bella het haar spykertjieplaat onder in die pot gesit en die blomme daarin gesteek. Toe het sy dit in die middel van die tafel gesit. Sy het twee van ons nuwe kerse weerskante van die blomme in die spykers ingedruk. Alles was klaar.
Pa het so teen twaalfuur, lank ná al die plaasmense al by hul huise terug was, uit die slaapkamer gekom. Ma Bella het toe net met ons emmertjie gemmerbier van die grootsloot af ingekom. Pa het die sideboard oopgemaak, die brandewynbottel uitgehaal, die sideboard se deurtjies weer met sy hak toegeskop, die glas by sy sitplek opgetel en toe vir die tafel staan en kyk. Ma Bella het doodstil in die agterdeur bly staan en ek het agter haar weggekruip. Ek het net effentjies om haar sy geloer om te sien wat gaan gebeur. Mens kon die moeilikheid voel kom. Pa het hard op sy stoel gaan sit en met sy voorarms alles voor hom op die kop van die tafel uit sy pad gestoot, alles na die middel van die tafel toe. Die tafeldoek het half oor die blompot gedruk en die kerse het al twee uitgeval. Alles op die tafel het sommer lelik natgespat en was op ’n hoop en deurmekaar.
“Hêppie Krismis,” het Pa gesê. Hy het ’n dop geskink, sy glas gelig, vir ons gekyk en lelik gelag.
Ma Bella het niks gesê nie. Sy het spens toe gestap en ’n mandjie van die rak afgehaal. Sy het vir ons twee kos ingepak. Toe het sy ons swemgoed in ’n sak gedruk, vir my gestuur om ’n handdoek te gaan haal, toe my hand gevat en ons is by die voordeur uit.
Ek en Ma Bella het lekker Kersfees op die rivier se wal gehou. Sy het eers vir my die Baba-Jesus-storie vertel. Daarna het ons Kersliedjies gesing. Toe het ons eers geswem en toe geëet en toe weer geswem.
Ons moes al amper huis toe gaan en het weer ons dagklere aangehad toe my ma haar hand in haar rok se sak steek. Sy het ’n pakkie uitgehaal. Dit was toegedraai in die sagte papier wat die vorige jaar in my nuwe skoolskoene-doos was.
“Ek het vir jou ’n presentjie gemaak,” het Ma Bella gesê. Ek het my asem so lank opgehou toe ek dit oopmaak, dat ek ampertjies omgeval het. “Jy moet maar versigtig werk, dit kan maklik breek.”
Dis die mooiste prentjie van gedroogde blommetjies wat ek nog ooit gesien het. Ma Bella het self die blommetjies deur die jaar gedroog en dit toe op ’n stuk karton vasgeplak, soos ’n ruikertjie. Ek het dit by die huis in ’n skoendoos gesit en nou nog, elke aand voor ek gaan slaap, kyk ek daarna.
Gister het Lena vir my gesê: “Môre is dit vroeg opstaan, Carli, die skool vat weer vir die nuwe skooljaar. Ek sal jou skoolbrood kom regkry en kom kyk dat jy netjies is. Jy moet jou skooltas en jou potloodblikkie agtermekaar kry, sodat jy nie hier op die laaste moet rondhol nie.”
Ek is die volgende oggend, toe dit nog skemerdonker buite is, wakker. Ek hoor Pa in die kombuis vroetel, maar ek bly in my bed. Ek sal wag tot ek vir Lena hoor. Pa word al knorriger, veral soggens. “Bly uit jou pa-goed se pad uit,” is Lena se raad elke keer as Pa begin skel.
“Maar ek het niks gedoen nie, Lena.” Pa was nog nooit baie vriendelik met my nie, maar nou voel dit baie erger.
“Jou pa rou oor jou ma, Carli, dit maak so met mans. Hulle sukkel om te huil en dan raak hulle maar so half bedonnerd omdat hul trane agter hul oë versteen en druk op hul breine.”
Ek weet nie so mooi nie, Pa was nog maar altyd so.
Die plaasskool vir die wit kinders van die buurt is op die plaas langs ons s’n, nie aan oom Daan se kant nie, maar aan die dorp se kant. Verlede jaar was my eerste jaar in dié skool. Ons kan in die plaasskool bly tot standerd vyf, maar van standerd ses af moet almal dorpskool toe gaan en in die koshuise gaan bly. Ek stap sommer skool toe, want dis nie ver nie. Toe Ma Bella nog hier was, het sy, as dit gereën het in die winter, vir Sampie gevra om my met die fiets weg te bring skool toe. Ek kon haar reënjas aantrek en Sampie het die jas weer huis toe gevat nadat hy my afgelaai het. As dit nog gereën het wanneer die skool in die middae uitgekom het, was Sampie weer by die hek met Ma Bella se reënjas. Hy het my altyd gehelp om die reënjas aan te trek en dan het hy my weer voor op die fiets huis toe gelift. Dit was baie lekker.
Net as die wind baie sterk gewaai het, het Pa partykeer die lorrie in die oggend uit die skuur getrek en my gaan aflaai, maar dan was hy altyd eers onbeskof met Ma Bella. My pa het gesê ek sal niks oorkom van ’n bietjie wind nie, en my ma was bang ek sal weer steek in die ore kry soos elke vorige keer as ek in die wind geloop het.
As Pa op die wind-dae gewen het, het Ma Bella saam met my tot by die skool gestap. Dan het sy vir my wattepluisies in my ore gesit en moes ek haar spesiale warm wolmus op my kop sit en haar spesiale warm baadjie aantrek, al is dit hopeloos te groot vir my. Ma Bella het die baadjie ná haar ma, my ouma Maria, dood is, vir haar gehou.
Dis ’n pragtige baadjie uit annerland. Annerland wat soos ’n stewel lyk, waar my ouma en my ma eers gewoon het. Ma Bella se ouma het die baadjie self vir my ouma Maria gemaak. Dis ’n pragtige baadjie wat gemaak is van dik lap met rooi, donkerblou en groen blokkies daarop. Ma Bella het gesê mens noem dit ruitjieslap. Die hele baadjie is van die bont lap, behalwe die bosak, die kraag en die omslaanstukke van die moue, wat net donkerblou is. Op die bosak het Ma Bella se ouma met rooi borduurgare ’n M uitgewerk, vir “Maria”. Onder die M het sy drie rooi rosies aan een groen takkie borduur. Ek kan eendag die baadjie kry as ek groot is, het my ma my belowe.
As Ma Bella op die reëndae gewen het, moes ek spring, want Pa was altyd haastig. Dan het ons ’n es voor die skool gegooi met die lorrie dat die stof getrek het sodat Pa weer op die plaas kon kom. “Maak gou, Meisiekind,” het hy altyd gesê as ek die lorrie se deur oopmaak om uit te klim, “alles staan mos verdomp stil as ek my gat draai.” Pa noem my nooit Carli nie, hy noem my Meisiekind. Ek en Pa groet ook nooit. Om