Miskien moet ek bid, of sing. Ouma sou sê bid, maar ek sing liewer. Bid of sing, wat maak dit saak?
As die seil nie so styf vasgemaak was nie, het ek uitgeleun om hom te stop en liewer afgeklim en Suurvlakte toe gestap. Na wie of wat toe? koggel die stemmetjie in my kop weer.
Dié keer probeer ek nie eers antwoord nie, daarvoor is my krag te min.
Maar die gedagtes laat hulle nie onderdruk nie. Jou ma is dood van skok, tart die stemmetjie. Skaars ’n maand ná jy tronk toe is, want haar swak hart kon dit nie hanteer nie. Vier maande lank het jou pa jou alleen besoek. Tot hy ook besluit het dis beter om te wees waar jou ma is. Want daar was nie altyd geld vir tronk toe ry, of om toiletware, wintersokkies en onderklere vir ’n tronkvoël van ’n kind te koop nie. En jou broer …
Die mynskag het op Gert en Johannes ingetuimel! Pa het gesê hulle het uitgekom, maar hulle het erg seergekry. Dis hoekom hulle my nie kon besoek nie, hulle was heeltyd in en uit die hospitaal.
Pa het vir Gert aangemoedig om die werk te vat, en net twee weke ná Ma se begrafnis toe val die myn in. Al die ellende so te sê op een slag. Oorlede Ouma se huis op Kliprant is seker ook al teen dié tyd ’n murasie.
Toe ek weer my kop vir vars lug uitsteek, sien ek ’n padbord wat wys dis nog veertig kilometer tot by Suurvlakte. Dit sou baie gehelp het as ek regop kon sit, of net kon omdraai. Plaas ek na Agnes se mense toe gegaan het; antie Lyn het my genooi.
Ek het darem nog ’n oom op Kliprant, Ma se broer. Hy is nou my enigste bloedverwant, tot ek dalk iets van Gert hoor.
Maar wil hy jóú sien? pla die stemmetjie weer. O, die skande darem dat sy susterskind in die tronk was! Netnou kies hulle iemand anders in sy plek op die kerkraad. En Gert is seker lankal dood. Wie sou jou kom sê het? Niemand het jou eers besoek nie.
Ag, hou net op! trap ek die stemmetjie plat. Ek sál nie verder na jou luister nie.
Wag … Ry die lorrie stadiger, of verbeel ek my?
Ek loer weer onder die seil uit. Uiteindelik! Ek kan Suurvlakte se geboue sien!
Pa het altyd vertel die plek kry sy naam van al die suurgras wat hier groei. Net voor die dorpie kry jy eerste die petrolpompe, en dis waar ek moet afklim. Daar draai die pad links, in ’n noordelike rigting, na my geboortedorp en my eindbestemming: Kliprant, waar die Oranjerivier dien as lewensaar vir die boere wat met gewasse boer.
Die lorrie hou stil en die man klim uit. Hy ruk en pluk aan die tou en lig die seil op. “Ons is hier, suster!”
Hy vryf sy hande koulik teen mekaar terwyl ek stokstyf oor die hoë reling sukkel.
“Bietjie stowwerig gewees? Sien, as dit nou gereën het, was die pad nie so droog nie. Dit reën deesdae net hoër op. Ek wou nog sê, my naam is Thomas, suster.” Hy steek sy hand uit.
Geen wonder dat jou vrou so onvergenoeg is nie, wil ek hom toesnou. Hy glo duidelik nie daaraan om ’n vrou soos ’n dame te behandel nie.
Maar ek ignoreer net sy hand en stap na die ruskamers toe sonder om dankie te sê. Vir die eerste keer in my lewe gee ek nie om wat iemand van my maniere dink nie. Wat my betref, kan hy loshande hel toe vlieg!
Ek skrik vir my beeld in die spieël bokant die wasbak. My oë is rooi en my gesig is asvaal van die stof. Die mus sit windskeef op my kop en my rok is smerig. Ek kan sowaar nie so slodderig in Kliprant aankom nie!
Ek skud die mus uit, haal die bloes uit die sak en gebruik dit as waslap om my gesig, nek en arms te was. Myne hang nog in die tronksel. Selfs my sandale druk ek onder die water, en vryf dit so droog moontlik met die langbroek.
Met die skoon sandale aan my skoon voete voel ek amper beter. Laaste trek ek die rok oor my kop en sug dankbaar toe die munte oor die vloer spat. Ek het skoon vergeet van die kleingeld wat die kaartjiesman my gegee het.
Ek vryf die rok tussen my hande tot die ergste van die droë modderkolle weg is. Vryf en uitskud, vryf en uitskud. Toe trek ek dit weer aan, en vee die laaste kolle met die klam bloes af.
Nou is my voorkoms darem heel skaflik, soos Agnes sou sê. Ouma het altyd gesê ’n mens hoef nie te lyk soos jy voel nie.
Met die uitstap gooi ek die kleresak in die drom voor die deur. Toe gaan soek ek die petroljoggie.
Dié sit langbeen aan die sonkant van die pomp. As jou baas jou nou sien, jaag hy jou seker weg, dink ek by myself.
Ek hou die geld na hom uit. “Kan ek van die toffies kry?”
“Waffer toffies, suster?” Hy korrel na my, een oog geskreef teen die son.
Ek stap na die kafeetjie se glasvenster en druk teen die ruit. “Daai toffies.”
“O! Suster ka mos gesê het suster soekie Sunrise.”
Hy staan lui op en sluit eers oop. Tel die lekkers af en gooi dit in ’n bruin kardoes. Dan gooi hy die geld in ’n laai en kom uitgestap. Nadat hy gesluit het, oorhandig hy die bruinpapierpakkie.
“En waantoe gaat suster op hierie vrekkerige Dinsdag?” Hy gaan sit weer langs die pomp.
“Ek’s op pad Kliprant toe. Kan jy my sê hoe laat dit is?”
“Dis nou al voor drie. Kliprant, sê suster? Jo, jo! Dan sal suster mos stokoud raak hie! Die pad kry eerste liewe hie na Vrydag se kante toe.”
“Ek sal maar daar teen die pad gaan sit. Miskien is ek vandag gelukkig.”
“As suster wil, moet suster ma so maak. Ma ek wietie of suster vadag sal wegkommie.”
“Kan ek maar water kry, in hierdie botteltjie?”
Toe hy knik, vat ek die kleinerige koeldrankbottel wat op die pomp staan, gaan spoel dit uit en maak dit vol water.
Ek stap aan pad toe. Die wind waai nie so sterk nie, maar dis ysig. So ’n droë koue, soos ek die winters van die Suurvlakte onthou.
By die afdraai na Kliprant gaan ek op die klompie rotse sit. Ek onthou hoe Pa altyd vir meneer Bertus hier laat stop het sodat die kinders hulle blase kon leegmaak agter hierdie einste rotse. Dis nou as die vakansie verby was en ons moes teruggaan na Kliprant se skool toe. Voor ons sak en pak Draairivier toe getrek het.
Ma sou altyd tussen die suurgras en vaal bossies rondloop, en dan terugkom met ’n groen bossie wat sy kalkoenbos of bitterbos genoem het. Glo baie goed vir griep en verkoues.
Die pad lê asvaal en doodstil voor my. Dit verdwyn oor die bult, waar kokerbome in ’n bondel groei asof hulle daar geplant is. Ek skrik toe iets langs my wegskarrel. Dis ’n erdmannetjie met sy bruin pels en stert wat alewig in die lug staan.
Die diertjie hardloop ’n ent weg en gaan staan dan op sy agterpootjies. Hy lig sy stert en kyk om hom rond voor hy oor die pad koers kry. Ek voel lus om te skree soos toe ek nog ’n kind was: “Erdman, erdman, jou stert val af!”
Maar my kop begin draai so skielik dat ek aan die rotse moet vashou. Opeens is die styfheid terug in my litte, en my neus brand soos vuur. My lyf rittel en bewe van die koue. En ek weet sonder twyfel: ek is besig om vrek siek te word.
Hoofstuk 4
_____________
1955
Een vir een glip die Desemberdae verby. By die huis is daar nie veel om te doen nie. Net ’n knoop wat aan Gert se broek gewerk moet word, en dit gaan ek beslis nie doen nie – Ma kan maar.
Vroegmiddag vat ek ’n sny brood vir die eende en stap af dam toe. Ek kyk in die rigting van die Groothuis. Daar is nog geen teken van Ma wat terugkom van die werk af nie.
Dan merk ek iemand op die boonste verdieping. Sy sit en kyk deur die venster, maar ek kan nie uitmaak of sy vir mý kyk nie. Van hier af kan ek twee goue vlegsels sien, en dat sy baie mooi is.
Ek