379
rara avis (łac.) – rzadki ptak. [przypis redakcyjny]
380
banitem – dziś popr. forma N. lp: banitą. [przypis redakcyjny]
381
odzyszczę – dziś popr. forma 1 os. lp cz.przysz.: odzyskam. [przypis redakcyjny]
382
abominacja (z łac.) – obrzydzenie, wstręt. [przypis redakcyjny]
383
Hannibal (247–189 p.n.e.) – wódz wojsk Kartaginy podczas II wojny punickiej 218–201 p.n.e., zaatakował Italię od północy, przeprawę przez Alpy przypłacił utratą słoni bojowych, po latach walk w Italii i Afryce ostatecznie pokonany przez Scypiona zwanego Afrykańskim. [przypis redakcyjny]
384
Scipio Africanus – Publiusz Korneliusz Scypion Afrykański Starszy (235–183 p.n.e.), wódz i polityk rzymski z okresu II wojny punickiej. [przypis redakcyjny]
385
rytmy (starop.) – wiersze. [przypis redakcyjny]
386
Koniecpolski, Stanisław (1591–1646) – hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów. [przypis redakcyjny]
387
kontempt (z łac.) – obraza, pogarda, lekceważenie. [przypis redakcyjny]
388
egzekutor (z łac.) – wykonawca. [przypis redakcyjny]
389
pereant hostes (łac.) – niech zginą wrogowie. [przypis redakcyjny]
390
Vivat Carolus Gustavus rex (łac.) – niech żyje król Karol Gustaw. [przypis redakcyjny]
391
promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiam, obwieszczam) – ogłosić. [przypis redakcyjny]
392
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) – król Szwecji w latach 1654–1660. [przypis redakcyjny]
393
promulgacja (łac.) – ogłoszenie, obwieszczenie, ujawnienie. [przypis redakcyjny]
394
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) – król Szwecji w latach 1654–1660. [przypis redakcyjny]
395
Birże (lit. Biržai) – miasto w płn. części Litwy, rezydencja Radziwiłłów. [przypis redakcyjny]
396
krotofila (starop.) – żart, zabawa. [przypis redakcyjny]
397
vivat defensor patriae (łac.) – niech żyje obrońca ojczyzny. [przypis redakcyjny]
398
włosiennica – strój pokutującego. [przypis redakcyjny]
399
suffragium (łac.) – głos w wyborach, prawo głosu, tu B. lm: suffragia: głosy. [przypis redakcyjny]
400
recedere (łac.) – cofnąć, odstąpić. [przypis redakcyjny]
401
Michał Kazimierz Radziwiłł (1635–1680) – krajczy litewski, później otrzymał także tytuły podczaszego litewskiego, kasztelana i wojewody wileńskiego oraz hetmana polnego litewskiego, szwagier Jana Sobieskiego, gorliwy katolik, interesował się nauką, a szczególnie alchemią. [przypis redakcyjny]
402
ordynans (z łac.) – daw. rozkaz. [przypis redakcyjny]
403
Upita (lit. Upytė) – w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży. [przypis redakcyjny]
404
trabant a. drabant (z niem.) – żołnierz pieszy, żołnierz straży przybocznej. [przypis redakcyjny]
405
O, terąue quaterąue beati (łac.) – o, trzy razy i cztery razy błogosławieni, szczęśliwi. [przypis redakcyjny]
406
wyżeń (daw.) – dziś popr. forma 2 os. lp trybu rozkazującego: wygnaj, wygoń. [przypis redakcyjny]
407
samotrzeć (daw.) – sam z dwoma towarzyszami. [przypis redakcyjny]
408
zwykłymi sposoby – dziś popr. forma N. lm: zwykłymi sposobami. [przypis redakcyjny]
409
salus, salutis (łac.) – ratunek, wybawienie, tu B. lp salutem. [przypis redakcyjny]
410
drugiego nieprzyjaciela – mowa o wojnie z Rosją, czego autor nie mógł w 1886 r. napisać wprost ze względu na cenzurę carską. [przypis redakcyjny]
411
kontentować się (z łac.) – zadowalać się, poprzestawać na czymś. [przypis redakcyjny]
412
quos ego (łac.) – ja was…, słowa, którymi Neptun wygrażał wiatrom w Eneidzie Wergiliusza. [przypis redakcyjny]
413
suponować (z łac.) – przypuszczać. [przypis redakcyjny]
414
Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna. [przypis redakcyjny]
415
serpens, serpentis (łac.) – wąż. [przypis redakcyjny]
416
alimentum (łac.) – pożywienie, posiłek, tu B. lm alimenta. [przypis redakcyjny]
417
inkomodować (z łac.) – niepokoić, męczyć, sprawiać kłopot. [przypis redakcyjny]
418
aut,